در این دوره که تا 3-2 هفته پیشاز دوم آذر (سالروز تولد جلال آل احمد و زمان رسمی برگزاری جایزه)، دبیر نداشت، در هیچیک از 3 گروه داوری، برگزیدهای معرفی نشد. در رشته اصلی جایزه جلال یعنی ادبیات داستانی که مراد اصلی از برگزاری این جایزه محسوب میشود،
به رسم معمول جایزههای دولتی ادبیات، هیچکس 110سکه را به دست نیاورد و فقط از 2 نفر با 25 سکه تقدیر شد؛ محمدصادق کرمیار با رمان «نامیرا» از جمله کتابهای نشر نیستان و محمدعلی گودینی با رمان «تالار پذیرایی پایتخت» نشر سوره مهر. هر دوی این کتابها تاریخی محسوب میشوند اما آنچه از تاریخ برگزیدهاند، مقاطع مهمی محسوب میشود؛ بازآفرینی بخشی از تاریخ صدراسلام که به حوادث سالهای 60 و 61هجری در کوفه میپردازد در رمان نامیرا و روابط ارباب - رعیتی قبل از انقلاب و برخی از ماجراهای پس از آن در تالار پذیرایی پایتخت.
تالار پذیرایی پایتخت پیش از این، جایزه کتاب فصل را نیز گرفته بود و در دوره نخست جایزه داستان انقلاب که حوزه هنری و به ریاست امیرحسین فردی برگزار میکند، تقدیر شده بود.در بخش نقد ادبی نیز از میان آنها که قبلا بهعنوان نامزد معرفی شده بودند، فقط از 2کتاب تقدیر شد: از معنا تا صورت نوشته مهدی محبتی و تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی نوشته سیدمهدی زرقانی. این دو کتاب را نشر سخن منتشر کرده است و مثل بخش داستان، نویسندگانشان فقط 25سکه، همراه با تندیس جلال دریافت خواهند کرد.
اما در بخش تاریخ و مستندنگاری اوضاع حتی از داستان و نقد هم بدتر بود. هیات داوران امسال نه تنها کسی را برگزیده اعلام نکردند بلکه حتی هیچ اثری را شایسته تقدیر هم ندانستند تا 5 نامزد اعلام شده، دست خالی به خانه برگردند. سیاست و فرهنگ روزگار صفوی (رسول جعفریان)، بریتانیا و خلیجفارس (شبنم برزگر)، هنر در گرماگرم انقلاب (مجید جعفری لاهیجانی)، فرهنگ و تمدن (چنگیز پهلوان) و بحران آگاهی و تکوین روشنفکری در ایران (حسین آبادیان) 5کتاب نامزد بخش تاریخ و مستندنگاری بودند.
امسال بخش جنبی نیز برای این جایزه تدارک دیده نشده بود. در بخش جنبی سال گذشته، از رسول جعفریان که امسال هم در میان نامزدها بود، به خاطر نگارش کتاب اطلس شیعه تقدیر شده بود.دیروز در مراسم نهایی جایزه جلال که بیشتر به سایهای از این جایزه شبیه بود، وزیر ارشاد، محمدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورایعالی انقلابفرهنگی و بهمن دری، معاون فرهنگی ارشاد حضور داشتند و سخن گفتند. همینطور به ناشران آثار برتر هم لوح تقدیر با امضای بهمن دری تقدیم شد. پخش کلیپی از زندگی جلال و اجرای نمایش براساس کتابهای خسی در میقات و غربزدگی جلال از دیگر بخشهای مراسم دیروز بود.
آنچه گذشت
آنچه در جایزه جلال امسال بیش از هر چیز دیگری توجه همه را جلب میکرد، نبود دبیر تا نزدیکی برگزاری جایزه است. این اتفاق که چند ماه پیش افتاد، تازه 2 ماه پس از کنارهگیری محمدرضا سرشار، دبیر جایزههای وزارت ارشاد، معلوم شد؛ یعنی مسئولان برگزاری جایزه تا 2 ماه پس از استعفای او موضوع را طرح نکرده بودند و سرانجام هم خود سرشار استعفایش را به رسانهها اعلام کرد. پس از آن، اواخر مرداد وزیر ارشاد اعضای هیاتعلمی را منصوب کرد که سرشار هم البته یکی از آنها بود؛ به علاوه یحیی طالبیان، عباس سلیمی نمین، رسول جعفریان، عباسعلی وفایی، مجتبی رحماندوست، امیرحسین فردی محمدعلی کاظمبیگی و راضیه تجار.
این هیات آن طور که بعدها اعلام شد کار داوری را آغاز کرد (البته طبق معمول کسی داوران جلال را نمیشناسد) و مسئولان جایزه بهطور مداوم وعده معرفی دبیر را در چند روز آینده میدادند تا 12 آبان که مجید حمیدزاده، رئیس اداره کتاب سابق بهعنوان دبیر معرفی شد.
حمیدزاده بیهیچ توضیحی و کاملا خونسرد کارش را شروع کرد و اعلام کرد که جایزه جلال مثل همیشه دوم آذر برگزار خواهد شد و همه چیز روبهراه است. اما دوم آذر جایزه برگزار نشد و به فردایش، چهارشنبه گذشته منتقل شد. چهارشنبه بهعلت آلودگی هوا تعطیل شد و مراسم جایزه جلال هم به دیروز محول شد و سرانجام هم برگزار شد؛ بیهیچ برگزیدهای... .
حالا آنچه بر مهمترین جایزه ادبی ایران به زعم مسئولان فرهنگی کشور گذشت از جهات مختلفی قابل بررسی است که شاید بیهیچ توضیح اضافهای روشن باشد اما این دو پرسش پیش از باقی نکات به ذهن میرسد؛ آیا در بین تمام فعالان و ادیبان و نویسندگان کشور یافتن یک دبیر برای جایزهای ادبی تا این اندازه دشوار است؟ و آیا این جایزه با این شکل و شمایل قرار است جانشین کتاب سال باشد؟