پرورش گوزن در آلمان یا قرقاول در جزیره رام (rhum ) در غرب انگلیس نمونه‌ای از این شیوه به شمار می‌رود. علاوه براین، به اعتقاد مخالفان این طرح، وقتی از همه منافع حیاتوحش فقط به جنبه شکار آن بیندیشیم یقینا این طرح محکوم به شکست خواهد بود. صرف‌نظر از دیدگاه موافقان و مخالفان طرح قرق اختصاصی، گروه محیط‌زیست همشهری براین باور است این طرح نیازمند نقد و بررسی همه‌جانبه است، در عین حال دیدگاه یکی از طرفداران اجرای طرح قرق اختصاصی که از این طرح به‌عنوان یکی از راهکارهای حفظ حیات وحش یاد می‌کند در پی می‌آید، با این امید که صاحب‌نظران عرصه محیط‌زیست و حیات وحش از زوایای مختلف به بررسی این طرح بپردازند.
ایران از نظر شاخص‌های پایداری محیط‌زیست با کسب رتبه 132 در بین 146 کشور جهان در انتهای جدول جهانی قرار دارد. طبق آمار، در ایران سالانه بیش از 2 میلیون تن خاک دچار فرسایش می‌شود، 50درصد از پستانداران و 20درصد از پرندگان ایران در معرض تهدید و انقراض قراردارند و... .
طرح قرق اختصاصی که یکی از بسترهای اجرای تور تماشای حیوانات به حساب می‌آید، باعث تکثیر و پرورش علمی گونه‌ها در طبیعت، حفظ زیستگاه و جمعیت آنها می‌شود. در این طرح بخش خصوصی به کمک سازمان محیط‌زیست می‌آید و مناطقی را تحت مدیریت خود و با نظارت سازمان محیط‌زیست اداره می‌کند.
تور تماشای حیوانات، بهترین روش بهره‌برداری از مناطق تحت قرق است. در فصل شکار و درصورت حضور حیوان نر و مسن، با نظارت محیط‌زیست مجوز شکار صادر می‌شود و در فصول دیگر تور تماشای حیوانات منبع درآمد مجری طرح خواهد بود. عرصه‌های تحت مدیریت محیط‌زیست ایران حدود 13 میلیون هکتار است که مناطق حفاظت‌شده، پارک‌های ملی و تالاب‌هارا در برمی‌گیرد. شمار قابل توجه برخی گونه‌های حیاتوحش در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست یکی از جذابیت‌های گردشگری خارجی است که می‌تواند با برنامه‌ریزی دقیق و در منطقه تعریف شده باعث جذب طبیعت‌گردان و دوستداران حیات وحش از دیگر کشورها شود.
طرحی در خدمت صنعت طبیعت گردی
طرح قرق اختصاصی شکار، می‌تواند دریچه‌ای نو برای ورود علاقه‌مندان به طبیعت و آغاز بهره‌برداری‌های اکوتوریستی باشد، زیرا سرمایه‌گذاران به یاری محیط‌زیست می‌آیند و به‌طور حتم در افزودن تجهیزات و اجرای بهینه طرح نقش مهمی دارند.
آمریکایی‌ها در سال 2002 بالغ بر 17 میلیارد دلار از تور تماشای پرندگان عایدشان شد. در سال 2003 بیش از 14میلیون نفر ژاپنی برای تماشای حیات وحش به مسافرت رفتند، البته حیاتوحش ایران نیز صندوق ذخیره ارزی نهفته‌ای است که می‌توان بدون آسیب رساندن به طبیعت، از آن بهره‌برداری کرد.
ایجاد زیرساخت‌های ارزان در کشور، برای کسب درآمدهای هنگفت، جهت راه‌اندازی تور تماشای حیوانات و پرندگان ضرورت دارد. ایران با 164 پستاندار و 515 پرنده، توانایی بالقوه و بی‌نظیری جهت جذب ثروت‌های اکوتوریست جهانی را دارد ولی بهره‌برداری بی‌برنامه، موجب وارد شدن لطمات جبران‌‌ناپذیری به طبیعت شده است.
ضرورت رعایت معیارهای زیست‌محیطی
با وجود قرق اختصاصی، بهره‌برداری روال منظمی پیدا می‌کند. اگر صنعت شکار و مناطق مختلف در راستای توسعه اقتصادی براساس رعایت موازین زیست‌محیطی مدیریت شوند، نه تنها حیات وحش بیشتر و بهتر حفظ می‌شود، بلکه درآمد زیادی نیز تحصیل می‌شود. در طرح‌های قرق اختصاصی، منابع درآمدی برای مردم محلی و سرمایه‌گذاران به‌وجود می‌آید که می‌توان برای نگهداری و پرورش گونه‌ها هزینه کرد.
از دیگر مزایای اجرای طرح‌های قرق اختصاصی آن است که اجازه ورود شکارچی‌ها، به منطقه سلب‌شده، چرا که محدوده منطقه محصور بوده و نیز محیط‌بانان بخش خصوصی همه جا حضور دارند. در این صورت امکان حفظ گونه‌ها افزایش می‌یابد و به تبع آن از حیات وحش بیشتری برخوردار خواهیم شد، در فصول غیرشکاری نیز تور تماشای حیات وحش، اجازه ورود شکارچی را نمی‌دهند.
با این حال توسعه توریسم شکار در ایران با موانع متعددی مواجه است که برخی از آنها عبارتنداز: عدم‌سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پروژه توریسم شکار به‌دلیل به‌طول انجامیدن پروسه اخذ موافقت‌های اصولی و واگذاری مناطق تحت عنوان مناطق قرق، عدم‌برنامه‌ریزی مناسب از سوی سازمان گردشگری و نیز سازمان حفاظت محیط‌زیست و غیر منطقی بودن بهای پروانه شکار.
شکار بی‌رویه
در حال حاضر، شکار بی‌رویه نتیجه افزایش تعداد شکارچیان و کثرت اسلحه‌های غیرمجاز بوده و از طرفی تخریب زیستگاه‌های طبیعی، نقش بسزایی در کاهش چهارپایان علفخوار و پرندگان قابل شکار داشته و دارد. از این رو، شایسته است با تمهیداتی ضمن حفاظت از جمعیت باقیمانده وحوش در طبیعت، زمینه افزایش شمار این حیوانات فراهم شود.
انتخاب مناطقی با وسعت مشخص و ایجاد بهترین شرایط زیستی ممکن برای جانوران قابل شکار و مدیریت جمعیت آنها به نوعی که ضمن شکار، جمعیت اولیه حفظ شود، به میزان قابل توجهی جوابگوی تقاضای شکار در منطقه خواهد بود. در برخی کشورهای جهان، شکارگاه‌های اختصاصی و محصور شده جهت تعدیل شکار بی‌رویه و حفظ جمعیت‌های موجود در طبیعت، به‌عنوان ایجاد درآمد از طریق احیای یکی از روش‌های جذب توریست و ایجاد چندین فرصت شغلی برای بومیان منطقه، نقش مهمی را ایفا می‌کنند.
رشد جمعیت و نیاز روزافزون بشر به محیط‌زیست خویش (به‌ویژه تأمین مواد غذایی) عملاً جان بسیاری از جانوران حیاتوحش را به مخاطره انداخته است، از این رو، اگر ضوابط و مقرراتی برای حفظ و بقای این جانوران در نظرگرفته نشود، طی مدت بسیار کوتاهی، این حیوانات با خطر نیستی کامل مواجه خواهند شد.
اگر در یک منطقه به‌طور بی‌رویه شکار صورت گیرد، این خود یک نوع تخریب است، زیرا تعادل زیست‌محیطی را از بین می‌برد. شکار بی‌رویه که سبب انقراض نسل حیوانات و نیز از بین رفتن تعادل در محیط‌زیست می‌شود، همان تخریب غیرقابل جبرانی است که اصل پنجاهم قانون اساسی آن را ممنوع کرده است.زمانی که سلاح شکاری از حالت تیر و کمان و نیزه تبدیل به اسلحه‌های گرم شد و با اختراعات صنعتی و اختراع وسایل نقلیه، بشر استفاده از طبیعت به‌خصوص از شکار را چه از نظر تغذیه و چه از نظر تفریحی توسعه داد، نسل حیوانات که از منابع قابل تجدید هستند در اثر شکار بی‌رویه و عدم‌رعایت اصول شکار و مقررات حفاظتی رو به کاهش نهاد.
شورای جهانی شکار و حیاتوحش
برخورد مجامع بین‌المللی با مسئله شکار در دنیای امروز آن طور که شورای جهانی شکار و حیاتوحش (CIC) یا (International Council For Game & Wildlife Conservation) آن را تعریف می‌کند عبارت است از: بهره‌برداری پایدار از حیات وحش.
در حال حاضر 80 کشور دنیا در CIC عضویت دارند. در بین کشورهای عضو، شکار امری پذیرفته شده و بر جنبه‌های مثبت اقتصادی، اجتماعی، ورزشی و تفریحی آن تأکید می‌شود.
اما در مقوله شکار 2 نکته ضروری است؛ نخست اینکه شکارچیان هر وقت به شکار می‌روند به‌گونه‌ای شکار کنند که حداقل 10سال دیگر فرزندانشان درصورت تمایل بتوانند در همان مکان، همان تعداد را شکار کنند.نکته ضروری دیگر آن است که سازمان حفاظت‌از محیط‌زیست باید حقایق را در برنامه‌ریزی‌های مدیریت حیاتوحش کشور لحاظ کند و تا دیر نشده، همان کاری را کند که کشورهای دیگر دنیا آن را با موفقیت به انجام رساندند. واگذاری مناطق قرق اختصاصی به بخش خصوصی یکی از شیوه‌های دستیابی به این هدف است.
متأسفانه در دو دهه اخیر، حیات وحش و منابع طبیعی ایران رو به اضمحلال نهاده است. این وضع اسفبار تا حد زیادی ناشی از کشتار بی‌رحمانه وحوش است، اما چرای بی‌رویه و از بین بردن جنگل‌ها و بیشه‌ها (یعنی تخریب زیستگاه‌ها و طبیعت)، ویران‌کننده‌تر و در بیشتر اوقات جبران‌ناپذیرتر بوده است و به همین دلیل کارشناسان مربوطه معتقدند که به‌جای اصطلاح توریسم شکار برای این پروژه از عنوان پروژه اکوتوریسم و زیستگاه حیات وحش استفاده شود چرا که بیشترین سهم در انقراض گونه‌ها را به تخریب زیستگاه‌ها نسبت می‌دهند و از طرفی مهم‌ترین هدف از اجرایی کردن طرح قرق اختصاصی، حفاظت و حمایت از زیستگاه‌های طبیعی کشور است و با حفاظت از زیستگاه‌ها به‌طور طبیعی از گونه‌های حیات جانوری نیز حمایت و از انقراض آن جلوگیری خواهد شد.
نفی شکار کمکی به محیط‌زیست نمی‌کند
نفی عمل شکار به‌طور کلی، نه‌تنها کمکی به بقای محیط‌زیست ما نمی‌کند بلکه با به‌وجودآوردن مشکلات جدی برای شکارچیان باعث تشویق آنها به شکار غیرمجاز می‌شود. شکار غیرمجاز یعنی شکاری غیرقانونی که هیچ ضوابط و مقرراتی بر آن حاکم نیست و به شکل غیرقابل کنترلی باعث به خطر انداختن، تداوم و بقای نسل بسیاری از گونه‌های جانوری آسیب‌پذیر می‌شود. شکار غیرمجاز و کنترل نشده نتایج هولناکی را سبب می‌شود که طبیعت، هرگز قادر به جبران آن نخواهد بود، چرا که موجود زنده‌ای که نسل‌اش منقرض شود، برای همیشه از بین رفته است.
سازمان حفاظت محیط‌زیست هر ساله پس از برآورد تعداد وحوشِ هر منطقه و مشخص‌کردن جمعیت جانوری مازاد و سر‌ریز با در نظر گرفتن آن تعداد از حیواناتی که ممکن است به‌علت عوامل طبیعی مانند خشکسالی و یا بیماری تلف شوند و همچنین احتساب آنها که طعمه جانوران دیگر می‌شوند تعدادی پروانه شکار، در حد معقول و به میزانی که لطمه‌ای به طبیعت وارد نیاورد صادر کرده و سهمیه شکار هر منطقه را برای یک سال آینده مشخص می‌کند.
به این شکل فرصتی به‌وجود می‌آید تا علاقه‌مندان بتوانند در قالب یک طرح مطالعه‌شده و در محدوده قوانین به شکار پرداخته و در عین حال محیط‌زیست طبیعی کشور خود را برای نسل‌های آینده حفظ کنند. شکارچیان در پایان هر سال فرم گزارش شکار خود را به سازمان ارائه می‌دهند تا برآوردی از جمعیت وحوش شکار شده و جمعیت فعلی آنها صورت گیرد.
به این ترتیب تبادل سازنده و مناسبی همواره میان جمعیت شکارچی و سازمان حفاظت محیط‌زیست برقرار می‌شود. از سوی دیگر، فروش مجوزهای شکار می‌تواند منبع درآمدی باشد تا مسئولان را در حمایت، حفظ و پرورش گونه‌های وحشی منطقه یاری دهد و علاوه بر آن بهانه‌ای نیز برای شکارچیان غیرمجاز باقی نمی‌‌ماند.
در ایران این امکان وجود دارد که با پرورش و حفاظت از گونه‌های شکار و رهاسازی آن در طبیعت و نیز با حفاظت اصولی موجب شویم که هیچ شکار غیرقانونی در این زمینه صورت نگیرد و از طرفی با گسترش و توسعه زیستگاه‌های حیاتوحش و یا مناطق قرق اختصاصی به این مهم یعنی گسترش توریسم شکار، دست یابیم.
