عملیات ساخت این مسیر که نخستین آزادراه کوهستانی کشور به شمار می‌رود و قسمتی از آزادراه سراسری تهران- قزوین- زنجان- تبریز- بازرگان محسوب می‌شود از سال 75 به طول285 کیلومتر آغاز شد. بنا بر اظهارات برخی رانندگان اتوبوس شاغل در شرکت‌های مسافربری ارائه دهنده خدمات در مسیر تبریز- زنجان، همچنین نماینده تبریز در مجلس، این آزادراه در محدوده استان آذربایجان‌شرقی اشکالاتی دارد و در بعضی موارد فاقد استانداردهای لازم است، اما مدیرکل راه و ترابری استان آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با همشهری، اشکالات را وارد نمی‌داند و آنها را نمی‌پذیرد. آنچه در ادامه می‌خوانید صرفا بیان اظهارات هر یک از دوطرف است؛، قضاوت درباره صحت و سقم آنها برعهده خودتان.
اکبر الله‌وردی یکی از رانندگان شرکت مسافربری سیر و سفر زنجان است که در مسیر آزادراه پیامبر اعظم(ص) تردد می‌کند. او بزرگ‌ترین مشکل این بزرگراه را موج زیاد جاده عنوان می‌کند و می‌گوید: «در بعضی نقاط مسیر مانند حوالی میانه و زنجان، موج‌های شدید وجود دارد که خطر تصادف را بالا می‌برد، به‌ویژه وقتی که بر اثر بارندگی، جاده لغزنده می‌شود، این خطر برای راننده‌هایی که جاده را نمی‌شناسند و با سرعت بالا در حال حرکتند، بیشتر است.»
به گفته وی، با اینکه آزادراه تازه ساخت است، آسفالت آن به بازسازی نیاز دارد و پر از چاله‌هایی است که به حال خودشان رها شده‌اند.
گویا یکی دیگر از مشکلات آزادراه پیامبر اعظم(ص) شیب زیاد و غیر استاندارد مسیر است که یوسف جباری‌پور، مدیر شرکت مسافربری مهمان تبریز، آن را مطرح می‌کند. او توضیح می‌دهد: «تقریبا همه رانندگان شرکت می‌گویند، وقتی از تبریز به سمت زنجان حرکت می‌کنیم شیب مسیر زیاد است. این شیب به‌ویژه در زمستان و هنگام بارش برف و باران خطرساز می‌شود.»
نبود مجتمع رفاهی از دیگر مشکلاتی است که رانندگان و مسافران را در این مسیر دچار مشکل کرده است.الله‌وردی در این باره می‌گوید: «در بین راه زنجان - تبریز مجتمع رفاهی وجود ندارد. تنها یک مجتمع در زنجان و یک دکه در بستان‌آباد قرار دارد که جوابگوی میزان تردد و تعداد مسافران نیست.»
اما مدیرکل راه و ترابری استان آذربایجان‌شرقی اشکالات وارد شده به آزادراه پیامبر اعظم(ص) را نمی‌پذیرد. اروجعلی علیزاده می‌گوید:« اگرچه این محور از نظر مجتمع رفاهی کمبودهایی دارد، اما از نظر فنی مشکل ندارد. اگر هم تصادفاتی در تعطیلات عید رخ داد، به این دلیل بود که رانندگانی که از سمت تهران حرکت می‌کردند، در هنگام رسیدن به حوالی تبریز، خسته و خواب آلود می‌شدند و به امید اینکه تا نیم‌ساعت دیگر به تبریز می‌رسند به رانندگی ادامه می‌دادند و تصادف می‌کردند.»
بعد از تعطیلات نوروز امسال خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) در گزارشی خبری، آزادراه پیامبر اعظم(ص) را در محدوده زنجان - تبریز فاقد استانداردهای لازم معرفی کرده و افزوده بود که نبود راهدارخانه، پاسگاه پلیس‌راه، پمپ بنزین و زیرگذر در این بزرگراه، رانندگان را در این مسیر دچار مشکل می‌کند. همچنین یکنواخت بودن مسیر و نبود امکانات رفاهی از لحاظ روانی رانندگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و آنان برای خارج شدن از آزادراه مجبور به افزایش سرعت می‌شوند که این امر مشکلات دیگری را به‌دنبال دارد.
علیزاده در پاسخ به این انتقادها می‌گوید: «ما بر اساس استاندارهای راهسازی و آئین‌نامه راه‌ها، استاندارهای آزمایشگاهی ژئوتکنیک و مشخصات توپوگرافی منطقه، راه می‌سازیم. نمی‌دانم استانداردهایی که این خبرگزاری اعلام کرده، از کجا برداشت شده و کسی که نظر داده کارشناس بوده است یا نه؟»
به گفته مدیرکل راه و ترابری استان آذربایجان‌شرقی، 4راهدارخانه از مجموع 34راهدارخانه استان در حدفاصل زنجان- تبریز قرار دارد. او در این باره توضیح می‌دهد: «این 4 راهدارخانه شامل راهدارخانه‌های کارگاه ماهان در کیلومتر 35 جاده زنجان - تبریز، ورقه در کیلومتر 56، قره‌بابا در کیلومتر120، همچنین یک راهدارخانه در محل پرداخت عوارض است که از نظر کیفیت در رتبه الف قرار دارند. گذشته از آن، راهدارخانه دیگری همزمان با افتتاح تونل شبلی، به مسیر اضافه شده و ساخت 2راهدارخانه دیگر در دستور کار قرار دارد.»
او درباره نبود مجتمع رفاهی که از انتقادهای وارد شده از سوی رانندگان شرکت‌های مسافربری است، می‌گوید: «ساخت خدمات رفاهی، موضوعی جداست، زیرا جزو مشخصات فنی راه به‌شمار نمی‌رود با این حال باید اعلام کنم اداره کل حمل و نقل و پایانه به شرکت‌های سرمایه‌گذار مجوز ساخت می‌دهد. اکنون 5مجتمع خدمات رفاهی در حال ساخت است که یک مجتمع تا 80درصد و 4مجتمع دیگر بیش از 50درصد پیشرفت داشته است. افزون بر این، 2مجتمع نیز فعلا در این مسیر به ارائه خدمات می‌پردازند.»
علیزاده درباره موج‌های مسیر نیز می‌گوید: «من به عنوان راهدار تا به اسناد نگاه نکنم، و نقشه‌های مطالعاتی را بررسی نکنم، نمی‌توانم موضوع را بپذیرم. سازنده راه، وزارت راه‌وترابری است و ما بهره‌برداریم، اما راه را بر اساس مدارک مستند تحویل می‌گیریم. راهداری قوس‌های موجود در جاده را موج نمی‌داند، اما اگر افتادگی در مسیر وجود دارد، مانند نشست در پشت پل که سبب می‌شود اتومبیل یک مرتبه تکان شدید پیدا کند و در دست‌انداز بیفتد، به ما اطلاع بدهند تا بازسازی کنیم.» او یکنواخت بودن مسیر را رد می‌کند و می‌گوید: «این آزادراه در مسیر خود از 3 بخش گرمسیر با عوارض طبیعی کمتر، بخش‌های نیمه‌کوهستانی و کوهستانی (دامنه کوه سهند) عبور می‌کند که قوس‌ها و شعاع‌هایی دارد بنابراین نمی‌تواند یکنواخت باشد.»
برخورد نور ماشین‌های روبه‌رو به چشم راننده‌ای که در لاین مقابل در حال حرکت است، از مشکلاتی است که شکور اکبرنژاد نماینده تبریز در مجلس در گفت‌وگو با همشهری مطرح کرده است. او دلیل این مشکل را کوتاه بودن ارتفاع گاردریل میانی آزادراه در برخی نقاط می‌داند اما مدیرکل راه و ترابری استان آذربایجان‌شرقی این موضوع را هم رد می‌کند و می‌گوید: «گاردریل‌ها به ارتفاع 80سانتیمتر نصب شده و از جنس نیمه ارتجاعی است. گاردریل نیمه ارتجاعی به این دلیل انتخاب شده که در مقایسه با نیوجرسی که از بتون است، صدمه کمتری به اتومبیل در هنگام برخورد می‌رساند. اگرچه ممکن است نور آزادراه در بعضی نقاط مانند گردنه‌ها کافی نباشد، اما ارتفاع گاردریل‌های رفیوژ میانی مناسب است و مانع رسیدن نور اتومبیل‌های مقابل به چشم راننده می‌شود.»
این طور که علیزاده می‌گوید، اداره راه و ترابری استان بنا دارد برای برطرف کردن تاریکی گردنه‌ها در شب، سیستم روشنایی نیز در گردنه‌ها اجرا کند.
سیکل معیوب بهره‌برداری، عیب‌یابی و اصلاح
گنجینه ادبیات فارسی پر است از مثل‌هایی که هر یک به نوبه خود، پندآموزند. «کار را که کرد، آن که تمام کرد»، یکی از این حکمت‌هاست که گویا نه‌تنها در روزگار قدیم بلکه این‌روزها هم بسیاری دارد. در گوشه و کنار کشور مردم شاهد اجرای طرح‌های کوچک و بزرگ عمرانی و خدماتی هستند. اینکه چه میزان کارشناسی پیش از اجرای طرحها می‌شود یا اینکه نظارت کامل هنگام اجرا وجود دارد یا خیر؟ موضوعی است که پس از بهره‌برداری از طرحها مشخص می‌شود. طولانی شدن اجرای طرحها و حرکت‌نکردن بر اساس زمان‌بندی نیز از دیگر مشکلات گریبانگیر مجریان و کارفرمایان آنهاست.
با این حال شتابزدگی برای بهره‌برداری از طرح پس از تاخیر طولانی‌مدت، سبب می‌شود که در برخی موارد طرحها همراه با نقص‌هایی و به صورت نیمه‌کاره به بهره‌برداری برسند. این در حالی است که لزوم تکمیل طرح قبل از افتتاح در مواردی مانند راهسازی که مستقیما با جان و مال مردم سروکار دارد، اهمیت دوچندان پیدا می‌کند.
با وجود این می‌توان با رفع اشکالات قبل از بهره‌برداری در مرحله نخست و پذیرش انتقادات و پیشنهادهای کسانی که از شبکه‌های حمل‌ونقل استفاده می‌کنند در مرحله بعد، از خودنمایی بسیاری از نارسایی‌ها و مشکل‌آفرینی کاستی‌ها جلوگیری کرد.
آزادراه پیامبر اعظم(ص) یکی از طرح‌هایی است که با وجود مزایای فراوانی که دارد، هنوز پس از 4سال بهره‌برداری، کمبودهایش به چشم می‌آید؛ نارسایی‌هایی که گاه خطرآفرین و زیانبارند.
شکور اکبرنژاد، نماینده تبریز در مجلس درباره این آزادراه می‌گوید: «آزادراه پیامبر اعظم(ص) با وجود فرصت‌های خوبی که در شمال غرب ایجاد کرده است، اشکالاتی دارد که وجود موج زیاد در برخی نقاط جاده از آن جمله است. این وضع سبب می‌شود اتومبیل در هنگام حرکت یکباره در چاله بیفتد».
کم بودن ارتفاع گاردریل‌های میانی آزادراه از دیگر مواردی است که به گفته این نماینده مجلس سبب می‌شود نور اتومبیل‌هایی که در آزادراه حرکت می‌کنند، چشم راننده لاین روبه‌رو را بزند و دید او را کور کند. او می گوید:« به نظر می‌آید گاردریل ها 5تا6 سانتیمتر پایین تر نصب شده اند و همین مورد جزئی، خطرآفرین شده است».
او البته خود را منتقد منصف برمی‌شمارد و می‌گوید که امکانات جانبی این آزادراه در حال ایجاد است و برخی مشکلات نیز به مرور رفع می‌شود، برای نمونه اکنون در چند نقطه از آن، پمپ بنزین ساخته می شود.
با این حال اکبرنژاد از بی‌تدبیری‌هایی که بر اجرای برخی امور سایه انداخته، گله‌مند است و می‌گوید: «یک جاده چند بار افتتاح می‌شود و راه ریلی پس از اینکه ساخته می‌شود، اصلاح و دوباره افتتاح می‌شود؛ نمونه‌اش مسیر اصفهان به شیراز که قطار هم در آن حرکت کرد اما بعد دوباره متوقف و اصلاح شد. بسیاری از کارهایمان اینگونه شده است».
نماینده تبریز در مجلس، دلیل این اهمالکاری در بعضی موارد را جایگزین‌شدن روابط میان پیمانکاران و کارفرمایان دولتی به جای ضوابط می‌داند. وی ادامه می‌دهد: «با اینکه پول فراوانی در اجرای طرح ها هزینه می شود اما بی‌تدبیری‌ها خسارت‌های زیادی به کشور و بیت‌المال وارد می‌کند».
او از برطرف نشدن مشکلات آزادراه پیامبر اعظم(ص) که در ایمنی جان و مال مردم تأثیر مستقیم دارد، انتقاد می کند و می گوید: «حدود 3 تا 4 سال است که در این آزادراه رفت وآمد می شود اما هنوز کمبودهای آن برطرف نشده است».
