پشت پرده ماجرای واردات سیگار مارلبورو چیست؟

این پنج تجارت عبارتند از اسلحه، دارو، مواد مخدر، مشروبات الکلی و مواد دخانی. شاید به همین دلیل باشد که برخی برای تسخیر بازار سیگار سر و دست می‌شکنند.

به گزارش ایسنا، بازار دخانیات را در همه‌ جای دنیا بازار گرگ‌ها لقب داده‌اند. بازاری که فعالان آن همیشه با چشمان باز می‌خوابند و هر کسی را به جمع محدود خود راه نمی‌دهند. شاید بازار سیگار ایران هم از این قاعده مستثنا نباشد.

براساس اطلاعات منتشر شده، در حال حاضر شرکت ملی دخانیات چین با 32.7 درصد بیشترین سهم را در بازار مواد دخانی جهانی دارد و بعد از آن نیز شرکت‌های فیلیپ موریس، BAT و JTI قرار گرفته‌اند. جالب است که بدانید یک سال درآمد شرکتهای دخانی جهان معادل 20 سال فروش نفت خام ایران است!

ایران هم براساس برخی آمار و ارقام نیم درصد از بازار دخانیات جهان را در اختیار دارد و میزان مصرف سیگار در آن بین 60 تا 65 میلیارد نخ در سال برآورد می‌شود. اما نکته‌ی قابل تامل این است که در جهان تنها دو کشور هستند که از نظر اطلس جهانی میزان قاچاق سیگار در بازارشان بیش از 50 درصد است و این دو کشور ایران و برمه هستند.

در این بین شرکت دخانیات ایران سهم قاچاق در بازار داخلی سیگار کشور را 43 درصد و ستاد مبارزه با قاچاق این سهم را 35 درصد اعلام کرده است که این اختلاف نظر براساس شاخصهای متفاوت دو نهاد است. از سوی دیگر مسئولان شرکت دخانیات ایران فاش کرده‌اند که در برخی از سیگارهای قاچاق شده به ایران موارد خطرناک بهداشتی مشاهده شده است. از جمله این‌که در این سیگارها از موادی مانند آمونیاک و کومارین استفاده شده است. کومارین در تولید مرگ موش استفاده می‌شود و جذب نیکوتین در بدن را تا 10 درصد افزایش داده و باعث اعتیاد فرد به سیگار می‌شود.

براساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی شرکت دخانیات ایران هم‌اکنون سیگارهای قاچاق 42 درصد، تولید داخل 33 درصد، تولید مشارکتی 16 درصد، واردات پنج درصد و عامل‌های صنعتی چهار درصد در بازار سیگار کشور سهم دارند.

آمار بالای قاچاق سیگار در بازار ایران در حالی است که در برنامه‌ پنجم توسعه شرکت دخانیات مکلف شده است با برندهای معروف سیگار و تولیدکنندگان آنها قرارداده بسته و زمینه‌ی تولید این سیگارها را در کشور فراهم کند.

این در حالی است که افزایش عوارض واردات رسمی سیگار حاشیه‌ی سود قاچاق سیگار را به کشور افزایش داده و به نفع قاچاقچیان تمام شده است. متوسط عوارض واردات رسمی سیگار طی سال‌های 87 تا 89 به ترتیب 80، 132 و 180 هزار تومان بوده و در همین سه سال میزان واردات رسمی سیگار به کشور به ترتیب 22.5 ، 12.5 و 3.1 میلیارد نخ بوده است. آیا در این مدت میزان سیگاری‌های ایران کم شده؟ قطعا خیر! بلکه واقعیت مذموم «قاچاق» نیاز بازار داخلی را تامین کرده است.

در حالی که قرار بود در بودجه‌ی 89 بیش از 300 میلیارد تومان از بابت عوارض واردات رسمی سیگار درآمد نصیب دولت شود تنها 70 میلیارد تومان از این بابت درآمد زایی شد که این موضوع به خاطر افزایش عوارض واردات رسمی سیگار به کشور بود.

در واقع اگر این میزان درآمدزایی دخانیات محقق می‌شد، شرکت دخانیات می‌توانست این پول را برای ساخت 400 تخت بیمارستانی، 500 پایگاه امداد و نجات، 500‌ آمبولانس، 400 خانه بهداشت، 500 کلاس درس، 120 کتابخانه و 71 سالن ورزشی هزینه کند. اما به دلیل قاچاق و شاید سیاست‌گزاری‌های اشتباه، این درآمد هنگفت محقق نشد. البته قطعا محقق شده است، اما نه به‌عنوان یک سرمایه عمومی ملی!

از سوی دیگر در چند سال اخیر به شدت از شرکت دخانیات ایران انتقاد شده که چرا در مقابل قاچاق سیگار به کشور اقدامی نکرده، این در حالی است که شرکت دخانیات ایران شاکی سیگارهای قاچاق بوده و نه کاشف آن‌ها. بلکه نهادهای دیگر موظف به کشف سیگارهای قاچاق هستند. شبکه‌ی مواد مخدر و دخانی به دلیل وجود میلیاردها دلار پول در آن شبکه قوی بوده و می‌تواند هر کسی را تحت تاثیر خود قرار دهد.

از سوی دیگر، باید دیدگاهی واقع‌گرایانه در مقابله با قاچاق سیگار به کشور داشت. چراکه به هر حال قاچاق سیگار درآمد خانوارهای بسیاری را در مرزهای شرقی و غربی کشور تامین می‌کند. شاید برخی اوقات به خاطر مصلحت‌هایی امکان برخورد با قاچاقچیان در این مناطق وجود نداشته باشد. بنابراین نباید به موضوع قاچاق سیگار جزیره‌ای نگاه کرد. در این بین حتی پیشنهاد شده بود سیگارهای قاچاق کشف شده به شرط خروج از مرز فروخته شوند، یعنی واردات معکوس.

تاکنون بیش از 11 هزار اکیپ بازرسی برای کشف سیگارهای قاچاق به مناطق مختلف کشور اعزام شده که در این بین هزار و 811 پرونده بالای یک میلیون تومان و نزدیک به 26 هزار پرونده کمتراز یک میلیون تومان تشکیل شده است. نزدیک به 560 میلیون نخ سیگار قاچاق نیز در سال 89 از همین بازرسی‌ها کشف شد. 106 تن تنباکوی قاچاق و یک میلیون بسته‌ی توتون پیپ قاچاق هم در جریان همین بازرسیها کشف و ضبط شده است.

• و اما داستان مارلبورو

داستان سیگار مالبورو زمانی آغاز شد که شرکت دخانیات برای کسب تکلیف درباره‌ی واردات رسمی این سیگار با نهادهای امنیتی و وزارت امور خارجه نامه‌نگاری‌ کرد.

گفته می‌شود نهادهای امنیتی اگرچه شرکت فیلیپ موریس، تولیدکننده‌ی سیگار مارلبورو را به صراحت صهیونیستی ندانسته‌اند، اما امضای قرارداد با آن را هم به صلاح ندانسته‌اند. هرچند جامعه‌ی یهودیان در هیئت مدیره‌ی این شرکت نفوذ کرده و این شرکت به جامعه‌ی یهودیان کمک‌هایی نیز کرده است.

در سال 86 شرکت دخانیات با وزارت امور خارجه نیز نامه‌نگاری کرد که این وزارتخانه به شرکت دخانیات اعلام کرد که شرکت فیلیپ موریس جزو شرکت‌های ممنوع‌المعامله نیست.

در سال 89 کارگروهی برای حمایت از انقلاب مردم فلسطین تشکیل شد تا شرکت‌های صهیونیستی را تعیین کرده و معامله با آنها ممنوع شود. اما وزارت امور خارجه به شرکت دخانیات در سال 89 اعلام کرد که براساس تحقیقات انجام شده شرکت فیلیپ موریس جزو شرکت‌های صهیونیستی قرار ندارد.

در همین حال اخباری دال بر ورود سازمان بازرسی کل کشور به این موضوع دارد. البته پیشنهاد سازمان بازرسی کل کشور استعلام از وزارت خارجه درباره صدور مجوز واردات سیگار مارلبورو است. این در حالی است که وزارت امور خارجه یک‌بار نظر خود را درباره‌ی ماهیت تولیدکننده‌ی مارلبورو اعلام کرده بود!

اما باید بدانیم که بازار سیگار در همه جای دنیا بازار رقیب‌کشی است. زیرا ارزش این بازار به میلیاردها دلار می‌رسد و در واقع بازار سیگار در جهان امروز بازار گرگ‌هاست که افراد برای خارج کردن یکدیگر از رقابت دست به هر کاری می‌زنند. حتی ممکن است مسائل سیاسی و ایدئولوژیک را برای دستیابی به مطامع خود به میانه بازی بکشند. در این بازار کسی وارد نمی‌شود مگر این که با بقیه بازی کند.

هم‌اکنون دو فردی که توزیع دو برند معروف سیگار یعنی وینستون و کنت را در ایران دارند، با یکدیگر رقابت سختی دارند. در سال 1388 تنها شرکت JTI در ایران بالغ بر 200 میلیارد تومان حجم معاملات داشته است که ارزش فوق‌العاده‌ی بازار سیگار ایران را نشان می‌دهد.

توزیع‌کنندگان سیگار هر اقدامی می‌کنند تا سهم رقبایشان را در بازار کم کنند.

حال سوال اینجاست که اگر یک مغازه سیگار وینستون و مارلبورو را با هم بفروشد مشتریان بیشتر از کدام استقبال می‌کنند؟ قطعا در چنین وضعیتی سهم وینستون در بازار ایران نصف می‌شود.

اما تاکنون یک نخ مارلبورو نه تولید داخلی شده و نه به صورت رسمی وارد شده است. این در حالی است که اگر همین الان به دکه سر خیابان محل سکونت یا کارتان مراجعه کنید، مارلبورو یکی از برندهای سیگاری است که در آنجا در کنار برندهای دیگر به فروش می‌رسد.

در همین حال گزارش‌ها نشان می‌دهد که به دلیل اتخاذ برخی سیاست‌های اشتباه، قاچاق سیگار به کشور از سال 88 به بعد روند صعودی داشته و حتی ممکن است سهم سیگار قاچاق در بازار داخلی به 70 درصد هم برسد.

ارزیابی‌ها حاکی از آن است که سالانه حدود 4 میلیارد نخ سیگار مارلبورو به کشور قاچاق می‌شود واگر واردات این سیگار آزاد شود، میزان آن به 8 تا 9 میلیارد نخ می‌رسد. در شرایطی که ماهیت واقعی تولیدکننده‌ی مارلبورو بر نهادهای مسوول آشکار نیست، هم‌اکنون هم این شرکت سود خود را از بابت قاچاق به ایران می‌برد!