شاید بهترین تصویری که می‌توان از این ماه به دست داد، همان روایتی است که حضرت امام صادق(ع) دارند و در آن به ابعاد مختلف این ماه و وظایف مسلمین در اجتناب از هرگونه گناه اعم از دروغ، غیبت و تهمت اشاره شده و در جایی به این مضمون جا افتاده اشاره می‌کنند که چه بسیارند گرسنگان و چه اندکند روزه‌داران. ما در دعای سحر نیز می‌خوانیم که خدایا قلب ما را از نفاق، عمل ما را از ریا، زبان ما را از دروغ و چشمان ما را از خیانت پاک کن. و در یک کلام این ماه به تعبیر قرآن کریم ماه تقوا است.
علی القاعده قرار بر این است که همه ما در این ماه تقوا پیشه کنیم، به خدا وصل شده و متوجه این معنا بشویم که زندگی محصور در این دنیا نیست و باید در پیشگاه خداوند پاسخگوی اعمال و رفتارمان باشیم و بدانیم نوع مواجهه‌ای که با دیگری و به‌ویژه با رقیب سیاسی خود داریم، مورد سؤال واقع خواهد شد.
اما اینکه تا چه اندازه متوجه این معنا هستیم و تا چه اندازه از این ماه مبارک بهره‌برداری می‌کنیم و توشه می‌گیریم - که البته هنوز هم دیر نشده - بحث دیگری است. حضرت امام(ره) می‌فرمایند: کسی که ماه رمضان را پشت سر بگذارد و به معرفت خدا نرسد و یا معرفت بیشتری به دست نیاورد، این تقصیر خودش است و کوتاهی از خودش بوده (قریب به مضمون). چون رمضان ماهی است که باز به تعبیر ایشان؛ شیاطین در غل و زنجیر هستند. بنابراین اگر کسی در این ماه، شیطانی عمل کند و در ارتباط با دیگران اخلاق را رعایت نکند، این را نباید به حساب وسوسه‌های شیطانی بگذاریم بلکه باید آن را به حساب شیطانی
باقی ماندن افراد بگذاریم.
اما متأسفانه ما در همین ماه مبارک رمضان شاهد این بوده‌ایم که حداقل رسانه ملی ما به این مسائل توجه نکرد. بنده تعمدا می‌خواهم به این مطلب اشاره کنم که قبل از ماه مبارک رمضان با هفته نامه سروش که متعلق به صدا و سیماست مصاحبه‌ای داشتم و توصیه کردم که صدا و سیما به این روایت امام صادق(ع) توجه کند و هیچ برنامه‌ای که حکایت از تهمت و افترا و منازعه باشد پخش نکند.
در آنجا اشاره داشتم که منازعه با مناظره متفاوت است. اما متأسفانه شاهد بودیم که در یکی از برنامه‌های طنز سیما، قطع نظر از بخش‌های مفهومی و جریانی که تا حد زیادی قابل‌قبول بود، نسبت به برخی افراد از محدوده یک طنز سالم فراتر رفتند و به سخره و استهزاء برخی افراد پرداختند که دور از اخلاق بود و افراد حق داشتند که نسبت به این بی‌مهری‌ها واکنش نشان بدهند؛ آن‌هم در شرایطی که هیچ فرصت دفاعی در اختیارشان قرار داده نمی‌شود. حمله به افراد، گاهی در قالب جدی مطرح می‌شود و گاهی در قالب طنز و من فکر می‌کنم جدی‌ترین حرف‌ها در قالب طنز زده می‌شوند.
بنده لااقل اگر در قبل از ماه مبارک رمضان مصاحبه‌ای با آنها نداشتم و برخی مسائل را گوشزد نمی‌کردم، شاید امروز نمی‌توانستم این مسائل را مطرح کنم. این سؤال برای بنده مطرح است که اگر بنا نیست حرف‌های ما محل اعتنا باشد، چرا سراغ ما می‌آیند و درخصوص برنامه‌سازی‌‌ها از ما نظرخواهی می‌کنند و اگر قرار است از ما نظر خواهی شود، چرا به این نظرات توجه نمی‌شود؟!
همچنین در آستانه عید سعید فطر قرار داریم که واقعا عید پاکی و پیروزی مؤمنین در مبارزه با نفس است و در این عید، نشاط ناشی از این پیروزمندی را می‌توان در چهره مسلمین مشاهده کرد و از این حیث باید اذعان کرد که عید فطر، بزرگ‌ترین عید مسلمانان است و نماز عید فطر که همه مسلمین در تمام کشور‌های اسلامی در آن شرکت می‌کنند، نمایشی از وحدت معنادار و جهت‌دار مسلمین است و بهترین فرصت برای آگاهی از وضعیت مسلمین و انتقال ضعف‌ها و کاستیها و نیاز‌ها و استمداد برای مبارزه با این کاستیها و رفع نیاز‌های آنان است که باید قدر آن را دانست و آن را حفظ کرد که حفظ آن هم مراتب و دشواری‌هایی دارد که از خداوند مسئلت می‌کنیم به ما توفیق دهد در حفظ هر آنچه در این ماه به لطف او به‌دست آوردیم، کوشا باشیم.
* جامعه شناس و استاد دانشگاه
