در این زمینه با مهندس مسعود همایون‌فر، رئیس مؤسسه مطالعات و بهره‌وری منابع انسانی و رئیس انجمن مدیریت منابع انسانی ایران گفت‌وگو کرده‌ایم.
بهره‌وری چیست و چرا در کشور ما میزان بهره‌وری به گفته کارشناسان این حوزه پایین است؟
بهره‌وری مقدار ارزش افزوده‌ای است که در یک کشور تولید می‌شود تقسیم بر نیروی کار آن کشور. کشورهایی که بهره‌وری نیروی کارشان بالاست در واقع ارزش افزوده در بخش‌هایی تولید می‌کنند که سهم دانش در آن بخش‌ها بسیار بالاست. یعنی اگر صنایع دارای تکنولوژی بالا باشد مانند صنایع مبتنی بر فناوری اطلاعات یا الکترونیک، تولیدات ما در حوزه محصولات یا خدمات مبتنی بر این تکنولوژی‌ها دارای ارزش بیشتری می‌شود. پس در کشورهایی که از فناوری‌های سطح بالا یا «های تک» استفاده می‌شود منابع انسانی، ارزش افزوده بیشتری تولید می‌کنند و بهره‌وری نیروی کارشان بالاتر می‌رود. ترکیب صنایع و تکنولوژی و خدماتی که ما در کشور ارائه می‌کنیم هنوز از سطح بالایی برخوردار نیست.البته این بدان معنا نیست که در زمینه توسعه دانش کاری صورت نگرفته است.
- عامل اساسی پیشرفت دانش در‌کشورهای پیشرفته چیست؟
اقتصادهای پیشرفته دنیا مبتنی بر دانش هستند و دانش هم توسط انسان‌ها تولید می‌شود وتوسعه می‌یابد و به دیگران منتقل می‌شود و به اشتراک گذاشته و در این اشتراک‌گذاری بر میزان بار علمی و سطح استفاده از آن افزوده می‌شود؛ بنابراین زیربنای توسعه منابع انسانی و سرمایه‌های انسانی است. ما برای اینکه سطح بهره‌وری در کشور را بالا ببریم نیازمند رویکرد به سمت توسعه تکنولوژی های‌تک یا منابع مبتنی بر دانش هستیم و به این منظور باید انسان‌های دانش مدار و نیروی کار دانش محور تربیت کنیم که بتوانند از این صنایع به درستی بهره‌برداری کنند و حتی آن را با نیروی خلاقیت به‌وجود آورند.
- برای تولید دانش و انسان‌های دانش‌مدار به چه زیرساخت‌هایی نیازمندیم؟
به نهادهای زیربنایی مانند آموزش و پرورش و دانشگاه‌های دانش محور نیاز داریم و برنامه‌ریزی‌های صحیح در این زمینه با استفاده از تجربیات دیگران خیلی می‌تواند به ما کمک کند. اینها مراکز بنیانی پرورش استعداد‌ها و نیروی کار دانش مدار هستند. آموزش و پرورش باید به‌گونه‌ای باشد تا از دانش‌آموز یک فرد محقق بسازد. دانشگاه‌های ما باید در ایجاد و توسعه رشته‌هایی بکوشند که برای ارتقای تکنولوژی و توسعه صنعت مورد استفاده قرار گیرند.
- مهارت چقدر می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد؟
نیروی کار ما در بیشتر مواقع مهارت لازم را ندارند و همین مسئله یکی از عوامل پایین بودن سطح کیفی محصولاتمان است. هر چند در حال حاضر مراکزی برای این افزایش مهارت پدید آمده‌اند ولی هنوز نمی‌توان گفت که نیروی کار متخصص ودانش بنیان داریم.
- فرار یا مهاجرت مغزها از این نظر چگونه قابل توضیح است؟
نیروی نخبه و خلاق کشور دارای ویژگی‌هایی است که برای نگه داشت و استفاده از نبوغ و تخصص آنها باید کار بیشتری انجام داد. این بخش از جامعه می‌خواهد ایده‌اش را در جامعه به ظهور برساند. امروزه منابع انسانی مهم‌ترین سرمایه‌های یک کشور محسوب می‌شوند .
طاهره ساعدی
