ویراستار در واقع در یک کلام، شوینده متن است از ناپاکیهای زبانی، محتوایی و ساختاری. با این حال هنوز هم در ایران، بسیاری از ناشران، اهمیت و مهمتر از آن، ضرورت کار ویراستار را نپذیرفتهاند یا حتی از اساس نمیدانند. به همین ترتیب، بسیاری از نویسندگان، ترجیح میدهند بعد از نوشتن کتاب، هیچکس به هیچ شکل در کارشان دست نبرد و نوشتهشان را - هر چه که هست- «خراب» نکند! در این اوضاع، طبیعی است که کتابهایی مثل «ویرایش از زبان ویراستاران» میتواند نقش مهمی در نزدیکی اضلاع مثلث ناشر، ویراستار و نویسنده بازی کرده و نقاط تاریک این رابطه سهجانبه را روشن کند.
ویرایش از زبان ویراستاران البته ایرانی نیست و شاید این تنها مشکلش باشد، اما دستاندرکاران کتاب، خود به خوبی به این مشکل آگاهند، چنان که عبدالحسینآذرنگ در پیشگفتار کتاب مینویسد: «کتابی که به سعی فراوان چند مترجم کتابدوست در دست شماست، محصول جامعهای است با اقتصاد نیرومند و اقتصاد نشر شکوفا که ویرایش در بستر اقتصاد، خود با آهنگی شتابان و صعودی رو به رشد گذاشته است و در نتیجه، شمار بسیاری از بهترین ویراستاران جهان را پرورانیده است... پیداست که دستاوردهای چنین اقتصادی را به هر نشر و ویرایشی در هر جامعهای نمیتوان تعمیم داد، اما غنای مفهومی و رهاوردهای نظری ویرایش، مانند هر ارمغان فکری دیگری، و سوای جامعه زادگاه و پروردگاه آن، جزو میراث فکری- فرهنگی بشر است...».
آذرنگ البته از جمله 5 مترجم این کتاب نیست و تنها پیشگفتار را نوشته است. رزاافتخاری، مژده دقیقی، مژگان عبدالهی، محیالدین غفرانی و احمد کساییپور مترجمان کتابند و مثل نسخه آمریکایی کتاب، یکی از این 5نفر، ویرایش کل 38 فصل را برعهده داشته است، یعنی مژده دقیقی. دقیقی در مقدمهاش مینویسد: «ویرایش از زبان ویراستاران مجموعه 38 مقاله به قلم ویراستاران برجسته آمریکایی است که هر یک، ضمن شرح تجربیات خود، به وجهی از کار ویرایش میپردازند. آخرین ویراست این مجموعه که مبنای ترجمه حاضر بوده، در 1993منتشر شده است و به استثنای 5 مقاله که در ویراست پیشین این کتاب منتشر شده، سایر مقالات آن برای همین ویراست نوشته شدهاند...»
جالب اینکه هر یک از این 38مقاله را یک نفر نوشته است؛ یعنی کتاب 38 نویسنده دارد که یکی از آنها، ویراستاری کتاب را برعهده داشته است؛ جرالد گراس. گراس ابتدای کتاب مینویسد: «برای همه ویراستاران قدرناشناخته در گذشته، حال و آینده؛ باشد که این صفحات، مدح و ثنای شما باشد. برای همه نویسندگانی که آثارشان منتشر شده یا نشده؛ باشد که این صفحات شما را به درک بهتری از کار و هنر ویراستاران رهنمون شود.»
از همین چند جمله بهنظر میرسد رابطه مثلث ناشر، ویراستار و نویسنده چقدر در همه جای دنیا شبیه است! گویی در همه دنیا و از جمله آمریکا، ویراستاران معتقدند حقشان ادا نمیشود و نویسندگان قدرشان را نمیدانند و نویسندگان، چندان اعتقادی به کار ویراستار ندارند و... . این حکایت نشر است در همه جای جهان!
ویراستار کیست، ابعاد اخلاقی و وجدانی ویرایش، کتابها چگونه انتخاب میشوند، ویرایش محتوایی، ویرایش آثار غیرداستانی، ویرایش آثار داستانی، ویرایش کتاب کودک، ویرایش کتابهای روانشناسی و... از جمله مقالات ویرایش از زبان ویراستاران است. در این بین، جرالد گراس مقاله «کارکردن با ویراستار قراردادی یا پزشک کتاب» را نوشته است که با توجه به موضع کلی کتاب و هدف اصلیاش، مقاله محوری به حساب میآید؛ مقالهای که در آن گراس تلاش دارد به نویسندگان ثابت کند ویراستار لازم است و باید نقشش را جدی بگیرند و از ویرایش متنشان نترسند، همینطور تشریح سادهترین مسائل میان ویراستار و نویسنده تا این نقطه که بگوید: «همانقدر که در انتخاب پزشک جسمتان دقت به خرج میدهید، در انتخاب پزشک متن خود هم دقیق باشید...».
از جمله ویژگیهای برجسته ویرایش از زبان ویراستاران، وجود کتابشناسی گزیدهای است که کتابهای فارسی حوزه ویرایش و نشر را معرفی میکند. در متن اصلی کتاب البته طبیعتا این کتابشناسی برای کتابهای انگلیسی تنظیم شده است اما مترجمان، علاوه بر ترجمه این کتابشناسی در متن اصلی، نمونه فارسیشدهاش را نیز تهیه کرده و به کتاب افزودهاند. کار این فصل بر عهده احمد خندان بوده و کتاب را هر چه بیشتر به آنچه در اصل بوده، نزدیک کرده است. ویرایش از زبان ویراستاران را کتاب مهناز در 550 صفحه وزیری با جلد سخت و قیمت 15هزار تومان منتشر کرده است.