شرح حدیث؛ ادای دین الهی

ترجمه: روایت از امام صادق صلوات‌الله علیه منقول است که حضرت فرمودند:
هرگاه بنده به نماز بایستد و نماز خود را سبک به جا آورد، خداوند خطاب به ملائکه می‌فرماید: آیا بنده من را نمی‌بینید؟ گویا اینطور فکر می‌کند که برآورده‌کردن احتیاجات او به دست غیر من است.

آیا نمی‌داند که برآورده کردن احتیاجات او به دست من است؟ شرح حدیث: إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فِی الصَّلَاهِ... آنگاه که بنده می‌ایستد به نمازخواندن؛ و به تعبیری که ما در گذشته در این روایات داشتیم، آنگاه که می‌خواهد ‌بدهی الهی را ادا کند (یک طلب از خدا داری که روزی‌ات است و یک بدهی هم داری که واجباتت است) آنگاه که می‌خواهد بدهی‌اش را به خدا ادا کند؛ یکی از بدهی‌ها هم نماز است. فَخَفَّفَ صَلَاتَهُ...

اگر واجباتش باشد و ‌کم بگذارد، این اصلاً نماز نیست. این را بگذار کنار. چه‌بسا نظر این است که آن آدابی را که در نماز باید رعایت کند، رعایت نمی‌کند؛ از حضور قلب خبری نیست. همواره در فکرش مسائل دیگری است. چه‌بسا اشاره به این هم باشد که ‌از یک سنخ آداب مستحبّه مؤکّده (که در نماز داریم) هم خبری نیست. به تعبیر من فقط قدر متیقّن از واجبات را ادا می‌کند. قَالَ‌الله تَبَارَکَ وَ تَعَالَی لِمَلَائِکَتِهِ امَا تَرَوْنَ إِلَی عَبْدِی... اینجا خداوند خطاب به ملائکه و فرشتگانش می‌فرماید: شما این بنده من را نمی‌بینید؟! چون نماز یک نوع بندگی کردن خداست و عبادت است؛ عبادت یعنی بندگی. لذا تعبیر می‌کند به «عَبْدِی».

کَانَّهُ یَرَی انَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِ غَیْرِی... گویا اینطور می‌بیند که برآورده‌کردن احتیاجات او به دست غیر من است. امَا یَعْلَمُ انَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِی؟! این را نمی‌داند که برآورده‌کردن احتیاجات او به دست من است؟ نماز بدون حضور قلب و تند تند، ‌ مثل این می‌ماند که آدم بخواهد بدهی‌اش را ادا کند؛ ازسر و ته آن می‌زند اما وقتی می‌خواهد طلب را بگیرد، ‌ می‌خواهد تا آخرش را هم بگیرد. تندتند نماز می‌خواند تا مشتری از دستش نرود. خیال می‌کند مشتری روزی‌اش را می‌دهد. کَانَّهُ یَرَی انَّ قَضَاءَ حَوَائِجِهِ بِیَدِ غَیْرِی. گویا می‌بیند و اینطوری فکر می‌کند که برآورده‌کردن احتیاجات او به دست دیگری است.