گرچه گسترش حضور کالاهای چینی در بازارهای جهانی امری اجتناب‌ناپذیر تلقی می‌شود اما کم و کیف مبادلات تجاری چین با کشورمان موضوعی حائز اهمیت است؛ به‌نحوی که اکنون ایران به یکی از بازارهای بزرگ کالاهای بنجل و بی‌کیفیت چینی تبدیل شده و دست‌اندرکاران تجارت خارجی کشور همواره بر جلوگیری از واردات اینگونه کالاها تأکید دارند. به‌رغم این دیدگاه‌ها اسدالله عسگر اولادی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین مباحث مطرح در زمینه سیطره کالاهای بی‌کیفیت چینی بر بازار کشورمان را ناشی از برخی مقاصد سیاسی و کاستی‌های قانونی و اجرایی قلمداد می‌کند. دیدگاه‌های وی را بخوانید.
- براساس آمار گمرک ایران در سه ماهه نخست امسال واردات کشورمان از چین از نظر وزن و ارزش افزایش یافته. علت این افزایش واردات چیست؟
اغلب این واردات کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای بوده است. از آنجا که با اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها تسهیلاتی به صاحبان صنایع برای تأمین مواداولیه تولید پرداخت شد و برخی کارخانه‌ها نیز تسهیلاتی برای نوسازی ماشین‌آلات خطوط تولید دریافت کردند از آنجا که به‌دلیل تحریم‌ها قادر به تأمین مواداولیه ماشین‌آلات تولید از کشورهای اروپایی نیستیم صاحبان صنایع به تأمین این کالاها از کشورهای چین و هند اقدام کردند و به همین دلیل میزان واردات کالا از این دو کشور در سه ماهه نخست امسال افزایش یافته است.
- به‌نظر شما چرا اکنون کالاهای چینی در کشورمان مترادف با کالاهای قاچاق بی‌کیفیت و ارزان قیمت شده؟ به‌عنوان رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین علت این نگرش مردم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
واقعیت آن است که این مردم نیستند که چنین نگرشی دارند بلکه اکنون این موضوع تقریبا سیاسی شده است. بعد از آنکه بد اخلاقی‌های غرب را در مبادلات تجاری شاهد بودیم نگاه سیاستگذاران به توسعه روابط تجاری با شرق معطوف و در بین این کشورها چین، هند، ترکیه، ویتنام، تایوان و... برای توسعه روابط تجاری مد نظر قرار گرفتند. با این روند واردات کالا از همه این کشورها تشدید شد و اکنون کالاهای بی‌کیفیت ترکیه در بازار کشورمان بسیار زیاد است اما از آنجا که کسی علیه این کالاها تبلیغ سیاسی نمی‌کند، این کالاها بی‌کیفیت قلمداد نمی‌شود. این در حالی است که در مورد کالاهای چینی به شکلی حساب شده و برنامه‌ریزی شده تبلیغ سیاسی می‌شود. از مجموع 15 میلیارد دلار واردات آنچه به‌عنوان کالاهای بی‌کیفیت به کشورمان وارد می‌شود رقمی بین 100 تا 150میلیون دلار را دربرمی‌گیرد. در واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی نیز مقصر تولید‌کنندگان چینی نیستند بلکه تقصیر متوجه کسانی است که پس از بازدید از نمایشگاه کالاها در چین که کالاهایی با کیفیت‌های متفاوت عرضه می‌شود، کالاهای بی‌کیفیت و ارزان قیمت را خریداری میکنند.
- یعنی سیطره کالاهای بی‌کیفیت چینی بر بازار کشورمان را انکار می‌کنید؟
نه منکر این موضوع نیستم اما کالاهای بی‌کیفیت از چین یا هر کشور دیگر پس از ورود به گمرک ایران به‌دلیل مطابقت نداشتن با شرایط استاندارد، بهداشت و گمرک کشورمان مجوز وارد شدن به کشور را دریافت نمی‌کنند و این کالاها که مجوز ورود از مبادی ورودی کشور را دریافت نکرده‌اند باید مرجوع شوند اما برای برگشت شدن این کالاها 2 اتفاق می‌افتد و کالای بی‌کیفیت به چین مرجوع نمی‌شود؛ بخشی از این کالاها به شکل قاچاق به کشورمان وارد و بخشی دیگر با هماهنگی برخی عوامل و واردکنندگان ناسالم در گمرک نگهداری شده و به کالای متروکه تبدیل می‌شوند. وقتی کالای بی‌کیفیت متروکه شد براساس قانون این کالا باید در داخل کشور حراج شود که این یک نقص قانونی است. با این شرایط همان کالای بی‌کیفیت و بنجل که مجوز واردات رسمی به کشور را دریافت نکرده پس از متروکه شدن توسط این عوامل به شیوه قانونی حراج شده و به کشور وارد می‌شود.
- با این شرایط کالاهای بی‌کیفیت چینی به طور رسمی به کشور وارد نخواهد شد؟
کالاهای بی‌کیفیت چینی به پشتوانه قوانین ناقص و عملکرد نادرست متولیان واردات به کشور وارد می‌شوند. در واقع کالای بی‌کیفیتی که براساس استانداردها و قوانین گمرک مجوز ورود به کشورمان را نداشته یا به شکل قاچاق وارد شده یا اینکه پس از 3 تا 4 ماه متروکه شدن مطابق قانون به نفع دولت دربه داخل کشور حراج شده و راهی بازار مصرف می‌شود.
علاوه بر این، کاستی‌های موجود در ترانزیت کالا نیز در واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی به کشورمان نقش دارند. براساس قانون کالاهایی که از کشورهای مختلف از طریق مبادی ورودی کشورمان وارد می‌شود اجازه ترانزیت به مبادی خروجی را دارد. با این قانون برخی واردکنندگان، کالاهای بی‌کیفیت وارداتی را تحت پوشش ترانزیت به آسیای میانه، ترکیه و... بارگیری کرده اما با نهایت تأسف به‌دلیل کیفیت پایین، اینگونه کالاها به‌اصطلاح قاچاقچیان در داخل کشور رسوب کرده و به مصرف‌کنندگان ایرانی عرضه می‌شود و به جای آن کالای دیگری را ترانزیت میکنند. در اینجا هم قانون نارساست چرا که کالای ترانزیتی حتما باید دارای پلمب باشد تا کالایی که وارد چرخه ترانزیت می‌شود همان کالا صادر شود. علاوه بر این قاچاق کالاهای بی‌کیفیت از مبادی ورودی به داخل کشور نیز عامل دیگری در افزایش واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی است که قاچاقچیان از مبادی خاص کالاهای بی‌کیفیت مرجوع شده را در بازار عرضه میکنند. همچنین باید توجه کرد که همه کالاهای وارداتی بی‌کیفیت منحصر به کالاهای چینی نبوده و اکنون بسیاری از کالاهای بی‌کیفیت ترک، پاکستانی و... به کشورمان وارد می‌شود و حتی کالاهای ویتنامی که کیفیتی به‌مراتب بدتر از کالاهای چینی دارد با مارک کالای چینی به کشورمان وارد می‌شود.
- بسیاری از کالاهای بی‌کیفیت وارداتی از طریق امارات متحده عربی به ایران قاچاق می‌شود، علت چیست؟
دولت امارات به‌طور رسمی دخالتی در این کار ندارد اما با نهایت تأسف برخی افراد از ملیت‌های مختلف ایرانی، پاکستانی، فلسطینی، کویتی، هندی و... با کمک برخی تجار ایرانی نسبت به قاچاق کالاهای بی‌کیفیت چینی به داخل کشورمان اقدام میکنند. به جرات می‌توان گفت 500 هزار اماراتی اصیل دخالت چندانی در قاچاق کالاهای بی‌کیفیت به کشورمان ندارند. با این وجود اغلب کالاهای بی‌کیفیت چینی یا... ارتباطی با کشور امارات نداشته و نباید گناه این کشور را شست. در واقع بنادر ما مشکل داشته و از طریق 2هزارو 500کیلومتر خط مرزی که کنترل چندانی نسبت به آن نداریم واردات کالاهای قاچاق صورت می‌گیرد. بسیاری از کالاهای بی‌کیفیت از چین، ژاپن، ترکیه، تایوان و... به بندرعباس و نه امارات وارد شده اما این کالاهای بی‌کیفیت مرجوع نشده و از مبادی ورودی غیرمجاز به داخل کشور قاچاق می‌شود. گناه از ماست که قادر به کنترل مرزهای کشور نیستیم.
- برآوردی از میزان کالاهای بی‌کیفیتی که به شکل قاچاق به کشورمان وارد می‌شود دارید؟
آمارهای متفاوتی از میزان واردات غیررسمی کالا به کشور اعلام شده و برآورد دقیق و جامعی در این زمینه وجود ندارد اما برخی گمانه‌زنی‌ها از واردات سالانه 15میلیارد دلار کالای قاچاق به کشورمان حکایت دارد اما من این رقم را تأیید نمی‌کنم چرا که اطلاع دقیقی در این زمینه ندارم. آنچه مسلم است میزان واردات کالاهای قاچاق به کشور رقم بالایی است اما اینکه میزان واقعی آن چقدر است را نمی‌دانم؛ چرا که کسی نمی‌تواند آماری در این زمینه ارائه کند.
- آیا همه کالاهای قاچاق از طریق اسکله‌ها یا مبادی غیرمجاز به کشورمان وارد می‌شود؟
با نهایت تأسف نمی‌توانیم حرف این مبادی را بزنیم. وقتی اسم اسکله‌ای را می‌بریم این اسکله صاحب داشته و صاحب آن نیز یک نهاد دولتی است که هر‌گونه اظهار نظر در این زمینه را تکذیب می‌کند. نمی‌توان چیزی گفت یا کسی را متهم کرد اما آنچه مسلم است کالاهای قاچاق از طریق این مبادی که خور، اسکله یا... نام گرفته به کشور وارد می‌شود. از سوی دیگر باید توجه کرد که خطوط مرزی کشورمان نیز بسیار وسیع بوده و به مرزهای آبی محدود نمی‌شود بلکه از طریق مرزهای خاکی افغانستان، پاکستان، عراق و... نیز حجم وسیعی از کالاهای قاچاق به کشورمان وارد می‌شود.
- طی چند ماه اخیر راهکارهای مختلفی مانند ابطال کارت بازرگانی واردکنندگان کالاهای بی‌کیفیت یا توافقنامه مؤسسه استاندارد ایران و چین برای ممنوعیت واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی از آذر ماه امسال مطرح شده. این راهکارها تا چه حد اجرایی است؟
اینگونه موارد با توجه به حجم مبادلات تجاری ایران و چین گرچه ممکن است تأثیر جزئی داشته باشد اما چندان کارساز نبوده و رعایت استانداردها در همه کالاهای وارداتی از چین امکانپذیر نخواهد بود. مؤسسه استاندارد ایران و چین قرارداد امضا کرده‌اند اما باید توجه کرد که کشور چین حدود 70 بندر دارد. مگر می‌توان با اینگونه اقدامات استاندارد کالاهای چینی به مبدا ایران را در همه این بنادر کنترل کرد. اینگونه اقدامات به حرف‌های بچگانه شباهت دارد و در تجارت اینگونه حرف‌ها را زدن و شعار دادن آسان و شعور به کار بردن سخت است. واقعیت آن است که با اینگونه اقدامات امکان هیچ کنترلی بر کالاهای وارداتی در کشور چین وجود ندارد مگر اینکه این کنترل با فراهم شدن تجهیزات در مرزهای ورودی و بنادر کشورمان صورت گیرد. اگر کالاهای بی‌کیفیت وارداتی واقعا چند بار معدوم شود واردکنندگان اینگونه کالاها رغبتی به واردات دوباره نخواهند داشت اما قوانین ناقص کشورمان امکان معدوم شدن کالاهای متروکه را از بین برده و زمینه واردات این کالاها را فراهم ساخته است.
چرا باید اینگونه کالاها در داخل مرزهای کشور حراج شود؟چین به‌طور علنی اعلام می‌کند کالاهایی دارد که در بازارهای آمریکا و آلمان نیز مطرح است اما تجار ایرانی کالاهای بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت را خریداری میکنند. چین هزارو 200میلیارد دلار صادرات دارد که رقم 15هزار میلیارد دلاری صادرات به ایران در مقابل آن چندان مطرح نیست اما صادرات کالا از چین به ایران بیش از سایر کشورها هیاهو دارد.
- برای مقابله با واردات کالاهای بی‌کیفیت چینی علاوه بر کنترل مرزها چه اقدامی باید صورت گیرد؟
باید صرفه اقتصادی واردات کالاهای بی‌کیفیت از چین یا هر کشور دیگر از طریق اصلاح قوانین و برخورد با واردکنندگان غیرمجاز از بین برود و نظارت کنیم تا کالاهای مرجوعی از آب‌های ایران خارج شده و به شیوه‌های قانونی یا غیرقانونی راهی بازارهای مصرف کشور نشود. از سوی دیگر باید وضعیت ترانزیت کالا در کشور را سرو سامان داد و نظارت واقعی بر مرزها اعمال کرد.
