این جشنواره که دوره اولش در بهار 86 برگزار شد، ابتدا با دورخیزی بلند و جایگاهی جدی در سینمای مستند پا به عرصه جشنواره‌ها گذاشت اما با تولد سینماحقیقت، جشنواره بزرگ مستند در ایران به حاشیه رفت و خبر رسید که قرار است به‌صورت دوسالانه برگزار شود. دوره دوم این دوسالانه نیز در بهار 88 همزمان با ایام شهادت آوینی برگزار شد و قرار شد از این پس، فیلم برگزیده این جشنواره، در بخش بین‌المللی جشنواره سینماحقیقت نیز به نمایش درآید.
اما قرار است از امسال، جشنواره آوینی که البته دیگر نامش «جایزه بزرگ شهید آوینی» شده است، از 20 فروردین - هجدهمین سالروز شهادت او - به 19 شهریور - شصت‌وچهارمین سالگرد تولدش - نقل مکان کند. این انتقال البته شاید بیش از آنکه اقدامی پیش‌بینی شده باشد، حاصل تنگنای زمانی است یا مسائل دیگری نظیر بودجه که گریبان همه کارهای فرهنگی، حتی مرتبط با شهید آوینی را می‌گیرد اما چندان هم اقدام نامناسبی به‌نظر نمی‌رسد؛ روزهای اول سال، روزهای کسل‌کننده و بی‌رمقی است.
تعطیلات طولانی عید و هوای بی‌نظیر فروردین، رمق همه را می‌گیرد و هیچ کس حال و حوصله درست و حسابی ندارد. بنابراین برگزاری جشنواره و جایزه به احتمال زیاد چندان با استقبال مواجه نخواهد شد. از سوی دیگر، شاید برگزاری جشن و جایزه، با سالگرد تولد مناسبت بیشتری داشته باشد و از این دو انتخاب، دومی هوشمندانه‌تر محسوب شود. با این وصف، بهتر است انتقال این جشنواره را به فال نیک بگیریم.
بخش‌ها و جایزه‌ها
جایزه بزرگ شهید آوینی تنها 2 بخش دارد؛ مسابقه فیلم مستند با سقف زمانی دست‌بالا 52 دقیقه و بخش مسابقه پژوهش و تالیف با شرط حجمی دست‌کم 25صفحه تایپ‌شده. فیلم‌ها باید در یکی از این موضوعات دسته‌بندی شوند و البته حتما همسو با تفکرات شهید آوینی باشند؛ 1. مستندهای اجتماعی آسیب‌نگارانه 2. مستندهای اشراقی با مضامین امروزی 3. مستندهای مقاومت و پایداری 4. مستندهای سیاسی 5.آثار خاص مرتبط با شخصیت شهید آوینی یا مُلهم از آثار مکتوب او.
البته در فراخوان جایزه، انتهای هر یک از موضوعات یادشده، قید «همسو با تفکر شهید آوینی» آمده که نشان می‌دهد این جشنواره قرار است برخلاف 2 دوره گذشته، تنها بر خود آوینی متمرکز باشد تا شاید با جشنواره سینماحقیقت تداخل پیدا نکند؛ موضوعی که یکی از دغدغه‌های مسئولان سینمای مستند و کوتاه است.
در بخش پژوهش و تالیف نیز 2 موضوع بررسی نقش شهید آوینی بر روند مستندسازی ایران و بررسی تاثیرگذاری شهید آوینی بر سینمای ایران به‌عنوان موضوعات جشنواره یا جایزه سوم تعیین شده‌اند. شرکت‌کنندگان طبیعتا امسال بیش از دوره‌های گذشته فرصت دارند؛ 15 تیر و یک ماه بعد هم در 15 مرداد قرار است اسامی پذیرفته‌شدگان بخش مسابقه را اعلام کنند.
نکته جالب اینکه از آنجایی که نام این مسابقه، جایزه شهید آوینی است و نه جشنواره، نمایش آثار ندارد و تنها آثار برگزیده همزمان با پنجمین جشنواره سینماحقیقت به نمایش درمی‌آیند و برگزیدگان، در 19 شهریور، روز تولد آوینی، جایزه‌شان را می‌گیرند. امسال 5 سکه به جایزه‌ها اضافه شده و قرار است در بخش فیلم در هر یک از موضوعات 15 سکه به برگزیدگان اهدا شود؛ البته به علاوه تندیس زرین آوینی. در بخش پژوهش نیز در هر یک از 2 موضوع مشخص‌شده، 10 سکه به برگزیدگان اهدا خواهد شد.
برگزاری مراسم سالگرد و تجدید چاپ 3کتاب شهید آوینی
اما حالا که جایزه مستند آوینی به شهریور منتقل شده، مراسم هجدهمین سالگرد شهادت او امروز برگزار می‌شود. این مراسم با نام «راه آسمان» از ساعت 15 در تالار بزرگ کشور آغاز می‌شود. در این مراسم که مؤسسه روایت فتح مجری آن است، سخنرانی و نمایش فیلم، بخش‌های اصلی هستند. از سوی دیگر حسین معززی‌نیا، داماد شهید آوینی گفت: 3کتاب از مجموعه کتاب‌های شهید آوینی آماده است که در روز سالگرد آن شهید وارد بازار می‌شود. کتاب‌ها هیچ تغییری نکرده جز اینکه مقدمه و طراحی جلد و صفحاتش عوض شده است. دیگر آثار شهید آوینی نیز درحال آماده‌سازی برای عرضه در نمایشگاه کتاب امسال در اردیبهشت‌ماه است.
