انگار قرار بر این است که حتما آلودگی هوای تهران به اضطرار برسد تا این مسئولان برای گپ و گفتی کنار هم بنشینند و با چند توصیه و یک دستورالعمل و یک بخشنامه تکلیف آلودگی هوای تهران را رفع‌ورجوع کنند. در کنار این سکوت طولانی‌مدت کمیته اضطرار آلودگی هوا، مجلس شورای اسلامی نیز آخرین تیر ترکش آلودگی دائمی هوای تهران را رها کرد. «خودروهای تولید شده تا 5سال از معاینه فنی معاف هستند.»
این در حالی است که به زعم بسیاری از مسئولان، هنوز کارخانه‌های تولیدی، نتوانسته‌اند خودروهایی استاندارد تولید کنند و حتی برخی از محصولات این کارخانه‌ها از همان روز اول، آلایندگی بسیار بالایی دارند. اگر ابر و باد و مه خورشید و فلک نباشند، معلوم نیست که تهران چه روزهایی خواهد داشت. درست مانند سال گذشته که مسئولان اعلام کردند تهران، به یمن باد و باران از کمند آلودگی هوا رهیده است. اگر امسال نیز این پدیده‌ها نباشند تهران در توفانی از آلودگی گرفتار خواهد آمد؛ این تازه آغاز ماجراست.
این روزها که می‌گذرد، هوا گرم است، آسمان ابری نیست، خورشید می‌تابد و البته از آلودگی هوا هم اگر گرد و غباری نباشد، خبری نیست. می‌توان در تهران نفس کشید تا روزهای نه‌چندان دور پاییزی که باز هم از راه می‌رسند و دوباره داستان همیشگی وارونگی و آلودگی هوا، می‌شود نقل محافل مدیران و مسئولان شهری و زیست‌محیطی. آلودگی هوای تهران چند سالی است که به‌دلیل تولید میلیونی خودرو و نیز استفاده بیش از حد مردم از خودروهای شخصی، وضعیت نامناسبی یافته است.
این در حالی است که با وجود هشدارهای مختلف مبنی بر رعایت استانداردهای لازم در تولید خودرو و لزوم معاینه فنی خودروهای میلیونی تهران به‌تازگی طرحی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است که به موجب آن خودروهای نو به جای اینکه هر سال مورد معاینه فنی قرار بگیرند، تا 5 سال احتیاجی به حضور در مراکز معاینه فنی نخواهند داشت. این طرح مخالفت‌های بسیاری را برانگیخته است؛ چراکه در نهایت موجب بروز خسارت‌های مالی و جانی بسیاری به شهروندان خواهد شد.
طبق آمار ارائه شده از سوی مسئولان، در حال حاضر بیش از3.5میلیون خودرو در تهران تردد می‌کنند. این در حالی است که طبق گفته رئیس سابق ستاد مراکز معاینه فنی خودروهای شهر تهران، حدود یک میلیون خودروی فاقد معاینه فنی در تهران تردد می‌کنند که یا اصلا معاینه فنی ندارند یا اعتبار معاینه فنی آنها به پایان رسیده است.اما در این میان متهم اصلی آلودگی هوای تهران خودروهای شخصی، موتورسیکلت‌ها و خودروهای نهادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی هستند. در جلسه‌ای که کمتر از یک‌ماه پیش و پس از تصویب طرح 5ساله‌شدن معاینه فنی خودروهای نو تشکیل شد، نمایندگان نهادهای مرتبط با موضوع آلایندگی خودروها حضور داشتند و همگی از تصویب چنین طرحی ابراز نارضایتی کردند.
در این جلسه صدرالدین علیپور، مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران، معافیت 5ساله خودروها از دریافت معاینه فنی را عقبگردی درخصوص کاهش آلودگی هوای تهران عنوان کرد و گفت: معاینه فنی خودروهای اروپایی با آن تکنولوژی، سالانه انجام می‌شود. این در حالی است که مجلس تا 5سال خودروهای تولیدی را از دریافت معاینه فنی معاف کرده است. وی در ادامه با اشاره به آمار موجود درباره تصادفات روی داده در کشور اظهار کرد: حدود 15درصد تصادفات کشور مربوط به نقص فنی خودروهاست. مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی خودروهای تهران همچنین با اشاره به اینکه 25درصد خودروهای 2 تا 5سال عمر در کشور از تست‌های معاینه فنی رد می‌شوند، گفت:
20درصد مردودی‌ها مربوط به‌خودروهای 2سال سن و 31درصد مربوط به‌خودروهای 5سال سن است. وی 7درصد علت ردی این خودروها را همراستا نبودن چرخ‌ها، 29درصد گازهای خروجی، 38درصد عیوب ظاهری، 10درصد نقص ترمز و 6درصد کمک‌فنر عنوان کرد و گفت: این در حالی است که 43درصد خودروهای گازسوز 2تا 5سال سن در همان نوبت اول مراجعه رد می‌شوند. علیپور عمر مبدل‌های کاتالیستی را نیز بین 2 تا 3سال عنوان کرد و گفت: متوسط دوره زمانی معافیت کشورهای اروپایی در بحث معاینه فنی 2سال است؛ این در حالی است که براساس قانون جدید تا 5سال خودروهای نو نیازی به دریافت معاینه فنی ندارند.
ما استانداردیم
صحبت‌های مدیرعامل ستاد مرکزی معاینه فنی در حالی مطرح می‌شود که مسئولان ارشد صنعت خودروسازی در کشور اظهار می‌کنند خودروهای تولیدی دارای استانداردهای کیفی روز دنیا هستند.
وزیر پیشین وزارتخانه صنایع و معادن که این روزها به‌دلیل ادغام این وزارتخانه با یکی دیگر از وزارتخانه‌ها از کار بی‌کار شده است، در شانزدهمین روز از بهار امسال به کیلومتر 17 جاده مخصوص کرج رفت تا از دومین کارخانه بزرگ خودروسازی کشور دیدن کند.
علی‌اکبر محرابیان در این دیدار از استانداردبودن تمام خودروهای کشور صحبت به میان آورد. البته این اظهارنظر وی اگرچه شاید با آمار و ارقام همخوانی داشته باشد، اما بازخورد مشتریان خودروهای داخلی از بابت اظهار نارضایتی‌هایی که درباره کیفیت خودروها شنیده می‌شود، خلاف این موارد را ثابت می‌کند. آمار ارائه شده از سوی ستاد معاینه فنی درباره نقایص خودروها نیز شاهد این مدعاست. البته رئیس پلیس راهور تهران نیز در همین ارتباط مطرح کرده است که 20 درصد از خودروهای شهر دودزا هستند. سردار رحیمی تأکید کرده است که ما در شهری زندگی می‌کنیم که موتورسیکلت‌های آن 4 تا 5 برابر و گاه تا 8 برابر یک خودرو تولید آلایندگی دارند.
اما مسئولان دیگری هم بودند که در اظهاراتی متقابل خلاف گفته‌های وزیر پیشین صنایع را نقض کنند. سعدی، مشاور استانداری تهران نیز در جلسه تشکیل شده برای بررسی قانون 5ساله‌شدن معاینه فنی خودروها گفت: همه قبول داریم که خودروهای داخلی از لحاظ کیفیت پایین‌تر از خودروهای خارجی هستند، این در حالی است که خودروها در کشورهای اروپایی هر سال مورد معاینه فنی قرار می‌گیرند اما با وجود آنکه اکثر خودروهای داخلی ما بعد از 6 ماه نیاز به تعمیرات پیدا می‌کنند، شاهد افزایش زمان معافیت خودروها از معاینه فنی هستیم. وی در ادامه نیز تصریح کرده بود که بهتر است از تولید‌کنندگان بخواهیم که خودروهایی باکیفیت‌تر تولید کنند. سعدی به این نکته نیز اذعان کرده بود که در برخی از کشورها عمر خودرو 5 سال است یعنی زمانی که خودرو مستهلک می‌شود ما تازه می‌خواهیم آن را کنترل کنیم.
قطعه استراتژیک
نقص فنی خودروها غیر از اینکه خسارات اقتصادی و تلفات جانی ناشی از تصادفات در راه‌ها و جاده‌ها را به‌دنبال دارد، اصلی‌ترین دلیل آلودگی هوای پایتخت نیز هست. مسئله آلودگی هوا پیش از آنکه به تعداد و کمیت خودروهای در حال تردد در تهران مربوط باشد، به کیفیت و نحوه سوخت‌شان ارتباط دارد؛ به‌طوری که تنها حذف کنیسترها و کاتالیست‌ها از خودروها، به‌عنوان 2قطعه مهم، آلودگی هوا را چند برابر کرده است. کنترل آلایندگی خودروهای تولیدی و کاهش مصرف سوخت آنها، یکی از اقدامات اساسی در کاهش آلودگی هواست.
کنیستر یکی از قطعاتی است که بالغ بر 8 برابر از نفوذ هیدروکربن به هوا جلوگیری می‌کند و احتمال دارد در شرایط واقعی این مقدار بیشتر شود. یوسف رشیدی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا، با بیان این مطلب عملکرد کنیسترها را اینگونه توضیح می‌دهد: این قطعه، مکانیسم فیزیکی دارد و بخارات بنزین را جذب می‌کند و مانع از ورود بخارات بنزین به هوا می‌شود؛ به‌گونه‌ای که این بخارات را به موتور هدایت می‌کند. رشیدی با اشاره به سوختن نامناسب بنزین درموتور ماشین، ادامه می‌دهد:
کنیستر با محفظه باک ارتباط دارد و اگر این قطعه روی ماشین نصب نباشد، بخارات بنزین به هوا می‌رود و ایجاد آلودگی می‌کند. این اظهارات در حالی بیان می‌شود که به گفته رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی، یکی از خودروسازان داخلی به‌مدت 4سال نصب سیستم کنیستر را روی پرتیراژترین خودروی خود متوقف کرد که این امر سبب شد آلایندگی زیادی توسط خودروهای تولیدی آن شرکت وارد هوا شود. سردار مؤمنی با انتقاد از عملکرد خودروسازان در جمع خبرنگاران گفت: باید بررسی شود که به چه دلیل و با چه توجیهی صرفا برای پایین‌آوردن هزینه تولید خودرو، این شرکت نسبت به حذف کنیستر از محصولات خود اقدام کرده است؟
کاتالیست هم قطعه دیگری است که در کاهش میزان آلایندگی هوا تأثیر مستقیم دارد. این قطعه هم‌اکنون روی خودروهای تولیدی نصب می‌شود تا میزان آلایندگی خودرو را کاهش دهد، اما استاندارد این قطعه به‌گونه‌ای است که بعد از 80هزار کیلومتر یعنی حدود 3سال پر می‌شود و کارایی خود را ازدست می‌دهد و نیازمند تعویض است و اگر شرکت سازنده خودرو برای تعویض اقدام نکند، میزان آلایندگی خودرو تا 5 برابر افزایش می‌یابد.
نتیجه توجه نکردن به چنین مواردی که در این گزارش به آنها اشاره شد نیز موجب می‌شود که به گفته یوسف رشیدی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهرداری تهران، سال 89 بدترین سال از لحاظ آلودگی باشد؛ به‌طوری‌که تعداد روزهای ناسالم در سال‌های 87، 88 و 89 به‌ترتیب 42، 60 و 104 روز بود. این تعداد یعنی اینکه تعداد روزها با هوای ناسالم و بسیار ناسالم پایتخت در سال گذشته 305درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش داشته است.
