بالاخره نوبت به استفساریه کارهای سخت و زیانآور می‌رسد. همین امروز و فرداست که صحن علنی مجلس استفساریه کارهای سخت و زیانآور را به بررسی بگذارد تا نتیجه نهایی را به مردم اطلاع دهد.
هر چند پیگیری مشکلات کسانی که در کارهای سخت و زیانآور فعالیت می‌کنند سابقه‌ای طولانی دارد اما امسال برای این گروه سالی دگر است. از ابتدای سال که طرح استفساریه درباره تعیین تکلیف سابقه کاری مشاغل سخت و زیان آور در مجلس شورای اسلامی مطرح شد و نمایندگان به یک فوریت آن رأی مثبت دادند، روند پیشروی کارها رو به فزونی گذاشت.
وقتی استفساریه برای بررسی دقیق به کمیسیون اجتماعی به عنوان کمیسیون اصلی سپرده شد، با وجود دلهره‌هایی که برای شاغلان کارهای سخت و زیانآور به همراه داشت رأی موافق اکثریت نمایندگان این کمیسیون را کسب کرد و نظر رسمی این کمیسیون در 12تیرماه به مجلس گزارش شد.
موضوع استفساریه
موضوع استفساریه این است: «آیا مطابق قانون تأمین اجتماعی، سابقه پرداخت در کارهای سخت و زیانآور به هر میزان، قبل یا بعد از اشتغال در مشاغل عادی به ازای هر سال سابقه، یک و نیم سال محاسبه خواهد شد؟»
در ماده 76 قانون تأمین اجتماعی زیر عنوان حمایت‌ها آمده است: «افرادی که حداقل 20 سال متوالی و 25 سال متناوب در کارهای سخت و زیانآور اشتغال داشته و در هر مورد حق بیمه مدت مذکور را به سازمان (تأمین اجتماعی) پرداخته باشند، می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی کنند، هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیانآور 1/5سال محاسبه خواهد شد.»
براساس همین قانون ، «کارهای سخت و زیانآور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیراستاندارد بوده و در اثر اشتغال کارگر تنشی به‌مراتب بالاتر از ظرفیت‌های طبیعی (جسمی و روانی) در وی ایجاد می‌شود که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن بوده و بتوان با به‌کارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی و غیره صفت سخت و زیانآور بودن را از آن مشاغل کاهش داد یا حذف کرد.»
مشکلی که سد راه می‌شود
گذاشتن قید «20 سال متوالی یا 25 سال متناوب» سبب شده تا بسیاری از افراد مشغول در کارهای سخت و زیانآور نتوانند از مزایای این قانون استفاده کنند.
کارگرانی که در کارخانه‌ها سابقه فعالیت در کارهای سخت و زیانآور دارند و بعد از مدتی به دلایلی شغلشان را تغییر داده‌اند، با این قید قانونی، از بهره‌مندی از مزایای بازنشستگی کارهای سخت و زیانآور محروم می‌شوند. حتی اگر علت تغییر شغلشان بروز مشکلات جسمی و روحی ناشی از فعالیت در کارهای سخت و زیانآور باشد بازهم مزایای بازنشستگی را به دست نخواهند آورد.
وقتی کارگری 18 سال تمام پای دستگاه می‌ایستد و از صدای گوشخراش دستگاه یا هوای آلوده محیط دچار مشکلات جسمی و در نتیجه ضعف بدنی می‌شود، صاحب کارگاه تصمیم می‌گیرد تا این کارگر را در پست دیگری به کار گرفته و از نیروی تازه نفس برای ایستادن پای دستگاه استفاده کند، در نتیجه کارگری با 18سال سابقه در کارهای سخت و زیانآور با انتقال به محل جدید خدمت، همه مزایای سخت و زیانآور را از دست خواهد داد و می‌بایست همچون دیگر بیمه‌پردازان سابقه 30سال کامل بیمه‌پردازی را داشته باشد تا بتواند بازنشسته شود.
این موارد برای کارگران معدن نیز با شرایطی کم‌و‌بیش مشابه روی میدهد، دریانوردان هم از این قاعده جدا نیستند و با وجود سابقه طولانی خدمت در کارهای سخت و زیانآور از مزایای آن محرومند.
مشکلی که سد راه شده همان قید «20 سال متوالی یا 25سال متناوب» برای زمان بیمه‌پردازی است که گریبان تمامی این گروه‌ها را سخت فشرده است.
و اما خبرنگاران
حکایت خبرنگاران هم از این ماجرا جدا نیست. با اینکه شغل خبرنگاری از جمله کارهای سخت و زیانآور تشخیص داده شده اما همواره مشکلات قانونی سبب شده تا خبرنگاران نتوانند از این مزایا استفاده کنند.
جالب توجه اینکه مثلی در میان خبرنگاران حکایت از این دارد که تا‌کنون هیچ خبرنگاری نتوانسته از مزایای سخت و زیانآور بودن شغلش استفاده کند و بازنشسته شود. شاید قرار است برای اولین خبرنگاری که موفق به دریافت بازنشستگی با سابقه سخت و زیانآور شد، جشنی برپا شود.
شغل خبرنگاری نه تنها در ایران که در سراسر دنیا از جمله کارهای سخت و پر خطر محاسبه می‌شود. در ایران هم با قراردادن این شغل در دسته کارهای سخت و زیانآور در واقع بخشی از شرایط بین‌المللی حاکم بر این حرفه مورد پذیرش قرار گرفت.
وقتی روزنامه‌ها توقیف می‌شوند خبرنگاران به عنوان نخستین گروهی که شغلشان را از دست داده‌اند از پرداخت حق بیمه‌شان محروم می‌شوند. هر چند وزارت ارشاد شرایطی ایجاد کرده تا خبرنگاران بتوانند با وجود بیکاری همچنان به عنوان بیمه‌پرداز مشاغل سخت و زیانآور بیمه‌شان را نزد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بپردازند و سهم کارفرما را نیز خود وزارت ارشاد بر عهده بگیرد اما این راهکار در همین چند سال اخیر از سوی وزارت ارشاد در پیش گرفته شد و همواره خبرنگارانی وجود دارند که در سال‌های پیش از این با مشکلاتی از جمله قطع بیمه‌پردازی روبه‌رو بودهاند به همین دلیل هرگز نخواهند توانست براساس قانون حاکم بر حرفه‌شان بازنشسته شوند.
دسته دیگر خبرنگارانی هستند که پیش از آغاز فعالیت رسمی به عنوان خبرنگار در مشاغل دیگری مشغول به کار بودهاند و سابقه بیمه‌پردازی دارند. گروه دیگر نیز در وقفه‌هایی طولانی که در کار خبرنگاری ایجاد شده است مشغول کارهای دیگری هستند. تمامی این گروه‌ها برای حفظ سابقه سخت و زیانآور حرفه‌شان مشکل دارند و تنها درصورتی می‌توانند از بازنشستگی مشاغل سخت و زیانآور استفاده کنند که 20سال متوالی در این حرفه سابقه بیمه‌پردازی داشته باشند و چنانچه وقفه‌ای در این سابقه ایجاد شود، می‌بایست، 25سال متوالی بیمه‌پردازی کرده باشند. در این شرایط تمام مدتی که این افراد در مشاغل دیگر بیمه‌پردازی کردهاند، باطل خواهد شد.
نمایندگان مجلس تصمیم می‌گیرند
طراحان استفساریه‌ای که در نوبت طرح در صحن علنی مجلس است، می‌خواهند تا با جلب توجه نمایندگان به مشکلات شاغلان کارهای سخت و زیانآور یک بار برای همیشه این مشکل را حل کنند. نمایندگان مجلس در روزهای آینده سرنوشت گروهی از بیمه‌پردازان را رقم خواهند زد که با فعالیت در کارهای سخت و زیانآور بار اضافه‌ای را در زندگی‌شان تحمل کردهاند. هر چند پیش بینی تصمیم نمایندگان به‌ویژه در روزهای رای‌گیری کار آسانی نیست اما به هرحال نظر موافق برخی از آنها ممکن است کارساز باشد.
محمد رضا محسنی ثانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، به رأی صحن علنی امیدوار است و در پاسخ به این پرسش که پیش‌بینی شما برای رأی نمایندگان به استفساریه چیست، می‌گوید: «ما امیدواریم که رأی بیاورد و پیش‌بینی می‌کنیم که اکثریت نمایندگان مجلس برای حل مشکل گروهی از بیمه‌شدگان به‌ویژه کارگران نظر مثبتی داشته باشند.»او معتقد است که پیش از این نیز این قانون قابلیت اجرا داشته و توضیح میدهد: «یک‌و‌نیم برابر شدن سابقه کار افراد شاغل در کارهای سخت و زیانآور پیش از این هم قابل اجرا بوده، البته یک مقداری تفسیر داشته که همین تفاسیر سبب شده تا اجرای آن عملی نشود.»
نماینده سبزوار می‌گوید که کارشناسان تأمین اجتماعی بار مالی را مهم‌ترین مشکل در این زمینه می‌دانند و می‌افزاید: «نمایندگان صندوق تأمین اجتماعی با ذکر این دلیل که اجرای این بخش از قانون مشاغل سخت و زیانآور بار مالی به همراه خواهد داشت، این بار مالی را مانعی بر اجرا عنوان کرده بودند، اما به هر حال نظر و رأی نمایندگان سرنوشت این قانون را مشخص خواهد کرد.»
محمد قیوم دهقانی، نماینده مردم ایرانشهر اجرای این قانون را حق مسلم بیمه‌شدگان دانسته و می‌گوید: «به هر حال نمی‌توان سابقه کار افراد را در کارهای سخت و زیانآور نادیده گرفت یا فراموش کرد. منطقی است که به ازای هر سالی که فرد در این کارها مشغول بوده، سابقه‌اش یک‌و‌نیم برابر شود حالا اگر قبل یا بعد از کارهای سخت و زیانآور به کار دیگری مشغول بوده این موضوع را منتفی نمی‌کند. به هر حال باید به این نکته توجه داشت که سال‌هایی که کارگران، خبرنگاران یا دریانوردان به کارهای سخت و زیانآور مشغول بودهاند حق دارند از مزایای آن هم برخوردار باشند. این حق طبیعی افراد است و امیدواریم نمایندگان مجلس به این نکته توجه کافی داشته باشند.»
سید حسن دهدشتی، نماینده مردم آبادان که پیگیری زیادی برای راهیابی این استفساریه به صحن انجام داده، معتقد است که قانون تفسیر به رأی شده است. او می‌گوید: «معتقدم که این قانون پیش از این هم قابل اجرا بوده و تأمین‌اجتماعی در واقع متن قانون را تفسیر به رأی کرده و به هر حال توانسته تا‌کنون اجرای این قانون را به تاخیر بیندازد. از نظر ما این تفسیر به رأی کاملا اشتباه است و امیدواریم که از ادامه این روند جلوگیری شود.»
دهدشتی به رأی نمایندگان امیدوار است و توضیح میدهد: «ان‌شاءالله این استفساریه خواهد توانست رأی اکثریت نمایندگان را در مجلس به دست بیاورد چرا که به هر حال حق کسانی است که در مشاغل سخت و زیانآور سال‌ها فعالیت کردهاند و نمایندگان مجلس در این مورد به‌شدت حساس هستند. ضمن اینکه معتقدند این ابهام قانونی می‌بایست زودتر از این از بین می‌رفت تا کارکنان مشاغل سخت و زیانآور از دستیابی به حق و حقوق قانونی‌شان باز نمانند.»
رأی، رأی مجلس است
موافقان یک‌و‌نیم برابر شدن سابقه کارهای سخت و زیانآور در مجلس تعدادشان کم نیست اما به هر حال پیش‌بینی جو حاکم بر اکثریت مجلس کار چندان آسانی نیست. احتمالا کارشناسان صندوق تأمین‌اجتماعی برای قانع‌کردن نمایندگان مجلس تلاش خواهند کرد تا آنچه به‌نفع صندوق تأمین‌اجتماعی است، به‌دست آورند. به هر حال رأی، رأی مجلس است و چشمان کارگران به آرای نمایندگان دوخته شده است.
