راننده هنوز گیج و مبهوت سر جای خود نشسته بود و به جلو نگاه میکرد. موتوسیکلت جلوی خودرو افتاده بود و کمی آن سوتر، راننده نوجوان موتور که بهنظر میرسید بیحرکت روی زمین دراز کشیده باشد. آمبولانس که آمد، معلوم شد موتورسوار بهدلیل ضربه مغزی در جا فوت کرده است. او کلاه ایمنی نداشت و در یکی از چهارراههای اصلی شهر یزد، بیتوجه از چراغ قرمز عبور میکرد. بسیاری از یزدیها موتوسیکلت دارند و بهدلیل رعایت نکردن قوانین راهنمایی و رانندگی آمار تلفات موتوسیکلترانان در این شهر بالاست. موتوسیکلت یک پای حدود 50 درصد تصادفات در استان یزد است و به همین دلیل مسئولان راهنمایی و رانندگی طرحی را بررسی میکنند که فروش این وسیله در استان ممنوع شود. البته این طرح درصورت اجرایی شدن، استانهای تهران و قم را نیز دربر خواهد گرفت.
جوانان، خریداران اصلی موتوسیکلت در کشور هستند. در استان بوشهر میانگین سنی موتوسیکلتسواران و موتوسیکلترانان که در تصادفات جان خود را از دست میدهند، 15 تا 25سال است. این جوانان بدون استفاده از تجهیزات ایمنی و در نظر گرفتن قوانین از وسیله نقلیه خود استفاده میکنند و جانشان را به خطر میاندازند. آماری که فرماندهان پلیس راهنمایی و رانندگی استانهای کشور ارائه میکنند، نشان میدهد که درصد بالایی از تصادفات جادهای و خیابانی مربوط به موتوسیکلتهاست. براساس این آمار باید گفت گرچه در شهرهای کوچک ایران این وسیله نقلیه عصای دست خانوادههاست، بسیاری نمیدانند چگونه باید این عصا را به دست گرفت.
جایگزین اسب
موتوسیکلت، میان روستاییان نیز بسیار محبوب است. بسیاری از روستاییان این وسیله را جایگزین مناسبی برای وسایل حملونقل سنتی مثل اسب میدانند. مزایای این وسیله نقلیه از جمله قیمت ارزان، استفاده آسان و قدرت مانور خوب در مسیرهای کمعرض مزارع کشاورزی باعث شده است که بسیاری از روستاییان با چند صد هزار تومان صاحب موتوسیکلت شوند. در جادههای بینشهری کشور، معمولا موتوسیکلتهای روستاییان در حال حرکت است که بهدلیل رعایت نکردن قوانین، تصادف را افزایش میدهد و حتی سبب از دست رفتن جان راکب میشود.
در برخی از استانها مثل همدان این تلفات بسیار بالاست. به گفته علی اکبر جاویدان، رئیس پلیس راه استان همدان، حدود 80 درصد از راکبان موتوسیکلت در تصادفات جادهای کشته میشوند. بسیاری از روستاییان بهویژه آنان که بیسوادند یا کمسوادند، گواهینامه ندارند و بهخوبی از قوانین راهنمایی و رانندگی مطلع نیستند. موتوسیکلتهای روستایی اغلب فرسودهاند و نور کافی و ترمز مطمئنی ندارند. مشکلات مالی نیز به روستاییان اجازه نمیدهد که از موتوسیکلتهایی با فناوری بالا استفاده کنند و همه این عوامل دست به دست هم میدهد تا تصادفات در روستاها و جادههای کشور افزایش یابد.
آمار تکاندهنده
با این حال، خطرات موتوسیکلت، پیر و جوان و شهری و روستایی نمیشناسد. در استان اردبیل در حدود 50 درصد تصادفات، یکی از 2طرف تصادف موتوسیکلت است. در استان کرمان 82درصد سوانح رانندگی مربوط به موتوسیکلتها میشود.در استان بوشهر 34 درصد افراد فوت شده در تصادفات، موتوسیکلت میراندهاند. در استان قزوین37درصد کشتههای تصادفات موتورسوار هستند.70 درصد متوفیان تصادفات در خراسان جنوبی نیز سوار موتوسیکلت بودهاند. در این میان، تعداد راکبانی که بر اثر ضربه به سر کشته میشوند نیز بالاست و این اتفاق، نشاندهنده بیتوجهی بسیاری از موتورسواران به استفاده از کلاه ایمنی است. 85 درصد مرگ موتوسیکلترانان در استان هرمزگان بهعلت ضربه مغزی است. در استان قم نیز 75 درصد موتورسواران فوتشده بهدلیل وارد آمدن ضربه به سر کشته میشوند. از سوی دیگر، بسیاری از کسانی که از کلاه ایمنی استفاده میکنند، کلاههای پلاستیکی و غیراستاندارد برسر دارندکه هنگام تصادف، از هیچ خطری جلوگیری نمیکند.
معضل چندبعدی
مشکل موتورسواری خطرناک در شهرهای کشور از جنبه فرهنگی، حقوقی و فناوری قابل بررسی و پیشگیری است. بنابراین اگر این مشکلات همزمان حل شوند، بهترین نتیجه در کاهش تصادفات و خطرات جانی میان موتورسواران به دست میآید.
سرهنگ حسین طلایی، فرمانده پلیس راهنمایی و رانندگی استان همدان نیز معتقد است که باید هر سه جنبه را بهطور موازی پیش برد. او میگوید: «کارخانههای تولیدکننده موتوسیکلتها باید تجهیزات ایمنی خود را با بهترین کیفیت تولید کنند. این شرکتها باید کلاه ایمنی مناسبی را طراحی کنند که در سرما و گرما برای راننده محدودیت ایجاد نکند. همچنین تجهیزات ایمنی مثل کلاه ایمنی، دستکش و عینک را همراه با موتوسیکلت به مشتریان بدهند. اگر بهدلیل ارائه این تجهیزات قیمت وسیله کمی بالاتر برود، ایرادی ندارد. کسی که 700 هزار تومان برای یک موتوسیکلت پول میدهد، میتواند 30 هزار تومان بیشتر هم خرج کند تا در عوض تجهیزات ایمنی کافی را همراه داشته باشد.»
سرهنگ طلایی میافزاید: «قوانین راهنمایی و رانندگی در مورد استفاده از موتوسیکلت با سختگیری بیشتری تلاش کرده است که راکب را به رعایت قانون ملزم کند، اما برای رعایت قوانین باید فعالیت فرهنگی زیادی انجام داد. باید موتورسواران را قانع کرد که کلاه ایمنی لازم است، موتوسیکلت وسیلهای آسیبپذیر است و هنگام تصادف آسیب زیادی به بدن وارد میکند و یکی از نقاطی که آسیبپذیری زیادی دارد نیز سر است، بنابراین برای اینکه خسارات جانی تصادفات موتوسیکلت کاهش یابد، باید از کلاه ایمنی استفاده کرد.»
به گفته رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی استان همدان، 33 درصد از متوفیان تصادفات شهری موتورسوار هستند. سرهنگ طلایی یکی از مواردی را که موجب کاهش تصادفات موتوسیکلت میشود، بازدارندگی خانوادهها میداند و میگوید: «اگر خانوادهها مراقب جوانان خود باشند تا هنگام موتورسواری کلاه ایمنی بر سر بگذارند یا اینکه موتوسیکلتها را در اختیار نوجوانان خود قرار ندهند، میتوان تعداد تخلفات را کاهش داد. خانوادهها را نیز باید با نشان دادن فیلم و عکس صحنههای تصادف موتوسیکلت به آنان، آگاه کرد.»