برخی از مادر و پدرها به‌دلیل مطلع‌نبودن از توانایی‌ها و روحیات فرزندان خود توقعاتی بیش از حد از آنها دارند و حتی بسیاری از آرزوهایی را که خود به آنها دست نیافته‌اند، از فرزندانشان مطالبه می‌کنند و برای برآورده‌کردن آنها فرزندان را تحت فشار قرار می‌دهند. در چنین فضایی بین تلاش‌ها و نتایج به‌دست‌آمده توسط فرزندان و انتظارات خانواده اختلاف شدیدی به وجود می‌آید که حاصل آن چیزی جز تنش و اختلالات روحی و روانی در فرزندان و خانواده‌ها نخواهدبود. هنگامی که مادر و پدرها در مواجهه با این مشکل عاجز می‌مانند و در حل این مشکل موفق نمی‌شوند به روش‌های دیگری روی می‌آورند که سلامت روحی و روانی و در برخی موارد سلامت جسمی خود را به خطر می‌اندازند.بنابراین خانواده‌ها برای حفظ سلامت روحی و روانی فرزندانشان باید نسبت به شناخت کامل توانایی‌ها و استعداد‌های فرزندان خود اقدام کنند و از تحمیل آرزوها و امیال دست‌نیافتنی خود به فرزندانشان به جد خودداری کنند و آنچه را که فرزندانشان در کارنامه‌ها به‌دست می‌آورند بپذیرند تا مشکلی برای ایشان پیش نیاید و از طرفی برای حل آن به‌طور صحیح چاره‌اندیشی کنند. در این مطلب به برخی روش‌های برخورد با کارنامه فرزندان اشاره می‌شود.
نکته یک: چه وضعیت درسی فرزندتان خوب باشد و چه بد، کاری نکنید که در زمان انتظار برای کارنامه، حساسیت‌ها و احساسات شما بیش از او باشد. اگر فرزندتان احتمالاً امتحانات را به‌خوبی پشت‌سر نگذاشته است، دیگر تب‌و‌تاب شما فایده‌ای ندارد و لذا خط و نشان کشیدن و قول و قرارهای تهدیدآمیز برای روز دریافت کارنامه، مشکلی را حل نمی‌کند. اگر هم فرزندی درسخوان دارید و وضعیت امتحانات او رضایت‌بخش است، بگذارید او از موفقیتی که کسب کرده است، لذت بیشتری ببرد و به جای ابراز احساسات بیش‌از‌حد، انگیزه‌های درونی‌اش را تقویت کنید.
نکته 2: بپذیرید و به فرزندتان هم بگویید که درس خواندن، امتحانات، کارنامه و چیزهایی از‌این دست جزو فعالیت و وظایف او است و باید مسئولیت‌های این امور را برعهده بگیرد؛ این بدان معناست که شما اعلام کنید و با رفتارهایتان نشان دهید که هر کس زندگی خود را دارد و باید در امور گوناگون زندگی خود جدی باشد. گاهی والدین به‌گونه‌ای رفتار می‌کنند که انگار همه چیز زندگی و حتی سرنوشت‌شان با درس خواندن و موفقیت تحصیلی فرزندشان گره خورده است و با این تفکر به حساسیت موضوع امتحان و کارنامه می‌افزایند؛ این نکته به معنای بی‌تفاوتی نیست، بلکه تأکیدی بر رفتار متعادل است.
نکته 3: اگر احتمال می‌دهید که فرزندتان نتایج مورد انتظار را کسب نکرده است، خود را برای برخورد منطقی با موضوع آماده‌سازید. والدینی هستند که به‌دلیل عدم‌آمادگی لازم برای مواجه شدن با شرایط کارنامه، رفتارهای بسیار نا‌معقول و نا‌موجهی از خود بروز می‌دهند که گاه حتی به آسیب‌های جدی برای دانش‌آموز یا پدر و مادر، منجر می‌شود.
نکته 4: اگر به چند نکته پیشین توجه داشته باشید، قبول خواهید کرد که ضرورتی ندارد همه چیز را به نتایج کارنامه موکول کنید. برنامه‌های تفریحی یا سفرهای تابستانی را به نتایج کارنامه موکول کردن، نشانه بی‌ثباتی برنامه‌های شماست. رفتارهای تشویقی یا تنبیهی شما باید متمرکز بر فرزندتان- و نه همه اعضای خانواده- و متناسب با شرایط باشد. حتی اگر فرزندتان نتایجی عالی و درخشان کسب کند، نباید احساساتی شوید و وعده امتیازهای غیرمعمول بدهید. اگر هم نتایج فرزندتان ضعیف است، نباید همه‌چیز را به خاطر کارنامه خراب کنید.
نکته 5: اگر نتایج کارنامه فرزندتان رضایت‌بخش نیست، او را در حضور جمع به باد سرزنش و انتقاد نگیرید و حتی توصیه می‌شود که انتقادها را از روز گرفتن کارنامه شروع نکنید. اول بادقت و حوصله، نتایج کارنامه را ارزیابی و تحلیل کنید و سپس تصمیم‌ها و اقدامات لازم را به‌اجرا درآورید.
نکته 6: سعی کنید در همان روز اعلام شده برای دریافت کارنامه، همراه فرزندتان به مدرسه بروید؛ این موضوع به‌خصوص در دوره‌های راهنمایی و متوسطه اهمیت بیشتری دارد. معمولاً در مدارس راهنمایی و متوسطه، کارنامه‌ها طی مراسمی توزیع و توصیه‌ها و راهنمایی‌هایی از طرف مسئولین مربوطه ارائه می‌شود. علاوه بر این، وقت‌شناسی شما و حضور به‌موقع برای گرفتن کارنامه، نشان‌دهنده توجه شما به مسائل فرزندتان است.
نکته 7: تصمیم بگیرید در نخستین فرصت بعد از گرفتن کارنامه، با حوصله و دقت، نتایج را ارزیابی و تحلیل کنید. درصورت امکان از مشورت افراد متخصص و صاحب‌نظر نیز استفاده کنید. هم در کارنامه دانش‌آموزان قوی و هم در کارنامه دانش‌آموزان ضعیف، به‌طور معمول ناگفته‌های زیادی وجود دارد. برای مثال در کلاس‌های اول و دوم ابتدایی، به محض آنکه والدین نمرات 20 را در کارنامه فرزندشان می‌بینند، ضمن ابراز رضایت از این نتایج، همه چیز را تمام شده تلقی می‌کنند، درصورتی که نمره 20 هیچ‌گاه بیانگر یادگیری کامل نیست؛ گاهی لازم است والدین با درنظر‌گرفتن شرایط مدرسه، معلم و فرزندشان، همین نمرات را مورد بازبینی مجدد قرار دهند تا از ضعف‌های نهفته احتمالی مطلع شوند. در دوره‌های راهنمایی و متوسطه هم، پسرفت و پیشرفت نمرات باید بادقت تحلیل شود.
نکته 8: بعد از ارزیابی‌ها و تحلیل‌های خودتان، بدون هیچ نوع تصمیم‌گیری یا وارد ساختن اتهامی به فرزندتان، یک‌بار هم با خود او کارنامه را مرور و بررسی کنید. در یک فضای راحت و منطقی، بچه‌ها گفته‌های زیادی خواهند داشت. یادآوری می‌کنیم که این امر، هم برای دانش‌آموزان قوی و هم برای دانش‌آموزان ضعیف پیشنهاد می‌شود.
نکته 9: ماحصل بررسی‌های انجام شده می‌تواند به تصمیم‌های آموزشی مؤثرتری منجر شود. هر نوع برنامه‌ریزی درسی برای ایام بعد از امتحانات، باید با توافق صورت گیرد. در ایران، بسیاری از اقدامات آموزشی والدین برای فرزندانشان، بدون تحلیل‌های کارشناسی لازم صورت می‌گیرد و اکثر تصمیم‌ها براساس کارهایی که دیگران انجام می‌دهند، توصیه‌های غیرکارشناسانه اطرافیان، تبلیغات، از سر‌رفع مسئولیت و موارد مشابه اتخاذ می‌شود.
نکته10: هر کارنامه به ظاهر پیامدهای مثبت یا منفی دارد، اما در واقع آنچه باعث بروز پیامدهایی می‌شود، خود کارنامه نیست بلکه حاصل نگرش ما به موضوع است. 2 دانش‌آموز را تصور کنید که نتایج خوبی کسب کرده‌اند؛ والدین یکی به‌همین حد اکتفا می‌کنند، ولی والدین دیگری با کمک فرزندشان به تحلیل ضعف‌های احتمالی برای تسهیل پیشرفت تحصیلی آینده می‌پردازند. یا 2دانش‌آموز را که نتایجی ضعیف کسب کرده‌اند درنظربگیرید؛ والدین یکی، از این موضوع به‌عنوان سرکوفت و سرزنش فرزندش‌استفاده می‌کنند و پدر و مادر دیگری، با کمک خود دانش‌آموز ضمن توجه به نکات مثبت، سعی می‌کنند که به تحلیل و ترمیم ضعف‌ها بپردازند.
نکته 11: اگر فرزندی دارید که به‌طور متناوب تجربه دریافت نتایج بد از امتحانات را برای خود و شما رقم می‌زند، بد نیست در کنار تحلیل‌ها، مشاوره‌ها و تصمیم‌هایی که لازم است اتخاذ کنید، بازی‌هایی را نیز با او ترتیب دهید که در تخیل او، تجربه شیرینی از دریافت نتایج ایجاد شود. به‌عنوان مثال پیش از فرارسیدن روز کارنامه، از او بخواهید کارنامه‌ای صوری برای خود درست کند، سپس همراه او به مدرسه خیالی که در گوشه‌ای از خانه است، بروید، کارنامه را دریافت کنید و درست در همین موقع چیزهایی را که می‌خواسته‌اید روزی به او بگویید، با فرزند خیالی خود در این بازی، در میان بگذارید. به‌طور کلی نباید از آثار معجزه‌آسای بازی در افکار کودکان و نوجوانان در هر یک از موضوعات تربیتی غافل شد.
البته خوانندگان محترم استحضار دارند که چندسالی است که علاوه بر نمره‌گذاری به شیوه کمی صفر تا 20، شیوه دیگری نیز در برخی مدرسه‌ها اعمال می‌شود که به ارزشیابی توصیفی یا کیفی معروف شده است؛ این شیوه قرار است به‌تدریج در تمامی مدرسه‌ها به‌اجرا درآید.
