همنشینی جنگل، کوه و دریا در کنار هم به گونه‌ای است که گیلان، مازندران و گلستان را به بهشت روی زمین تبدیل کرده و همین ویژگی شرایطی را فراهم آورده تا در تمام فصول سال، این استان‌ها میزبان هموطنان خود از گوشه و کنار کشور باشند. اما آنچه طی سال‌های اخیر طبیعت زیبا و دلنشین این مناطق را تهدید کرده و می‌کند، گذشته از دستبرد و تصرف اشخاص حقیقی و حقوقی به دامنه‌های جنگلی، مراتع و سواحل، آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از جمع‌آوری و دفن غیربهداشتی زباله است.
ورود میلیونی مسافران در طول سال به شمال کشور و متعاقب آن تولید زباله در حد بسیار انبوه، عدم جمع‌آوری بموقع، دفع غیربهداشتی آنها و در نهایت انباشت زباله در سواحل و مراتع و عرصه‌های جنگلی، ورود فاضلاب‌های خانگی به رودخانه‌های حاشیه شهرها، حتی ورود فاضلاب‌های خانگی مستقر در سواحل به دریا دست‌به‌دست هم داده‌اند تا شرایط زیست‌محیطی در این استان‌ها با تهدیدات جدی روبه‌رو شود.روزانه بیش از 1700تن زباله تر و خشک در 52 شهر استان مازندران و نیز بیش از 2500تن زباله در استان گیلان جمع‌آوری و به مراکز دفن زباله حمل می‌شود. البته به گفته مدیر کل دفتر شهری استانداری مازندران، میانگین جمع‌آوری زباله در استان مازندران در زمان اوج حضور مسافران در استان بسیار بیشتر از آن مقداری می‌شود که ذکر شد.
سید یونس حسینی، با بیان اینکه نزدیکی شهرهای استان مازندران به یکدیگر و زیبایی‌های طبیعی موجود در آن، اقبال میزبانی از مسافران و گردشگران را برایش دوچندان می‌کند، به همشهری می‌گوید: در برخی از مناطق استان که نه جزو مناطق شهری و نه جزو مناطق روستایی هستند، جمع‌آوری زباله‌ها بلاتکلیف بوده و این مهم در بسیاری از مناطق استان مازندران مشاهده می‌شود. از سوی دیگر حجم زباله‌ای که در شهرها، روستاها و مسیرهای اصلی ریخته می‌شود به مراتب از حجم نیروی انسانی که باید برای جمع آوری آنها به کار گرفته شوند، بیشتر است.
مدیرکل دفتر شهری استانداری مازندران همچنین به 365کیلومتر نوار ساحلی این استان اشاره کرده و می‌افزاید: تمام نوار ساحلی در فصل بهار و تابستان مورد استفاده گردشگران قرار می‌گیرد در حالی که بعضی از نقاط ساحلی دارای مدیریت طرح است و مسئولیت نظافت و جمع‌آوری زباله را شهرداری‌ها برعهده دارند و سایر نقاط از حوزه مدیریت شهرداری‌ها خارجند.
وی در تأکید این مهم می‌افزاید: حتی اگر نقاط خارج از حوزه مدیریت شهرداری‌ها را به بخش خصوصی نیز واگذار کنیم بازهم مناطقی هستند که به صورت رها شده باقی می‌مانند و مشکل انباشت زباله در آنها همیشه وجود دارد.
حسینی در خصوص انجام تفکیک زباله در شهرهای استان مازندران گفت: تفکیک زباله در برخی از شهرهای استان آن هم به‌طور محدود آغاز شده اما مقوله زباله، زنجیره‌ای به‌هم پیوسته است؛ پس از تفکیک زباله‌ها باید بحث کمپوست و بازیافت انجام شود که این مسئله معضلی در استان‌های شمالی است.
از مرگ محیط‌زیست تا مرگ یک انسان
به گفته کارشناسان محیط‌زیست، یکی از مرگبارترین عوارض تولید و دفع زباله، شیرابه آن است که عامل مهمی برای آلودگی محیط زیست استان‌های شمالی به شمار می‌رود.
شیرابه حاصل از زباله‌ها می‌تواند با در برگرفتن آلودگی‌های دیگری که در اطرافش قرار دارد به کانون قابل توجهی از باکتری‌ها و سایر میکروب‌های مضر تبدیل شود، در حالی که با اعمال مدیریت مطلوب و استاندارد در جمع‌آوری و دفن بهداشتی زباله می‌توان 40درصد از میزان تولید شیرابه را کاهش داد و علاوه بر کم شدن جرم حجمی زباله، از انتشار آلودگی‌ها در محل‌های دفع زباله جلوگیری کرد.
کارشناسان معتقدند که نفوذ شیرابه‌های ناشی از زباله به سفره‌های آب زیرزمینی که آب شرب شهروندان را تأمین می‌کند، به مراتب خطرناک‌تر از فاضلاب است. در استان گیلان به ازای هر تن زباله تر 500لیتر شیرابه تولید می‌شود که با احتساب تولید روزانه بیش از 900تن زباله در روستاهای استان و یک هزار و 500تن زباله در شهرها می‌توان تصور کرد که چه خطری محیط‌زیست این استان را تهدید می‌کند.
در استان مازندران نیز به‌طور تقریبی روزانه بیش از 753هزار لیتر شیرابه تولید می‌شود و تأسف‌انگیزترین خبر اینکه شیرابه‌های زباله ساری (مرکز مازندران) اردیبهشت ماه امسال جان یک جوان 29ساله را که پایش هنگام برگرداندن گله‌اش به خانه لغزیده و داخل استخر 4متری شیرابه‌ها سقوط کرده بود، گرفت.
قرارداد امسال امضا می‌شود
برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ شهرداران شهرهای ساری و رشت نیز رفتیم. اگرچه شهردار رشت از پاسخ گفتن به سؤالات ما خودداری کرد اما شهردار ساری از احداث کارخانه زباله‌سوز به جای کارخانه کمپوست خبر داد.
سیدعلی حجازی، شهردار ساری در این باره به همشهری می‌گوید: با توجه به ویژگی‌های اقلیمی در استان‌های شمالی، کارخانه‌های کمپوست پاسخگو نیستند و با توجه به اینکه معمولا 60درصد زباله‌های استان تر است لذا تدابیری برای راه‌اندازی کارخانه زباله‌سوز اندیشیده شده است تا از سوخت حاصل از آن در تولید انرژی برق استفاده شود.
وی در ادامه می‌افزاید: در حال حاضر مذاکراتی با شرکت‌های چینی که در این زمینه تجارب خوبی دارند انجام شده است. همچنین با دستور استاندار مازندران، مدیرعامل سازمان همیاری شهرداری‌های استان نیز بازدیدی از کارخانه زباله‌سوز در چین داشته‌اند و مقرر شده تا عده‌ای از کارشناسان شهری نیز بازدیدی از این کارخانه‌ها داشته باشند. طبق شواهد و قرائن موجود انعقاد قرارداد ساخت کارخانه زباله‌سوز در سال‌جاری انجام خواهد شد.
شهردار ساری با اشاره به وضعیت جمع‌آوری زباله در مرکز مازندران می‌گوید: معمولا بین 170 تا 250تن در طول روز جمع‌آوری زباله در شهر داریم که هزینه‌های فراوانی به لحاظ جمع‌آوری و حمل بر شهرداری تحمیل می‌کند. وی درخصوص انجام طرح تفکیک زباله از مبدا نیز می‌گوید: در حال حاضر با مشارکت بخش خصوصی در 4 محله ساری این طرح انجام می‌شود.
سرنوشت مبهم طبیعت
در شرایطی که در استان‌های شمالی کشور، محیط‌زیست به‌عنوان عاملی طبیعی و نقش‌آفرین در توسعه و رونق صنعت گردشگری از جایگاه خاصی برخوردار است، لزوم همکاری و مشارکت عمومی در کاهش تولید زباله از طریق فرهنگ‌سازی‌‌های لازم و نیز مسئولیت‌پذیری، برنامه‌ریزی و توجه هرچه بیشتر دستگاه‌های اجرایی مرتبط از جمله شهرداری‌ها، معاونت عمرانی استانداری‌ها، سازمان بازیافت، سازمان حفاظت محیط‌زیست و... کاملا محسوس است.
اگرچه در این استان‌ها خبر از ساخت کارخانه‌های کمپوست در بسیاری از شهرها داده می‌شود، اما همچنان گیلان، مازندران و گلستان با انباشت زباله در تمام نقاط خود مواجهند و چنانچه این وضعیت ادامه یابد دیگر همنشینی جنگل، کوه و دریا در این استان‌ها به چشم نخواهد آمد.
