بزرگراه زابل- زاهدان، در پیچ ‌و تاب مطالعه و اجرا

مهرماه سال 85 بود که خبر آغاز عملیات اجرایی ساخت تنها بزرگراه مصوب سیستان و بلوچستان موسوم به بزرگراه زابل- زاهدان با اعتباری بالغ بر 55میلیارد ریال روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. اکنون نزدیک به 5 سال از کلنگ‌زنی این طرح ملی می‌گذرد، با این حال بزرگراه زابل- زاهدان پیشرفت چندانی نداشته است. همچنین به گفته بسیاری از مسئولان، کارشناسان و شاهدان عینی، با توجه به وضع فعلی این بزرگراه و پیشرفت لاک‌پشتی آن، ساخت جاده زابل- زاهدان حداقل 6سال دیگر به طول می‌انجامد.

اکنون تردد عمومی و ترانزیتی از مرز زابل تا زاهدان از طریق جاده کم‌عرضی صورت می‌گیرد که بیشترین آمار تصادفات سالانه سیستان و بلوچستان را به خود اختصاص داده است و هر ساله جان تعداد زیادی از هموطنان را می‌گیرد. «بزرگراه زابل- زاهدان 210کیلومتر طول دارد و تاکنون تنها 23کیلومتر آن به بهره‌برداری رسیده است». علی‌محمد آزاد، استاندار سیستان و بلوچستان با بیان این مطلب، درباره مزایای افتتاح کامل بزرگراه زابل- زاهدان می‌گوید: «با پایان یافتن این طرح بزرگ ملی که مسیر ترانزیت چابهار- میلک نیز به شمار می‌رود،افزون بر کاهش ترافیک حاصل از تردد خودروهای سنگین و سبک، تصادفات نیز کاهش می‌یابد».

معاون راهسازی اداره کل راه و ترابری سیستان و بلوچستان درباره دلایل کندی ساخت بزرگراه زابل- زاهدان می‌گوید: «اکنون بخشی از بزرگراه در حال ساخت و بخشی دیگر در دست مطالعه است. در حقیقت این طرح فعلا در 2قطعه اصلی به طول 62کیلومتر با پیشرفت فیزیکی 65درصد در حال اجراست که درصورت اختصاص اعتبار در سال 1391 به اتمام خواهد رسید». منصور ملاشاهی می‌افزاید: «برآورد هزینه ساخت بزرگراه زابل به زاهدان 1919میلیارد ریال است، اما تا پایان سال گذشته، 349میلیارد ریال برای احداث آن هزینه شده است». با این حساب تاکنون حدود 18درصد از اعتبارات این طرح تخصیص یافته است؛ یعنی حتی با فرض تغییر نکردن قیمت‌های زمان برآورد، برای تکمیل و بهره‌برداری از این بزرگراه حدود 1570میلیارد ریال اعتبار باید اختصاص یابد.

به گفته ملاشاهی، طول بزرگراه زابل- زاهدان 215کیلومتر است. این درحالی است که استاندار سیستان و بلوچستان طول این بزرگراه را 210کیلومتر یعنی 5کیلومتر کمتر اعلام کرده است.
معاون راهسازی اداره کل راه و ترابری سیستان و بلوچستان ادامه می‌دهد: «اکنون قطعه زابل به سمت زاهدان در حدفاصل زابل به لوتک به طول 34کیلومتر در حال اجراست که پیشرفت اجرایی این قطعه به حدود 90درصد رسیده است».به گفته وی، از زابل تا سه‌راهی جزینک نیز به طول12.5 کیلومتر و به صورت دوبانده در حال ساخت است که پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 90 بهره‌برداری برسد.

150کیلومتر در دست مطالعه

مدیر کل راه و ترابری سیستان و بلوچستان درباره مراحل اجرایی این طرح چنین توضیح می‌دهد: «بزرگراه زاهدان- زابل از سمت زاهدان به طرف زابل (حدفاصل زاهدان- کوله‌سنگی) به طول 5/28کیلومتر به وسیله یک شرکت ساختمانی در منطقه‌ای کوهستانی که ساخت و ساز در آن دشواری‌هایی دارد، در حال ساخت است که اکنون 5/8کیلومتر از آن به بهره‌برداری رسیده است». به گفته عبدالجلیل شهنوازی، کل این قطعه تاکنون 48درصد پیشرفت اجرایی داشته است و تیرماه سال 1391 به‌طور کامل به بهره‌برداری می‌رسد. همچنین قسمت باقیمانده از بزرگراه زاهدان- زابل از کوله‌سنگی تا لوتک به طول 5/152کیلومتر در حال مطالعه است که عملیات اجرایی آن پس از پایان یافتن مطالعات، آغاز می‌شود.

مدیرکل راه و ترابری استان نیز رقم برآورد شده برای اجرای طرح را به همان میزانی که معاونش گفته است، اعلام می‌کند، با این تفاوت که وی به‌طور دقیق از رقم 1919میلیارد و 11میلیون ریال خبر می‌دهد که به گفته وی باید از محل اعتبارات ملی و استانی تأمین شود.ساخت بزرگراه زابل- زاهدان که بخشی از جاده ترانزیتی میلک- چابهار است، درحالی با کندی پیش می‌رود که مقام معظم‌رهبری بر اهمیت این جاده تأکید کرده بودند. ایشان 5سال پیش در سفر به استان سیستان و بلوچستان، جاده ترانزیتی میلک به چابهار را کلید تحول منطقه شرق کشور دانسته بودند.همچنین باید خاطر نشان کرد که دولت افغانستان علاقه‌مند است که خط صادراتی خود را از بندر گواتر پاکستان به سمت ایران تغییر دهد و کالاهای صادراتی این کور از جاده ترانزیتی زابل- زاهدان به بندر چابهار برسد که با توجه به پیشرفت اندک این بزرگراه به‌نظر می‌رسد، کشور از منافع این ترانزیت فعلا محروم خواهد ماند.

محوری حادثه‌خیز

محور ارتباطی زابل- زاهدان یکی از محور‌های پر حادثه کشور است که تنها در 7روز نخست امسال بیش از 10مورد تصادف، بیش از 10نفر زخمی و 8کشته را در آمار تصادفات جاده‌ای به خود اختصاص داده است. تلفات و صدمات محور ارتباطی زابل- زاهدان مشکل تازه‌ای نیست و از سال‌ها پیش مسئولان استانی خواستار ساخت بزرگراهی استاندارد در این مسیر شده‌اند. برای نمونه، ابوالقاسم مختاری، نماینده زابل در دوره قبل مجلس (مجلس هفتم) در سال 85 درباره میزان تصادفات این محور گفته بود: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که سالانه 400نفر در راه ارتباطی زابل به زاهدان بر اثر سوانح رانندگی کشته می‌شوند» . وی با توجه به آمار بالای سوانح رانندگی در محور زابل به زاهدان، خاطرنشان کرده بود که ساخت بزرگراه مؤثرترین راهکاری است که باعث کاهش تصادف و حوادث جاده‌ای می‌شود.