این سخنان مجید پاکساز، مدیرکل شهرسازی و طرح‌های شهری معاونت شهرسازی شهرداری تهران در مورد طرح تفصیلی، واقع بینانه به‌نظر می‌رسد. او می‌گوید: طرح تفصیلی تهران قرار است برای مشکلات و معضلات مختلف تهران پیشنهاد ارائه کند تا شهر تهران را زیست‌پذیرتر کند. با اجرای این طرح حس تعلق شهروندان و انگیزه زندگی در شهر تهران افزایش می‌یابد.
قرار است که تهران به جایگاه اصلی برگردد؛ جایگاهی که در طول سال‌ها حیات این شهر کمتر به آن توجه شده است. قرار است تهران در طول سال‌های آینده به شهری با کارکردهای منطقه‌ای، فرامنطقه‌ای، ملی و جهانی و یکی از سه شهر برتر جنوب غرب آسیا تبدیل شود. قرار است که این شهر تا افق 1404 در فهرست شهرهای با کیفیت زندگی بالا جای گیرد. همه این اتفاقات را می‌توان در برنامه‌ای به نام طرح تفصیلی جدید تهران جست؛ طرحی که بسیاری از کارشناسان کشور در طول چند سال فعالیت توانسته‌اند از آن به‌عنوان یک نقشه راه یاد کنند و افقی را پیش روی این شهر پیر و فرتوت بگذارند که می‌تواند آرزوی هر شهروند تهرانی باشد.
هنگامی که مقابل مجید پاکساز می‌نشینیم دیگر سخن از محاسبات و برنامه‌های شهرسازی نیست. پاکساز برایمان از الگوهای جدید برای توسعه شهرها در جهان سخن نمی‌گوید بلکه او می‌خواهد ما را به آینده‌ای ببرد که در طرح تفصیلی جدید تهران پیش‌بینی شده است. او از اهداف و برنامه‌هایی می‌گوید که قرار است تهران در سال‌های آینده به‌خود ببیند. انگار باید فراموش کنیم که تهران شهری دارای مشکلات بسیار است. انگار باید به آینده نظر بیندازیم و افق‌هایی را در ذهن تصور کنیم که می‌تواند در آینده‌ای نزدیک جانی دوباره بدهد به این شهر پیر و فرتوت. اما در عین حال پاکساز معتقد است که «ما دنبال شهر آرمانی نیستیم. ما دنبال شهری هستیم که وضعیت‌‌اش نسبت به وضعیت موجود بهتر باشد.
ما نمی‌خواهیم هدفمان آن‌قدر بزرگ باشد که دست نیافتنی باشد. ما اهدافمان را دست‌یافتنی طراحی می‌کنیم در علم شهرسازی. ما به‌دنبال ارتقای کیفیت زندگی شهری هستیم. این شهری که ما می‌خواهیم روی شهر تهران دوباره بسازیم، شهری با امکانات بهتر و زیرساخت‌های مناسب‌تر است. ما نمی‌خواهیم براساس الگوهای غربی شهری را پی‌ریزی کنیم بلکه با تکیه بر الگوهای متکی بر فرهنگ اسلامی و ایرانی‌مان این شهر را ساماندهی کنیم و شهر تازه روی تهران بنا کنیم. ما آن‌چیزی را که می‌خواهیم طراحی کنیم باید مسلما ضعف‌های امروز را برطرف کند؛ یعنی کیفیت زندگی مردم در آینده بهتر از امروز شود.»
ابزاری برای آینده بهتر
شاید اگر بخواهیم اندکی دقیق‌تر در مورد طرح تفصیلی تهران سخن بگوییم این گفتار می‌تواند درست باشد که طرح تفصیلی جدید تهران آینده این شهر را رقم خواهد زد؛ چرا که به تعبیر پاکساز، شهرسازی جدید بخشی از دانش گسترده آینده‌نگری است که به تمام علوم جهان گسترش یافته و آینده شهرها را نیز رقم می‌زند. وسیله و ابزار این آینده‌نگری نیز طراحی طرح‌های مختلف شهری است. طرح تفصیلی نیز یکی از برنامه‌هایی است که به آینده هر شهر می‌پردازد، لذا براساس طرح تفصیلی جدید تهران، می‌خواهیم آینده شهر تهران را رقم بزنیم. در واقع با تکیه به این ابزار است که ما قصد داریم شهری جدید روی تهران بنا کنیم؛ شهری که مبتنی بر واقعیت‌ها باشد. ما با در نظر گرفتن همه جنبه‌های کالبدی، اقتصادی، فرهنگی و مالی با توجه به فرهنگ اسلامی طرح، می‌خواهیم آینده‌ای روشن و دقیق برای تهران بسازیم. در واقع آنچه ما می‌خواهیم در آینده روی تهران بسازیم باید وضعیتش مطلوب‌تر باشد؛ شهری که خدماتش، رفاهش، امنیتش و امکاناتش بیشتر از وضعیت موجود باشد.
کاهش فاصله شمال و جنوب
کاهش فاصله طبقاتی در شهرهای مختلف جهان یک شعار سیاسی نیست. کاهش فاصله طبقاتی در شهرهای مختلف به معنای توزیع متعادل و متناسب با تراکم جمعیتی در شهرهای مختلف است. اگر تراکم جمعیت شهری در منطقه‌ای زیاد باشد، مسلما امکانات و خدمات بیشتری نیز باید در آن منطقه مستقر شود. اگر خدمات شهری چه خدمات انتفاعی مانند اماکن تجاری و چه خدمات غیرانتفاعی مانند اماکن آموزشی و درمانی در بخش‌هایی از شهرها اندک باشند، مسلما ایجاد انگیزه‌های مختلف میان نهادهای دولتی یا بنگاه‌های خصوصی برای ایجاد این فضاها می‌تواند زمینه‌ای مناسب برای کاهش فاصله طبقاتی در شهرهای مختلف جهان باشد. طرح تفصیلی جدید تهران نیز با نگاهی به کاهش فاصله طبقاتی میان مناطق کمتر برخوردار و مناطق شمالی شهر، یکی از مهم‌ترین بخش‌های مطالعاتی و برنامه‌ای خود را بر توزیع مناسب خدمات و امکانات در مناطق مختلف تهران براساس تراکم جمعیتی گذاشته است.
بر این اساس پیش‌بینی اینکه در بسیاری از مناطق کمتر برخوردار شاهد توسعه امکانات خدماتی باشیم، چندان دور از ذهن نیست. مدیرکل شهرسازی و طرح‌های شهری معاونت شهرسازی شهرداری تهران در این مورد می‌گوید: «طرح تفصیلی از آنجا که مطالعاتش براساس واقعیات شهر بوده تلاش دارد تا بسیاری از پهنه‌های مسکونی شهر را تثبیت کند اما عمده تلاش این طرح بر این است که خدمات شهری را که در برخی مناطق دچار کمبود است بیشتر توسعه دهد. این طرح، کمبود خدمات در بسیاری از مناطق را به دقت مورد مطالعه قرار داده و براساس برنامه‌ای دقیق سعی در رفع این کمبودها دارد. در واقع برنامه‌ای که در طرح تفصیلی جدید پیش‌بینی شده، افزایش خدمات مختلف شهری در مناطق کمتر برخوردار شهر تهران است.»
پاکساز ادامه می‌دهد: «ما در طرح تفصیلی جدید خدمات را به 2دسته تقسیم کردیم؛ دسته اول خدمات انتفاعی است که شامل خدماتی نظیر تجاری‌هاست. این خدمات بازدهی اقتصادی دارند و بیشتر متکی به بخش خصوصی هستند. دسته دوم نیز خدمات غیرانتفاعی هستند که بازده اقتصادی مناسبی ندارند. ما به این خدمات، خدمات هفت‌گانه می‌گوییم؛ خدماتی نظیر فضاهای آموزشی، درمانی، اداری و غیره. این خدمات براساس رده‌های مختلف محله، ناحیه، منطقه، فرامنطقه، شهری و فراشهری در مناطق مختلف تقسیم می‌شوند.»
وی با مثالی سخنانش را ادامه می‌دهد:« خدمات هفت‌گانه خدماتی عمدتا غیرانتفاعی هستند و به همین دلیل در بسیاری از مناطق تهران، مستقر نشده‌اند. از طرفی مسئول ارائه این خدمات دستگاه‌ها و نهادهای دولتی هستند. به‌عنوان مثال خدمات آموزشی که نهاد آموزش و پرورش مسئول احداث و ساماندهی آنان است، در عین حال با توجه به رده‌های مختلف ارائه خدمات این نهادها پراکنش مناسبی در مناطق مختلف تهران نداشته‌اند. به‌عنوان نمونه برای تأمین نیازهای آموزشی در رده محله، داشتن کودکستان ضروری است. در رده ناحیه برای رفع نیاز آموزشی وجود دبستان مورد توجه است. در منطقه نیز استقرار دبیرستان برای رفع نیاز آموزشی مورد تأکید است.
در رده فرامنطقه داشتن مجتمع آموزشی تلفیقی و برای رده شهر نیز استقرار دانشگاه و برای رده فراشهری، مجتمع‌های دانشگاهی برطرف‌کننده نیاز آموزشی شهروندان است. روشن است که برای تمامی رده‌های استقرار جمعیتی فضاهای خدماتی تا چه اندازه مورد نیاز است. در طرح تفصیلی جدید تلاش شده است که این خدمات و ارائه آنها در سطح شهر هدایت شود چرا که بسیاری از پزشکان تمایل دارند به محدوده مرکزی شهر بروند و نسبت به احداث درمانگاه و یا کلینیک اقدام کنند. درصورتی که ما در طرح مشخص کردیم که کدام منطقه نیازمند احداث و سرمایه‌گذاری درمانی است. بنابراین بحث خدمات بسیار پیچیده و مهم است و باید با یک محوریت و هم‌آوایی آنگونه که در طرح تفصیلی پیش‌بینی کرده‌ایم به اجرا درآید.
رودر روی این شهر فرتوت
تهران چهره عوض کرده است؛ این تعبیر بسیاری از کسانی است که از دیرباز در این شهر زندگی می‌کنند. تهران امروز نسبت به سال‌های گذشته شهری پرجنب و جوش‌تر و زنده‌تر است. با نگاهی گذرا به عرصه بیرونی شهر می‌توان به درستی این سخن پی برد؛«اگر از خیابان و بزرگراهی عبور می‌کنی بیشتر می‌توانی چهره گل آذین بسته شهر را ببینی. در جای‌جای شهر می‌توان عناصر مختلف فرهنگی و هنری را ملاحظه کنی». این روزها انگار تهران بیش از گذشته به شهروندانش حس زندگی می‌دهد. انگار باید بپذیریم که این شهر دیگر عرصه برای فعالیت و کار نیست بلکه می‌توان در رگان فرتوت این شهر پیر، زندگی دوباره‌ای را یافت. تهران انگار در آستانه زایشی تازه است؛ زایشی از جنس توسعه و کمال.
