در شرایط کنونی نیز عوامل بسیاری بر این رابطه تأثیر گذاشته‌اند و می‌توان مولفه‌های بسیاری را در این رابطه دخیل دانست و مورد بررسی قرار داد.
در حال حاضر نگاه بی‌طرفانه به رابطه نه چندان خوب ترکیه و آمریکا کار ساده‌ای نیست اما برای بررسی این رابطه باید ابتدا شرایط حاکم بر هر دو کشور را تحلیل کنیم.
ابتدا نگاهی می‌اندازیم به واشنگتن: این روزها دولت اوباما به سختی درگیر رقابت‌های انتخاباتی میان دوره‌ای است و این یعنی اولویت اصلی آنها پرداختن به سیاست و اقتصاد داخلی است. به احتمال بسیار زیاد، جمهوری‌خواهان در انتخابات کنگره پیروز خواهند شد و اکثریت کرسی‌ها را تصاحب خواهند کرد.
مشکل دیگر اوباما، شرایط نابسامان اقتصادی است و بعید به‌نظر می‌رسد نرخ بیکاری 10درصدی این کشور به این سادگی‌ها کاهش یابد؛ همین موضوع آمریکایی‌ها را از دولت بسیار عصبانی کرده است. درچنین شرایطی، سیاست خارجی و ارتباط با سایر کشورها، آن هم کشوری مانند ترکیه، نمی‌تواند در دستورکار دولت قرار گیرد، با این‌حال هنوز هم مشکلات اساسی رابطه آمریکا و ترکیه به قوت خود باقی است.
بهتر است به‌جای آنکه به آمریکا به‌عنوان یک موجودیت همگن و یکپارچه نگاه کنیم، از خود بپرسیم هر کدام از بخش‌های تشکیل‌دهنده آن کشور یعنی کاخ سفید، کنگره، پنتاگون (وزارت‌دفاع) و وزارت امورخارجه چگونه می‌اندیشند و طرز تفکر هر یک را به شکل جداگانه مورد بررسی قرار دهیم؛ به‌طور مثال از نظر کنگره مهم‌ترین مسئله در مورد ترکیه، بحران رابطه این کشور با اسرائیل است.
بعد از حادثه‌ای که در دریای مرمره رخ داد و اسرائیلی‌ها ناوگان صلح ترکیه را که راهی غزه بود متوقف کردند،لابی یهود در واشنگتن، ترکیه را دشمن اسرائیل نامید. در چنین وضعیتی و با توجه به اینکه جو ضدترکیه ایجاد شده بسیار جای تعجب دارد که چرا کنگره تصویب قطعنامه نسل‌کشی ارمنی‌ها را پیش نمی‌اندازد؟
آنچه در رابطه با ترکیه بیش از همه برای کاخ سفید اهمیت دارد موضعی است که آنکارا در قبال ایران اتخاذ کرده‌است.
رأی منفی ترکیه به تحریم اقتصادی علیه ایران که در شورای امنیت سازمان ملل‌متحد مطرح شد برای اوباما یک نقطه عطف بود. ملاقات‌های مقامات بلندپایه دو کشور ایران و ترکیه و سفرهای مهم آنها در هفته‌های اخیر، به این منظور بود که سقف تبادلات اقتصادی دو کشور نسبت به شرایط فعلی تا 3برابر افزایش یابد. این مسئله برای کاخ سفید بسیار ناامید‌کننده است. از سوی دیگر حمایت و جانبداری شفاهی مقامات ترکیه از جریان حماس و بحران رابطه این کشور با اسرائیل از نظر مفسران، یک تغییر محوری در موضع ترک‌ها به حساب می‌آید.
اکنون مهم این است که اتخاذ چنین موضعی چه برداشت‌هایی در پی خواهد داشت و چگونه تلقی خواهد شد.
از نگاه پنتاگون مسئله ترکیه شرایط متفاوتی دارد. چیزی که در هفته‌های اخیر موجب نگرانی وزارت دفاع آمریکا شده، نه رابطه ترکیه با ایران است و نه موضع آنها در قبال اسرائیل؛ زنگ خطر اصلی برای پنتاگون، توافق اخیر ترکیه با چین برای همکاری‌های نظامی است. پنتاگون کاملا آشکارا برای ترکیه روشن کرده که به نیروی هوایی آنها اجازه نخواهد داد در هیچ تمرین نظامی مشترک با چین از هواپیماهای پیشرفته اف- 16 استفاده کند؛ بنابراین باید به موضوع پیچیده رابطه ترکیه و آمریکا، بعد دیگری نیز اضافه کرد که آن هم چین است.
اینک باید دید وزارت امورخارجه آمریکا از چه زاویه‌ای به رابطه با ترکیه نگاه می‌کند. درحال‌حاضر، این وزارتخانه از اینکه پروتکل‌های امضا شده با ارمنستان فراموش شده است، راضی نیست. فیلیپ گوردون، معاون وزیر خارجه، پیش‌تر به این مطلب اشاره کرده است؛ بنابراین اگر مسئله ارمنستان را به ایران، اسرائیل و چین اضافه کنیم، نگرش وزارت امورخارجه آمریکا به رابطه با ترکیه چندان درخشان نخواهد بود. با این حال نباید فراموش کرد که رابطه آمریکا و ترکیه در گذشته بسیار وخیم‌تر از شرایط کنونی بوده است. با نگاهی به گذشته می‌توان تحریم ترکیه در دهه70 را به یاد آورد که به‌دلیل موضوع قبرس بر ترکیه تحمیل شده بود.
حالا نوبت آن است که نگاهی به شرایط داخلی ترکیه داشته باشیم و ببینیم در حال حاضر این کشور در چه شرایطی به‌سر می‌برد و اوضاع از چه قرار است.
آنچه بیش از همه اثرگذار و شایان توجه است، نمایش اقتصادی و ثبات سیاسی ترکیه است. به‌نظر نمی‌رسد رابطه ترکیه با ایران تهدیدی برای سایر کشورها باشد. اما سؤال این است که چرا ترکیه از آمریکا جانبداری نمی‌کند؟
همان طور که گفته شد ترکیه قصد دارد در آینده روابط خود با ایران را گسترده‌تر کند و به‌نظر می‌رسد در آنکارا صحبت بر سر این است که روابط تجاری و دیپلماتیک دو کشور افزایش یابد. با این حساب می‌توان این‌طور نتیجه گیری کرد که آنکارا در اندیشه شکل‌دادن دولتی قوی‌تر و مستقل‌تر است و می‌خواهد بیش از پیش از واشنگتن فاصله گرفته و از وابستگی به دولت آمریکا بکاهد.
با این حساب دیگر نمی‌توان ترکیه را یک کشور ضدآمریکایی دانست بلکه باید از آن به‌عنوان یک کشور پسا‌آمریکایی نام برد که به فکر استقلال از آمریکا، درعین دوستی با آن است.
11 اکتبر 2010 - sabah.com
