شنیدن تاریخ

البته او پیش از اخراجی‌های 2 برای فیلم‌ها و سریال‌های دیگری نیز آهنگسازی کرده بود اما در اخراجی‌های 2 ما موسیقی‌ای شنیدیم که هم کاملا مناسب با داستان فیلم بود و هم خوب و حرفه‌ای ساخته شده بود. البته این روزها در تیتراژ موسیقی مختارنامه نام دیگری به نام آهنگساز به چشم می‌خورد؛ بهزاد عبدی به همراه امیر توسلی ساخت آهنگ این سریال را برعهده دارند. مجموعه مختارنامه به ما نشان داد که می‌توان سطح سلیقه مخاطب را بالا برد. اگرچه پیش‌بینی می‌شد که سریال تاریخی مختارنامه به واسطه موضوع خود بتواند بینندگان بسیاری را به‌خود جلب کند اما یکی از دلایل توجه مخاطبان به این سریال را باید در موسیقی آن جست‌وجو کرد. البته هیچگاه به‌طور مشخص نمی‌توان گفت که در سریال‌های تاریخی از این دست، موسیقی چقدر مهم است و چه نقشی دارد ولی از این نکته نیز نمی‌توان گذشت که موسیقی خوب به ماندگاری مجموعه کمک می‌کند.

موسیقی سریال‌های درام غیرتاریخی به واسطه داستان امروزی ساخته می‌شوند و در حقیقت برخاسته از موسیقی پاپ هستند که ممکن است تاریخ مصرفشان چند ماه بیشتر نباشد. اما موسیقی سریال‌های تاریخی از این قاعده مستثنی هستند. موسیقی مجموعه‌هایی چون مختارنامه می‌توانند در هر دوره‌ای روایتگر داستانی حماسی یا غیرحماسی باشند که مخاطب ماه‌ها آن را دنبال کرده و از جنبه تاریخی نیز تداعی‌کننده دوره‌ای خاص است. دلیل این مدعا نیز موسیقی مجموعه‌های تلویزیونی است که سال‌ها پیش مخاطبان زیادی داشته‌ و هنوز هم موسیقی آنها شنیدنی و تداعی‌کننده سریال مربوط به آن است. مجموعه‌های تلویزیونی سربداران، روزی روزگاری، امام(ع)، بوعلی سینا، هزاردستان، کیف انگلیسی، شب دهم، مدارصفر درجه و...از جمله بهترین‌های صدا و سیمای ما هستند و موسیقی عالی آنها به ماندگاری این آثار کمک کرده است.

حال سریال مختارنامه نیز از این دست سریال‌ها خواهد بود که موسیقی آن به ماندگاری‌‌اش کمک می‌کند؛ موسیقی‌ای که سازنده آن، مجموعه‌ای از ارکسترها، سازها، ملودی‌ها و نغمات را از شرق و غرب گردهم آورده تا سایر عوامل مختارنامه را یاری دهد. توسلی در ساخت موسیقی این سریال هم از ارکستر پرحجم سمفونیک استفاده کرده و هم از سلوی یک ساز یا تکخوانی یک زن. اگر چه کمی غریب به‌نظر می‌رسد، ولی در ساخت موسیقی این مجموعه بیشتر به نغمه‌های موسیقی ایرانی توجه شده و با وجود آنکه داستان روایت یک شخص عرب است تم عربی در سریال کمتر شنیده می‌شود. از سوی دیگر گاه در برخی سکانس‌ها موسیقی جنوب ایران به گوش می‌رسد که به موسیقی عربی بسیار نزدیک است اما این نکته نمی‌تواند حسن موسیقی سریال باشد همانطور که عیب نیز محسوب نمی‌شود، اگرچه لالایی علی اصغر(ع) که در تیتراژ پایانی پخش می‌شود و برگرفته از موسیقی بوشهری و در حقیقت غیرعربی است، فارغ از حرف و حدیث‌ها، به حسن سریال تبدیل شده و به طرز عجیبی بر دل مخاطبان نشسته است.

یکی دیگر از ویژگی‌های موسیقی مختارنامه استفاده بجا از سازهای کوبه‌ای است. از آنجا که این مجموعه قرار است روایتگر رشادت‌ها، دلاوری‌ها و مظلومیت‌ها باشد، استفاده از موسیقی حماسی به تنهایی کافی به‌نظر نمی‌رسیده و به همین دلیل توسلی در ساخت موسیقی سعی کرده به جای تأکید بر ملودی‌های پیچیده و ارکسترهای پرحجم تنها با کمک سازهای کوبه‌ای این حس حماسی را منتقل کند و در برخی موارد نیز با استفاده از ملودی‌های تک خطی یا ساز سلو بر حس تنهایی شخصیت‌ها تأکید کند. با این حال معلوم نیست که چرا میرباقری دو آهنگساز را برای ساخت ادامه موسیقی این مجموعه انتخاب کرده است؟ البته توسلی در یکی از گفت‌وگوهای خود به این نکته اشاره کرده بود که اگر میرباقری از کار آهنگسازش راضی نباشد کس دیگری را جایگزین می‌کند؛ اما الان با وجود این همه استقبال مخاطب عام از موسیقی مختار حضور دو آهنگساز معنایی ندارد و البته در این مورد می‌توان دلایل متعددی را برای حضور دو آهنگساز در نظر گرفت، از جمله وجود دو نگاه و اینکه عبدی در کارنامه هنری خود ساخت موسیقی مذهبی و اپرای عاشورا را دارد و این موضوع می‌تواند در خدمت سریال باشد.

در مجموع موسیقی مختارنامه تا اینجا، از آن دست موسیقی‌هایی است که در خدمت تاریخ است و از آنجا که دربردارنده سازها و ملودی‌های متفاوت است خود یک مجموعه شنیدنی تاریخی محسوب می‌شود که تاریخ را به گوش مخاطب می‌رساند.