گسترش استفاده از این تکنولوژی نوین در عرصههای مختلف نگرانی دانشمندان و جامعهشناسان را درباره آینده اقتصادی و اجتماعی انسان به دنبال دارد؛ بهویژه آنکه هم اکنون و در وضعیت کنونی، جهان بشر با محذورات و مخاطرات اقتصادی متعددی روبهرو است.
استفاده از روباتها به صنایع و پزشکی محدود نمیشود و حتی از این دستگاه مکانیکی مهندسی ساز نیز جهت برگزاری مسابقاتی نظیر مسابقات ربوکاپ یا جام جهانی فوتبال روباتها استفاده میشود.
اخیرا نیز دانشمندان روباتهایی ساختهاند که با استفاده از آنها میتوان برخی از آلات موسیقی نظیر پیانو را نواخت.
استفاده از روبات در بخش صنعت به سالهای آغازین دهه 1980 میلادی بازمیگردد؛ طی آن دوران به تدریج خطوط تولید روباتیک، جایگزین خطوط تولید مکانیکی قدیمی شدند. در پی این تغییر، روباتها جای تعداد زیادی از کارگران کارخانهها که مسئول نصب قطعات خودروها یا بهاصطلاح سوار و مونتاژ کردن آن بودند را گرفتند. این تغییر در واقع تحولی چشمگیر در صنعت روباتیک محسوب میشد زیرا برای نخستین بار بود که روباتهایی ساخته میشدند که با استفاده از دستان مکانیکی خود میتوانستند در فرایند تولید مشارکت داشته باشند و نقش مهمی ایفا کنند.
علم پزشکی هم اما از پیشرفت علم روباتیک بینصیب نماند و به تدریج نیز استفاده از روباتها در پزشکی گسترش یافت. روباتها در علم پزشکی در مواردی مورد استفاده قرار میگیرند که نیاز به انجام عملیات دقیق جراحی باشد؛ حتی در برخی از مواقع نیز روباتها جایگزین پزشکان جراح شدهاند.
در عرصه مسابقات ورزشی نیز روباتها مانند انسانها در مسابقات جامجهانی فوتبال موسوم به ربوکاپ شرکت میکنند؛ مسابقاتی که ایران نیز همواره در آن شرکت دارد و در اغلب موارد مسابقات خود را با عنوان چهارمی و پنجمی جهان به پایان میبرد.
اما با آغاز روند تولید روبات انساننما توسط یک شرکت ژاپنی موسوم به «آسیمو» که قادر به خواندن کتاب و ترجمه متون است و میتواند مستقلا به پرسشها پاسخ دهد و چهرهاش حالت چهره انسانها را دارد، علم روباتیک وارد عرصه جدیدی شد. این روبات ۱۳۰سانتیمتر قد و ۵۴کیلوگرم وزن دارد و میتواند روی 2پا با حداکثر سرعت ۶کیلومتر بر ساعت (3/4متر بر ثانیه) بدود. آسیمو توانایی خواندن و ترجمه و انجام حرکاتی مانند انسان را دارد. در حال حاضر ۴۵ واحد آسیمو در جهان وجود دارد. تولید هر یک از این واحدها 638 هزار و 186 یورو هزینه دارد. آسیمو در مرکز تحقیقات بنیادی تکنیکی واکو، در ژاپن ساخته شده است.
اکنون و با این تحولات در زمینه ساخت روباتهای انساننما بیم آن میرود که پیشگویی کارشناسان تعبیر شده و روبات در بسیاری از زمینههای کاری و حتی زندگی شخصی جای انسانها را پر کند و بهطور کامل مانند یک انسان در خدمت انسانهای دیگر درآید.
پیشتر پیشبینیها حکایت از آن داشت که روباتها روزی قادر خواهند بود تمام فعالیتهای انسانی را انجام دهند و زمانی فراخواهد رسید که بهدلیل پیشرفت تکنولوژی روباتیک، انسان حتی وظایف روزانه زندگی خود را به روباتها خواهد سپرد و خود نیز به مرور زمان و با سپردن تصدیگریهای خویش به موجودی مصرفگرا و تنبل تبدیل خواهد شد.
البته پیشبینیهای بدتری نیز در این مورد انجام گرفته؛ جایگزینی نیروی کار روباتیک بهجای نیروی کار انسانی. درست است که در حال حاضر ساخت روباتهای انساننمای آسیمو 638هزار و 186 یورو هزینه دربردارد اما در آینده و با گسترش فناوری ساخت روباتهای انساننما، دیگر ساخت دستگاههای مکانیکی از این دست مانند امروز هزینه بر نخواهد بود و میتوان با صرف هزینه کمتر اقدام به ساخت روبات کرد.
صرف نظر از مزایای استفاده از روبات نظیر بالابردن دقت در کارها و کاهش زمان انجام فعالیتها، پرسشی که در اینجا مطرح میشود این است که با توجه به اینکه هماکنون جهان در بحران اقتصادی بهسر میبرد و روزانه با گسترش دولت الکترونیک در جهان تعداد زیادی از کارمندان شغل خود را از دست میدهند، در آینده و با توسعه استفاده از روباتها در صنایع و پزشکی و در کارهای اداری چه بر سر انسان خواهد آمد؟ آیا انسان نسل بعد خواهد توانست برای امرار معاش خود شغلی دست و پا کند یا اینکه اساسا با گسترش فناوریهای نوین موقعیت کاری انسان بهطور کامل به خطر خواهد افتاد؟
پیشرفت تکنولوژیک بهویژه در عرصه روباتیک واقعیتی غیرقابل انکار و گریزناپذیر است. با این حال باید توجه داشت که درصورت عدم تدوین سازوکارها در تعادل بخشیدن به استفاده از روباتها در آینده جوامع بشری با مشکل بیکاری شدید و بالاروبهرو خواهند شد؛ مشکلی که امروزه نیز بهدلیل شرایط ناگوار و نامطلوب اقتصادی جوامع را درگیر خود کرده است.
در واقع با چنین چشماندازی و با درنظرگرفتن این مسئله که در آینده و با توسعه روباتهایی نظیر آسیمو بشر قادر به تولید روباتهای هوشمند و کامپیوترهای هوشمند نیز خواهد بود، میتوان آینده تیره و تاری را پیش روی انسانها از نظر فعالیتهای کاری و اقتصادی ترسیم کرد.
بر همین اساس آینده، میدان جنگی خواهد شد میان روباتهای هوشمند و انسانهایی که برای بقای خود نیازمند امرار معاش هستند.
وضعیت برای انسانهای نسلهای بعدی حتی از این نیز وخیمتر خواهد شد زیرا ذهن انسانهای نسلهای بعد بهواسطه عادت به استفاده از تکنولوژیهای هوشمند تا حدود زیادی خاصیت پردازشی خود را از دست خواهد داد و در چنین شرایطی نمیتوان امیدوار بود که انسان آینده بتواند در تقابل با روباتهای هوشمند پیروز از میدان بهدرآید و به تدریج، شاید روباتها جای انسانها را پر کنند و انسان تبدیل به موجودی درجه2 شود که برای امرار معاش خود به کارهای نازل در سطح اجتماع روی آورد.
از همین رو نیاز به برقراری تعادل درزمینه توسعه فناوریهای روباتیک و حتی در زمینه سایر تکنولوژیهای هوشمند احساس میشود، حتی شاید با درنظر گرفتن اوضاع اقتصادی کنونی و چشمانداز نامطلوب در این زمینه برای نسلهای بعدی بهتر باشد که دولتها در زمینه توسعه تکنولوژیک تجدیدنظرهایی انجام دهند و برای حفظ وجود انسان بهعنوان یک فرد سازنده و مؤثر در روند فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی تا حدی سرعت پیشرفت تکنولوژیک را کاهش دهند. در غیر این صورت در آینده به احتمال زیاد شاهد حذف انسان بهعنوان موجودی مؤثر و سازنده خواهیم بود و زمام امور اداره جوامع در اختیار گروهی اندک از نخبگان و روباتها قرار خواهد گرفت.