به سختی خودم را به وسط جمعیت رساندم. پهلوان محمد علی، با شور و حالی خاص با دست‌های پیاپی مردم تشویق می‌شد. پهلوان، یاعلی گفت و از روی صندلی برخاست و با حرکات چرخشی، بهت حاضران را- از اینکه این ورزشکار، چگونه در 85 سالگی چنین نرمش می‌کند-دوچندان ساخت. صدای ضرب و صلوات و یاعلی مرشد نوجوان، علی ناظر حضرتی، پهلوان را به 40 سال پیش برد؛ روزگاری که خود به راه‌اندازی زورخانه در محله «چهارسوق» همت گماشته بود تا جوانان محله، نه فقط اوقات فراغتشان را بگذرانند بلکه راه و رسم دلیری و جوانمردی را نیز بیاموزند و حال در هفته فرهنگی محله، یاد آن روزها برای اهالی زنده می‌شود.
هفته فرهنگی محله، برنامه‌ای است که امسال به همت شهرداری ناحیه یک آران و بیدگل و با همکاری شورای اسلامی شهر، در آران و بیدگل و با محوریت معتمدان محلی، در گوشه و کنار این شهر برپا می‌شود. شرکت احیای بافت تاریخی، شرکت عمران و بهسازی شهری ایران (اصفهان)، شرکت عمران و مسکن سازان استان اصفهان، اداره تربیت بدنی، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و ناحیه مقاومت بسیج نیز در برگزاری این هفته فرهنگی با مدیریت شهری و معتمدان همکاری می‌کنند. برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر درباره این طرح سراغ چندتن از دست‌اندرکارانش رفتیم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.
وقتی زمان گفت‌وگو با مقداد نمکی، شهردار ناحیه یک آران و بیدگل فرارسید، هوا رو به تاریکی می‌رفت. با آنکه ساعت اداری نبود، ولی آمد و شد در شهرداری این ناحیه زیاد بود. علت مراجعه شهروندان در این وقت به شهرداری، نخستین سؤال‌مان از شهردار ناحیه بود که او درجواب می‌گوید:«اینها تعدادی از شهروندان و معتمدان محله «وشاد» بودند که برای هماهنگی برنامه‌های هفته فرهنگی محله‌شان آمده بودند.» بیشتر کسانی که برای برنامه‌ریزی هفته فرهنگی محله «وشاد» دست به کار شدند، شهروندانی سن و سال‌دار بودند که این را می‌شد به وضوح از موی سپید و چین‌های پیشانی‌شان فهمید.
شهردار ناحیه یک آران و بیدگل درباره اهداف برپایی هفته فرهنگی محله می‌گوید: «هفته فرهنگی با هدف بازیابی هویت محلههای قدیمی شهر و استفاده از ظرفیت‌های موجود در محلههای قدیمی برپا می‌شود».
به گفته نمکی، ناحیه یک شهر آران و بیدگل بیش از 30محله دارد که 14محله آن قدیمی و باسابقه است و هفته فرهنگی برنامه‌ای به شمار می‌رود که محلات قدیمی را هدف قرار داده است.
وی خاطرنشان می‌کند:«اگر قرار باشد برای کلیت شهر تصمیم بگیریم باید ابتدا برای محلات برنامه‌ریزی کنیم و برپایی هفته فرهنگی محله‌ها نیز بر این اساس پی‌ریزی شده است» .
از نایب رئیس شورای شهر آران و بیدگل که در دفتر شهردار ناحیه حضور داشت، می‌خواهیم که وارد گفت‌وگوی ما شود. علی شکوری درباره این طرح می‌گوید:«هفته فرهنگی محله‌ها براساس محوریت مساجد و نهادهای مذهبی هر محله شکل می‌گیرد و کمیته‌های گوناگونی برای هر محله با توجه به برخورداری‌های آن محله و تاریخچه‌‌اش شکل می‌گیرد».
وی توضیح می‌دهد:«چنانچه در محله‌ای کانون فرهنگی وجود داشته باشد تشکیل کمیته فرهنگی، اگر پایگاه بسیج در آنجا مستقر است تشکیل کمیته ایثار یا اگر پیشکسوتی در امر ورزش باشد تشکیل کمیته ورزش در دستور کار قرارمی‌گیرد».
شکوری با بیان اینکه هر محله برای خود دارای ستادی است، می‌افزاید: «در ستاد برگزاری هفته فرهنگی محله، تعداد 24کمیته تعریف شده است که از جمله آنها می‌توان به کمیته‌های سلامت، هنرمندان، شعر و ادب، بهسازی و عمران، نخبگان، ایثارگران، بانوان، پژوهش و مطالعات کاربردی و مستند‌سازی‌اشاره کرد».
شهردار ناحیه یک آران و بیدگل در ادامه صحبت‌های نایب رئیس شورای شهر خاطرنشان می‌کند که کمیته‌های یاد شده در هر محله و با توجه به ارزش‌های نهفته یا جاری آن محله شکل می‌گیرد و برنامه‌ها براساس همان ارزش‌ها و در قالب‌های گوناگون طراحی و اجرا می‌شود.
به گفته وی، با برپایی هفته فرهنگی، فضایی برای بررسی بیشتر نیازهای محلات شهر و امکان‌سنجی برای اجرای طرح‌های گوناگون و تدوین سند توسعه و پیشرفت هر محله فراهم می‌شود.
از نمکی پرسیدیم، آیا این بخش طرح شهرداری آران و بیدگل، نوعی الگو برداری از نقش شورایاران در محلههای تهران نیست، پاسخ وی چنین بود:«شاید اینگونه به‌نظر‌آید. ما در این برنامه درصدد هستیم نیازهای هر محله را با استفاده از معتمدان محلی شناسایی کنیم».
شناسایی و ارتقای قابلیت‌ها
شهردار ناحیه یک برپایی هفته فرهنگی محله‌ها را تبلور ارزش‌ها، زیبایی‌ها و خاطرات هر یک از محلههای قدیمی شهر در یک هفته از سال ارزیابی می‌کند و می‌گوید:«شناخت ارزش‌های پیدا و پنهان محله‌ها در بخش‌های اجتماعی، مفاخر فرهنگی، کالبدی، دینی و علمی می‌تواند ضمن همسوکردن فعالیت‌های مدیریت شهری و نهادهای محلی، راهنمای نسل جدید هر محله برای شناخت هویت محلی خود باشد». علی محمد قاسم پور، عضو شورای اسلامی شهر آران و بیدگل، نیز نهادهای محلی را منبع عظیم نیروی انسانی معرفی می‌کند و می‌گویدکه این نهادها همواره می‌توانند معرف استعدادهای برتر و افراد شایسته به عرصه مدیریت شهر و جامعه باشند.
وی که نقش شورای شهر و شهرداری آران و بیدگل در برپایی هفته فرهنگی محله‌ها را بیشتر ایده‌پردازی و هدایت‌گری می‌داند، تصریح می‌کند:«تمام امور اجرایی این برنامه بر عهده ساکنان محله‌هاست». همچنین علی اصغر شیره پز، استاد دانشگاه و ساکن محله چهارسوق که به تازگی هفته فرهنگی درآن برپا شده عقیده دارد که دراین برنامه سوای شناسایی نیازهای هر محله، قابلیت‌های آن نیز شناسایی و ارتقا داده می‌شود.
وی اضافه می‌کند:«خیلی از قابلیت‌های موجود در محله‌ها ریشه در فرهنگ ساکنان محله دارد و باید باور کنیم که بخش مهم و اساسی هر محله، مردم یا به عبارتی سرمایه انسانی هر محله است، زیرا در چنین فضایی است که می‌توان از سرمایه انسانی به سرمایه اجتماعی رسید».
حمایت از معماری سنتی
قاسم پور، عضو شورای شهر آران و بیدگل همچنین معماری جوامع محلی گذشــته را متناسـب و هماهنگ با اقلیم بومی ارزیابی می‌کند و اضافه می‌کنـــد:«معماری در ساختارهای شهری امروزی جای خود را به معماری اروپایی داده است که متعلق به اقلیمی متفاوت از جغرافیای بومی ماست».
به گفته این عضو شورای شهر توجه به معماری سنتی یکی از محورهای هفته فرهنگی محله‌هاست.
شهردار ناحیه یک که در زمینه احیای بافت قدیم و تاریخی آران و بیدگل نیز تجربه دارد، با تأکید براینکه روح زندگی شهری در محله‌ها جاری است، تصریح می‌کند:«محله‌ها در گذشته فضاهای ارزشمندی بودند که زندگی فردی و اجتماعی مردم را سامان می‌دادند و در واقع هر یک از آنها نمونه کامل یک مجموعه کوچک شهری به شمار می‌رفتند.
وی با یادآوری از هم گسیختگی بعضی از ساختارهای سنتی محله‌ها، براثر بی‌توجهی مدیریت شهری، خاطرنشان می‌کند:«این وضع باعث از بین رفتن پیوستگی اجتماعی در ساختار شهرها شده و ریشه بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی است».
شهردار ناحیه یک آران و بیدگل درباره برنامه‌های در دست اجرای کمیته‌های عمران و بهسازی در محلههای قدیمی می‌گوید:«ساخت کتابخانه استاندارد شهرستان در یکی از این محله‌ها، مرمت و بازسازی طرح بازارچه سنتی هلال- قاضی، پیگیری مرمت حمام عنایتی، پروژه نوسازی مسکن محله، بهسازی معابر و تکمیل خیابان وشاد و ساخت خیابان حجتیه در محله و شاد از جمله برنامه‌هایی است که پیگیری می‌کنیم، همچنین مرمت خانه کاظمی به‌عنوان محل استقرار نخستین بانک ملی در این شهر، پیگیری مرمت عصارخانه، مرمت مسجد تاریخی بازار و ساخت خیابان چهارسوق را در دستور کار داریم.
قدردانی از مفاخر
شهردار ناحیه یک شهرداری آران و بیدگل یکی دیگر از اهداف برگزاری هفته فرهنگی محلههای آران و بیدگل را قدردانی از بزرگان و پیشکسوتان اعلام می‌کند و می‌گوید:«بسیاری از بزرگان و پیشکسوتان در طول زندگی خود ارزش‌ها و آثاری را خلق کرده‌اند که ما در مقابل وظیفه داریم قدردان آنان باشیم و ثابت کنیم که حاصل عمرشان برای ما مهم و ارزشمند است».
وی با تأکید بر اینکه در اجرای هفته فرهنگی محله‌ها هیچ‌گونه رقابتی میان محله‌ها وجود ندارد، تصریح می‌کند:«هر محله برای خود دارای ارزش‌ها، افتخارات و ویژگی‌های منحصر به فردی است که در کل، جامعه یکپارچه شهری در آران و بیدگل را تشکیل می‌دهند».
نمکی همکاری و تلاش مراکز مذهبی، فرهنگی، ورزشی خصوصی، همچنین پایگاه‌های مقاومت بسیج را در برپایی هفته‌های فرهنگی محلات تحسین برانگیز می‌خواند و می‌گوید:«هر جا کار مردم را به‌خود مردم واگذار کنیم بدون شک حس مشارکت و همراهی مردمی را به‌دنبال می‌آورد».
به مرکز محله چهارسوق برمی‌گردیم و در نشست ورزشکاران محله که به قدردانی از پهلوان شکرریز مشغولند، دوباره سر می‌زنیم.
پهلوان شکرریز به حرف‌های مسئولانی که در مراسم نکوداشت او حاضر شده‌اند گوش می‌دهد و با خود می‌گوید، آیا روزی را خواهد دید که باشگاه ورزش باستانی در آران و بیدگل ساخته شود و همه به یاد آورند که این پیشنهاد برای نخستین بار در هفته فرهنگی محله چهارسوق و در برنامه‌ای که برای قدردانی از پهلوان این محله تدارک دیده شده بود، مطرح شد.
زمینه‌سازی برای هفته فرهنگی شهر
موضوع برگزاری هفته فرهنگی محله‌ها که ایده‌ای نو در شهر آران و بیدگل به شمار می‌رود، در بیست‌و‌سومین نشست شورای فرهنگ عمومی این شهرستان نیز مورد بحث و بررسی مسئولان قرار گرفت و به تصویب رسید.
امام جمعه شهرستان آران و بیدگل در این جلسه تأکید کرد: «محله‌ها به مثابه اعضای تشکیل‌دهنده جامعه هستند که روح زندگی در آنها جاری است».
حجت‌الاسلام سید‌محمد موسوی، افزود: «در هر یک از محلههای شهر، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بالقوه فراوانی نهفته است که باید شناخته شده و از طرق مختلف تقویت شود».
وی با توجه به تشکیل ستادهای محلی در هفته فرهنگی محله‌ها گفت: «این ستادها می‌توانند محلههای شهر را به بازوان قدرتمند نهادهای اجرایی در انجام امور مختلف شهری تبدیل کنند».
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر شورای فرهنگ عمومی شهرستان آران و بیدگل نیز در این جلسه، گفت: «هر‌محله دارای ارزش‌های پنهانی است که غالبا در سرمایه‌های انسانی آن محل نمود پیدا می‌کند».
میثم نمکی، افزود: «در برگزاری هفته فرهنگی محله‌ها، نمایندگان هر محله با محوریت تشکل‌های قانونی پیشگام می‌شوند و به شناسایی ظرفیت‌های محله خود می‌پردازند».
وی ادامه داد: «پس از شناسایی ظرفیت‌ها و طرح‌ریزی برنامه‌های مختلف، در اعیاد و جشن‌های مذهبی، هفته فرهنگی محله‌ها برگزار خواهد شد».
نمکی با اعلام تصویب برگزاری برنامه‌هایی با عنوان هفته فرهنگی شهر در شورای فرهنگ عمومی شهرستان افزود: «این موضوع می‌تواند قابل پیگیری باشد که پس از پایان یافتن هفته‌های فرهنگی محله‌ها، هفته فرهنگی شهر برگزار شود و در آن همه محلههای شهر حضور داشته باشند».
احیای میراث معنوی
هفته فرهنگی در هر محله آران و بیدگل بخواهد برپا شود، از مدتی قبل یک ستاد محلی نیز شکل می‌گیرد تا کارها را ساماندهی کند. افزون بر معتمدان محلی که عهده‌دار برنامه‌ریزی برای هفته فرهنگی هستند، مسئولان و شخصیت‌ها نیز در این ستادها حاضر می‌شوند.
عباس علی‌جانزاده، نویسنده کتاب زبان کویر که به یکی از ستادهای محلی برپایی هفته فرهنگی سرزده است، در جمع حاضران می‌گوید: «ازجمله اقدام‌های ضروری و مهم این هفته‌های فرهنگی، پیگیری مجدانه برای احیای میراث معنوی محله‌ها
به ویژه زبان محلی شهر باید باشد».
وی اضافه می‌کند: «مشکل بودن تکلم به زبان فارسی باستان به‌دلیل دشوار بودن دستوری، سبب شد این زبان نتواند به‌عنوان تکلم رایج و رسمی ایران مورد استفاده قرار گیرد و زبان کنونی که زبان فارسی دری است جای آن را گرفت. زبان فارسی امروز دارای یک نوع شناسه فعل است اما در زبان فارسی باستان و زبان محلی آران و بیدگل 2نوع شناسه فعل وجود دارد».
نویسنده کتاب زبان کویر با ذکر چند نمونه از کاربرد افعال و واژه‌های زبان محلی آران و بیدگل، خاطرنشان می‌کند: «به جز کتاب زبان کویر تاکنون کارمدون و علمی درباره این زبان انجام نشده است و هنوز ناگفته‌های فراوانی در مورد این زبان وجود دارد».
علی‌جانزاده، از دانشجویان و پژوهشگران خواست تا با انجام تحقیقات علمی در مورد زبان محلی آران و بیدگل مانع از بین رفتن و به فراموشی سپرده شدن آن شوند.
توجه به آداب و رسوم محلی
مشاور رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در یکی دیگر از ستادهای محلی که در محله بازار در حال برنامه‌ریزی برای برپایی هفته فرهنگی است، با ابراز خرسندی از شکل‌گیری این رویداد فرهنگی در شهر آران و بیدگل از ضرورت توجه به آداب و رسوم جاری در محلههای قدیم سخن می‌گوید.
سیف‌الله امینیان در این‌باره خاطر نشان می‌کند: «در گذشته بابای هر محل چنان از نفوذ مدیریتی برجسته‌ای در هر محل برخوردار بود که به غیر از اداره نهاد مذهبی و هیأت محل، تمام امور اجتماعی و خانوادگی اهالی محله نیز با پا‌در‌میانی و حضور او مدیریت می‌شد».
وی مستند‌سازی آداب و رسوم را برای پیوند نسل جدید و قدیم یک ضرورت انکارناپذیر خواند و افزود: «هفته فرهنگی محله‌ها می‌تواند به یک دبیرخانه دائمی برای فعال شدن محله‌ها در همه حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و علمی تبدیل شود که در طول سال به فعالیت خود ادامه دهند».
