امور فرهنگی در ایران، کمی گستردهتر از آن چیزی است که در مطبوعات و نگاه عامه مردم تعریف میشود و علاوه بر هنر و ادبیات، ورزش را نیز دربرمیگیرد.نتیجه این دامنه گسترده، در عمل به نادیده گرفتن هنر و ادبیات منجر شده و تقریبا همه بودجه، به طرف ورزش سرازیر میشود.
بودجه فرهنگی دولت که مجلس هر سال تصویبش میکند، شامل همه ادبیات و هنر و ورزش و حتی موارد دیگری است که ربط زیادی به فرهنگ ندارند. همین طور صنایع و شرکتهای پرسودی نظیر مس کرمان، نفت آبادان، نفت اراک، صبا باتری قم، ذوبآهن اصفهان، مجتمع فولادمبارکه، تراکتورسازی تبریز و... حتی استیل آذین که تیمی خصوصی محسوب میشود، همه یک درصدی را که باید به امر فرهنگ اختصاص دهند، به ورزش و بهویژه فوتبال سرازیر میکنند تا در لیگ برتر نامشان تکرار شود.
از میان همه این شرکتها و صنایع، تقریبا هیچیک علاقهای به سرمایهگذاری در بخشهای دیگر فرهنگ ندارند، درحالیکه برای سرمایهگذاری در آنچه واقعا فرهنگی است، حتی یکصدم هزینهای که برای چرخاندن یک تیم فوتبال میشود کافی است. البته مس کرمان گاهی نشان داده که به ادبیات نیز علاقهمند است و گاهی چند نسخه از کتاب یک نویسنده کرمانی را میخرد یا جلسه نقدی برایش میگذارد در خود کارخانه یا شهرکی که کارگرانش را در خود جای داده است.
اما نه مس کرمان و نه هیچیک دیگر از این شرکتها، هرگز بهعنوان اسپانسر یا حامی فعالیتهای واقعا فرهنگی و نه ورزشی، وارد میدان نمیشوند؛ نه در ساخت فیلمی مشارکت میکنند، نه کتاب و نویسنده و جایزهای را تحویل میگیرند و نه تابلوی نقاشیای میخرند.
با این همه هنوز هم یکصدم پولی که برای چرخاندن یک تیم فوتبال خرج میشود کافی است تا همه ادبیات تحتتأثیر قرار گیرد و حتی تلختر از این، درآمد تنها یکی از بازیکنان یکی از این تیمها، میتواند انقلابی مثلا در جوایز ادبی ایجاد کند. همین امسال سقف قرارداد بازیکنان لیگ برتر فوتبال، رسما 350میلیون تومان تعیین شده که البته با وجود همین قانون عجیب، برای فصل جدید، قرارداد 800 میلیونی نیز امضا شده است که حتما علاقهمندان به فوتبال، بهتر در جریانش هستند.
درواقع با توجه به آنچه رسما اعلام شده، میانگین قرارداد یک بازیکن معمولی در لیگ برتر 200 میلیون تومان است. این رقم یعنی قیمت خرید پشت جلد 50 کتاب 2000 تومانی که بهطور میانگین هر یک 2000 نسخه شمارگان داشته باشند! (شمارگان 2000 نسخهای برای رمانهای امروز ایران، شمارگان معمول است و قیمت 2000 تومان نیز تقریبا میانگین قیمت رمان و مجموعهداستانهای لاغر این روزهاست.) علاوه بر این، میتوان با همین 200 میلیون تومان، از 200 نویسنده فعال کشور در یک جشن بزرگ سالانه با پرداخت یک میلیون تومان به هرکدام تقدیر کرد.
(یک میلیون تومان، رقم معمول جایزههای خصوصی ادبیات در ایران است؛ با جایزههای ورزشی و حتی سینمایی مقایسهاش نکنید). با همین 200 میلیون تومان میتوان خیلی کارهای دیگر کرد اما همه این شرکتهای بزرگ، ترجیح میدهند همه آن را خرج خرید تنها یک بازیکن فوتبال کنند تا تنها روی پیراهنش نام شرکت درج شود.اشکال از کجاست؛ قانون؟ تعریف گسترده فرهنگ؟ نگاه رؤسای شرکتها و صنایع؟... کسی چه میداند!