به همین دلیل نقش، جایگاه و وظایف آن نیز در طول زمان دستخوش تغییرات بوده و به مرور کامل تر گردیده است. تنوع و تطور پول در طول تاریخ به نوعی نشان دهنده ارتقای قدرت خلاقه انسان و توسعه ابزارهای تولید نیز می‌باشد.
زیرا با رشد و توسعه جوامع بشری و افزایش تولیدات مادی ، پول نیز حسب ضرورت کارکردهای متفاوت پیدا کرد و کارایی اقتصاد را از طریق کاهش هزینه‌های مبادله ارتقا داد.
اقتصاددانان پول را به عنوان وسیله‌ای که به صورت گسترده از مقبولیت برای خرید کالاها و خدمات برخوردار است، تعریف می‌کنند.
به همین دلیل نیز پول از منظر اقتصاددانان حوزه وسیع‌تری از وسایل مبادله از جمله چک و پول الکترونیک را در برمی‌گیرد و با اسکناس و مسکوک که نزد عامه مردم به عنوان گزینه‌های منحصر به فرد پول شناخته می‌شوند؛ گسترده‌تر است.
پول، واحدی برای سنجش ارزش
اولین کارکرد پول واحد حسابداری و یا ملاک سنجش ارزش بوده است.این کارکرد می‌تواند حتی بدون وجود خارجی پول تحقق یابد.
مثلاً اگر n کالا در جامعه وجود داشته باشد و مردم بخواهند آنها را با هم مبادله کنند باید : (n-1) رابطه مبادله برای کالاها تعریف شود تا ارزش هر کالا بر حسب کالای دیگر بیان شود اما واحدهای استاندارد شده پولی می‌تواند تنها با n-1 قیمت پولی (با فرض n کالا بدون احتساب پول به عنوان کالا که به همین دلیل n-1 درنظر گرفته شده است) ارزش کالاها را مشخص کند و به طور خودکار ارزش هر کالا بر حسب کالاهای دیگر از طریق ارزش پولی آن مشخص شود.
لذا این مقیاس ارزشگذاری به عنوان اولین کارکرد پولی می‌تواند حتی بدون حضور پول تعریف شده و تحقق یابد که این خود سازوکار مبادله کالاها را ارتقا می‌دهد. در واقع، پول واحدی است که با آن قیمت ها اعلام و در دفاتر مالی ثبت می‌شود.
پول درنقش معیار ارزشگذاری و واحد محاسبه نقش مهمی را در کاهش هزینه‌های مبادلات ایفا می‌نماید. جایگاه و اهمیت پول از این بابت با تصور یک اقتصاد تهاتری و مشکل تعدد قیمت‌ها در چنین اقتصادی، روشن می‌شود.
لذا نقش این کارکرد پول در کاهش هزینه‌های مبادلاتی از طریق حذف تعدد قیمت‌ها برای یک کالای خاص و لحاظ تنها یک قیمت برای آن، نمود دارد.
پول به عنوان واسطه مبادلات
دومین و مهمترین کارکرد پول، وسیله پرداخت یا واسطه مبادله بودن است. کارکرد واسطه مبادله یا وسیله پرداخت بودن پول، تطابق دو طرفه خواست‌ها را در مبادلات آسان می‌سازد در این صورت پول حتما باید ماهیت بیرونی و واقعی داشته باشد (ولو به صورت حساب های بانکی).
پول به عنوان وسیله مبادله، زمان انجام مبادلات را کاهش می‌دهد که به نوبه خود به کاهش هزینه‌های مبادله و افزایش کارایی اقتصاد منجر می‌شود.
این کارکرد پول زمینه شکل‌گیری تخصص و تقسیم کار را نیز فراهم می‌سازد که خود به عنوان یکی از عوامل اصلی کاهش هزینه تولید مطرح است. وجود پول و نقش مهم آن در تسریع مبادلات اقتصادی زمینه ای را فراهم می‌آورد تا هر کس به اموری اشتغال یابد که در آن تخصص دارد.
پول، ذخیره ارزش
سومین کارکرد پول این است که پول ارزش‌های اقتصادی را ذخیره می‌کند. ذخیره ارزش به این معنی است که ارزشی که فردی با کار خود آفریده با دریافت پول و نگهداری آن ،ذخیره می‌شو د. مفهوم ذخیره ارزش را به دو روش یکی براساس معنای لغوی آن و دیگری براساس معنای اصطلاحی آن توضیح داده‌اند.
در مورد اول گفته شده که اگر ما امروز کالایی را بفروشیم و در ازای آن پول دریافت کنیم و این پول را نزد خود نگه داریم تا فردا با آن کالای دلخواه خود را خریداری کنیم، پول در واقع از امروز تا فردا ارزش اقتصادی حاصل از فروش کالا را برای ما ذخیره می‌کند.
تعبیر دیگری برای این مفهوم وجود دارد که می گوید : وقتی نااطمینانی و عدم تعادل در اقتصاد بروز کرد و بیکاری در ظرفیت‌ها به وجود آمد و نرخ‌های بازدهی نامطمئن شدند، تقاضای سوداگری پول مطرح و کارکرد ذخیره ارزش برای پول ایجاد می گردد.
زیرا وقتی مردم در مورد آینده نامطمئن هستند، به طور معمول سعی می‌کنند (در صورت نبود تورم) ثروت خود را به صورت پول نگهداری کنند که این به معنی افزایش رجحان نقدینگی است.
وقتی مردم پول مازاد بر مصرف خود را مشخص می‌کنند، در صورت نبود نااطمینانی و وجود تعادل در اقتصاد (مثل دوره کلاسیک‌ها و نئوکلاسیک‌ها) آن را پس‌انداز می‌کنند و میان اجزای سبد دارایی خود تخصیص می‌دهند.
بنابراین ذخیره ارزش به مفهوم نگهداری پول برای کسب فرصت‌های مناسب برای خرید دارایی‌های مالی و حقیقی می باشد. در نتیجه ذخیره ارزش اصطلاحی فقط به نگهداری سوداگرانه پول به منظور کسب فرصت مناسب برای کسب بازدهی بیشتر اطلاق می‌شود.
هر چند کالاهای دیگری نیز حایز شرایط برای ذخیره ارزش می‌باشند اما آنچه که پول را از سایر کالاها متمایز می‌سازد، نقدینگی بالای آن می‌باشد. نقدینگی به عنوان سرعت و سهولت تبدیل یک دارایی به یک وسیله مبادله تعریف می‌شود.
پول به عنوان یک وسیله مبادله واجد بالاترین درجه نقدپذیری است ولی تبدیل سایر دارایی‌ها (نظیر سهام ، طلا یا ملک)به نقدینه مستلزم صرف هزینه اضافی است. در عین حال این کارکرد پول همراه با افزایش نرخ تورم مختل خواهد شد.
پول، معیاری برای پرداخت‌های تاخیری
از آنجاکه در اقتصاد مدرن ، پول میان حال و آینده ارتباط برقرار می‌کند، دارای بعد زمانی است و دارای وظیفه چهارمی نیز هست.
کارکرد چهارم پول این است که پول معیار پرداخت‌های تأخیری است. یعنی در معاملات بلندمدت مثل استقراض و اعطای وام، واحدهای پولی مبنا قرار می‌گیرد.
برای مثال، وقتی شخصی از یک موسسه مالی وام می گیرد، باید مقدار بازپرداخت آن در آینده مشخص و تعیین شود.
منبع مورد استفاده برای این مدخل
