در سالهای دهه 1370 اتخاذ سیاستهای مناسب برای بهبود فضای رقابت در صنعت تولید ماکارونی، موجب افزایش کیفیت محصولات تولیدی در این صنعت شد که رقابت گسترده برای جلب مشتریان داخلی و خارجی با عرضه محصولات باکیفیت به قیمت مناسب را به دنبال داشت. اما اکنون با اصلاح نرخ آرد و نان بهنظر میرسد اتخاذ شیوههایی برای بهبود هرچه بیشتر کیفیت نان در کوتاهترین زمان ممکن ضرورتی اجتنابناپذیر است.
با اجرای قانون هدفمندکردن یارانهها و اصلاح قیمت آرد و نان اکنون برای افزایش کیفیت نان باید بهگونهای سیاستگذاری شود که افزایش فضای رقابت در تولید و عرضه انواع نان در نانواییها را بهدنبال داشته باشد. بر این اساس برای افزایش رقابت در بازار نان باید امکان حضور بنگاههای جدید که از روشهای مطلوب و مناسب برای تولید محصولات بهتر استفاده میکنند، میسر باشد. در نتیجه باید حداقل استانداردهای مختلف ساختمان، ماشینآلات، فضای توقف خودروی مشتریان، امکانات بهداشتی، نیروی انسانی و... فراتر از بنگاههای فعلی به خصوص در ارتباط با رعایت بهداشت و اصول سلامت در تولید، نگهداری و عرضه نان و استفاده از نیروی انسانی متخصص و تحصیلکرده در زمینه نان مشخص و اعلام شود تا عرضه محصولات مرغوب بیشتر شده و نانوایان نیز بدانند که درصورت بیتوجهی بهنظر مصرفکنندگان در زمینههای مختلف تولید و عرضه نان، تولیداتشان مشتری نخواهد داشت، ضمن آنکه بنگاههای فعلی نیز باید در مدت زمان مشخص و محدودی حداقل استانداردها برای تولید نان را کسب کنند.
افزایش نظارت در بازار نان
توجه به اصلاح اصولی و صحیح فرایند کنترل، نظارت و بازرسی برای شکلگیری و فعالیت نانواییها با رعایت همه قوانین و مقررات مربوطه به حقوق مصرفکنندگان بخشی دیگر از برنامههای افزایش کیفیت نان است. در این ارتباط نظارت و بازرسی بر فرایند ایجاد و فعالیت نانواییها بهتر است در 2 سطح متولی دولتی و تشکل صنفی انجام گیرد. متولی دولتی با تجهیز به امکانات سختافزاری و نرمافزاری مناسب همراه با تقویت نیروی انسانی توانا و کارآمد به خصوص در حوزه بازرسی میتواند زمینه کاهش تخلفات و بازدارندگی از انجام تخلف و برخورد مناسب با متخلفین تا حد تعطیلی بنگاهها و از سوی دیگر حذف افراد صنفی غیرقابل اصلاح را پیگیری کند. در این زمینه اطلاعرسانی شفاف به مصرفکنندگان برای آگاهی از چگونگی فرایند شکایت از متخلفین و آگاهی آنان از حقوق خود بهعنوان مصرفکننده نان، همچنین ایجاد فرایندهای مختلف برای اطلاعرسانی عموم مردم با قیمت انواع نانها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
بهرهگیری از توانمندی اتحادیههای صنفی
بهرهگیری از اتحادیههای مرتبط با تولید و عرضه نان در شهرها و مناطق مختلف کشور بهعنوان نهاد غیردولتی آشنا با تولید و عرضه نان و دارای تجربه و تخصص در زمینههای مختلف آرد و نان نیز برای نظارت و بازرسی بهصورت موازی با نهاد دولتی و در سطح پایینتر، راهکار دیگر اصلاح کیفیت نان است. بدین ترتیب نهادی با ساختاری مستقل از متولیان دولتی جهت نظارت و بازرسی نانوایان برای حمایت از مصرفکنندگان با توجه به توانمندی، تجربه، تخصص اتحادیههای نانوایی در مناطق مختلف کشور مسئول نظارت بر کیفیت نان خواهد بود. بر این اساس باید از اتحادیههای نانوایان در سراسر کشور بهصورت موازی با نهاد متولی دولتی(اما در سطح پایینتر و تنها در حوزه فعالیت بنگاههای صنفی) برای نظارت و بازرسی نانوایان بهگونهای استفاده شود که این نهاد با توجه به شناخت وسیعی که از فعالیتهای نانواییها و همچنین تجربه و تخصصی که در ارتباط با تولید نان دارد، از ایجاد و فعالیت نانواییهای متخلف صنفی جلوگیری کند و همچنین موجب گسترش فعالیت نانواییهای استاندارد و سالم شود.
بدین ترتیب نظارت و بازرسی اتحادیه نانوایان با توجه به توان، امکانات تجربه، تخصص و شناخت لازم و کافی از نانوایان و شاغلان آنها، موجب حمایت از تولیدکنندگان نانهای مرغوب و جلوگیری از فعالیت متخلفین میشود. البته برای افزایش کارایی این نهاد باید به شیوهای سیاستگذاری، برنامهریزی و تصمیمگیری شود که با کاهش تخلفات، مدیران و کارکنان اتحادیه نانوایان آن شهر تشویق شوند و برعکس آن، یعنی با افزایش تخلفات در نانوایان، مدیران صنف و تشکل نانوایان، بازخواست و جریمه شوند. در این حالت از یک سو رقابت سازنده بین متولی دولتی و اتحادیه نانوایان در شهرها و مناطق مختلف شکل گرفته و از سوی دیگر روسای اتحادیههایی را که با تمام توان برای بهبود وضعیت تولید و عرضه نان تلاش میکنند، حمایت و تشویق کرده و با افرادی که کمتر دغدغه بهبود کیفی نان را دارند، مقابله میشود.
تنوع در تولید نان
برای افزایش فضای رقابتی باید زمینه تولید و عرضه نانهای مختلف در شکلهای بیشتری میسر شود تا با این شیوه به مرور نانواییها با توجه به استفاده از حداقل امکانات و استانداردهای بیشتر، بتوانند تنوع بیشتری از هر نان را تولید و عرضه کنند. البته این امر به مرور زمان با توجه به درجهبندی و رتبهبندی نانواییها انجام خواهد شد اما اکنون برای افزایش رقابت در تولید و عرضه نان مرغوبتر و نیز افزایش درآمد بیشتر نانوایان، بهصورت مشخص و با توجه به تقسیمبندی مناطق مختلف شهر ضروری است. بر این اساس که اتحادیه با کمک نهادهای پژوهشی مرتبط با تولید نان، امکان تولید و عرضه نانها در تنوع بیشتر آن هم با توجه به ویژگیهای کمی وکیفی مشخص و قیمتگذاری اتحادیه با توجه به مکان قرارگیری نانوایی را فراهم سازد.
در هر حال نباید قیمت نان در تمام مناطق شهرها یکسان باشد، چرا که قیمت خرید یا اجاره محل ایجاد نانوایی در همه مناطق یکسان نیست. در مجموع با توجه به تجربه موفق نانواییهای آزادپز، بهتر است هرچه سریعتر از طریق نهاد متولی دولتی و اتحادیهها بهصورت قانونی و مشخص تنوع بیشتری از نظر کمیت و کیفیت برای تولید نان در نانواییها شکل گیرد تا در نتیجه نانواییها با کسب مجوز از اتحادیه، امکان تولید و عرضه انواع بیشتر نان را داشته باشند. در این بین باید طوری برنامهریزی شود که حق انتخاب نان تنها توسط خریداران مشخص شود و هیچ گونه اجحافی به آنان در اجبار به خرید نان گرانتر صورت نگیرد.