در مورد عملیاتی‌ترین راهکار وصول معوقات بانکی با محمد جلیلی، مدیرعامل شرکت رتبه‌بندی اعتباری ایران تحت نظارت بانک مرکزی گفت‌وگو کرده‌ایم.
- دلیل اصلی افزایش معوقات بانکی چیست؟
مشکلی که هم‌اکنون در بحث مطالبات معوق وجود دارد عدم‌تمایل افراد به بازپرداخت بدهی‌هایشان است نه عدم‌توانایی آنها؛ یعنی بدهکاران بانک‌ها عموما افرادی هستند که از توانایی کافی برای بازپرداخت بدهی خود برخوردارند اما تمایلی به پرداخت ندارند.
- راهکار اصلی و واقعی برای برخورد با این معضل چیست؟
درباره معوقات بانکی باید بیش از آنکه به فکر وصول معوقات باشیم به‌دنبال راهکاری بگردیم که از معوق شدن مطالبات بانکی جلوگیری کند. اصطلاحا باید اعتبار یک مشتری از دو جهت سنجیده شود. یکی توانایی و دیگری تمایل.
- یعنی نباید توانایی افراد در هنگام ارائه تسهیلات بانکی سنجیده شود؟
در تمام دنیا به دلایل مختلف این سیستم‌ها وارد بحث توانایی‌های مشتریان بانک‌ها نمی‌شوند. یک فایل اعتباری برای مشتریان وجود دارد که به موقع از آن استفاده می‌شود. درآمد، دارایی‌ها و حساب‌های افراد اصلا در این سیستم‌ها نیست. دلیل اصلی آن هم این است که اینها حریم و اطلاعات خصوصی افراد است و طبق قوانین نمی‌توان آن را بدون رضایت افراد به شخص دیگری اعلام کرد.
- یعنی وظیفه و نقش شرکت رتبه‌بندی اعتباری ایران در سیستم بانکی پیرامون بحث تمایل افراد برای بازپرداخت اقساط است؟
این بحث در تمام دنیا معمول است، سابقه هم دارد. تمایل را می‌توان مدیریت کرد و آن را در چند مرحله سنجید. قبل از اینکه فردی تسهیلات بگیرد می‌توان تا حدودی تمایل او را برای بازپرداخت تسهیلات سنجید.
- چگونه می‌توان فهمید که یک فرد در آینده به تعهدات خود عمل خواهد کرد یا خیر؟
این موضوع در تمام دنیا به‌راحتی توسط تکنولوژی فناوری اطلاعات و دانش مدیریت سنجیده می‌شود. بدین‌ترتیب اطلاعات عملکرد هر متقاضی تسهیلات در این پایگاه ملی قابل دسترسی است. به‌صورت علمی هم ثابت شده که رفتار آینده انسان‌ها در بحث اعتباری به میزان 35 درصد تابع عملکرد 5 سال گذشته آنهاست. بنابراین با داشتن این اطلاعات با دقت بالایی رفتار آینده افراد ارزیابی و به بانک‌ها اعلام می‌شود.
- زمانی که مطالبات، معوق شد، آیین‌نامه شرکت چه نقشی برای وصول آنها ایفا می‌کند؟
جمع‌آوری اطلاعات در این پایگاه از اول سال 88 آغاز شده و هر سال تکامل یافته است تا جایی که هم‌اکنون اطلاعات کامل عملکرد مشتریان 16 بانک کشور در این پایگاه ثبت می‌شود. حال اگر بدهی‌های فردی معوق شده باشد، درصورتی‌که وی برای دریافت تسهیلات مجدد به هر بانکی مراجعه کند، آنها از سیستم گزارش می‌گیرند و متوجه می‌شوند که باید با این فرد با احتیاط برخورد کنند، یا اینکه دیگر هیچ تسهیلاتی به وی ندهند یا اینکه وی را ملزم کنند که اول بدهی‌های خود را تسویه کند تا امکان ارائه تسهیلات به وی وجود داشته باشد. این فرایند می‌تواند معوقات را کاهش دهد. همچنین وقتی فرد هم متوجه می‌شود که سیستمی وجود دارد که مدام رفتار او را کنترل می‌کند خودبه‌خود رفتارش را اصلاح می‌کند.
