از جمله مفاهیم و مولفه های اصلی در فرهنگ ها، مفهوم زن است. این مفهوم به کانون بسیاری از مباحث در حوزه های مختلف همچون سیاست، فرهنگ، اقتصاد و جامعه تبدیل شده است. در این نوشتار ابتدا به مفهوم نقش پرداخته می شود و در ادامه ملاک و معیار تفکیک نقش مورد بررسی قرار گرفته است.
مفهوم نقش:
نقش عبارت از رفتاری است که دیگران از فردی که پایگاه معینی را احراز کرده انتظار دارند. در صورتی که این انتظارات بر اساس جنسیت فرد تعیین شود نقش جنسیتی نام می گیرد. به تعبیر بهتر با اینکه زن و مرد در بسیاری از ررفتارها و عملکردهای اجتماعی مشترک هستند، اما به جهت تفاوت هایی که دارند انجام یا ترک بعضی از رفتارها و فعالیت های خاص از ایشان انتظار می رود.
گروهی تفاوت در توزیع نقش های جنسیتی را وضعیت متفاوت زیستی بین زن و مرد قرار داده اند. و در کنار این گروه گروهی دیگر قایل به جبر زیستی شده اند. در مقابل گروه دیگری از جامعه شناسان با نفی عوامل زیستی به نقش عوامل تربیتی تاکید می کنند.
فمنیست ها و مساله تفکیک نقش
از دیگر دیدگاه های مهم که باید با مساله تفکیک نقش به آن اشاره کرد ، دیدگاه فمنیست ها است. آنها به ادعای خود دنبال کشف و رفع منشاء ستم علیه زنان بودند. این ایده را مطرح کردند که مقش های جنسیتی یکی از کانون های اصلی ستم به زنان است.
فمنیست ها معتقدند اساس این قبیل نقش ها طبیعت زن و مرد نبوده بلکه این نقش ها عمدتا توسط جوامع مرد سالار تعیین شده اند تا به نفع مردان و به زیان زنان تمام شود.مردان به کتنون قدرت و ثروت دست یافتند و زنان به گوشه خانه رانده شدند.
دیدگاه اسلام:
در دیدگاه اسلام تفاوت های طبیعی بین زن و مرد مسلم و پذیرفته شده است. تفاوت های زیستی اگرچه زمینه را برای نقش های هریک از دو جنس فراهم می کند. اما تاثیر جبر گونه در ایجاد و پذیرش این نقشها ندارد.
این تفاوت ها تاثیری در برتری ارزشی هیچ یک ندارد و موجب تفاوت ایشان از این ناحیه نمی شود. آیات قرآن کریم به صراحت این مطلب را آن جا که تنها ملاک برتری را تقوا معرفی کرده است و پاداش یکسانی را برای مجاهدت هریک از زن و مرد وعده داده است، بیان می کند. اعتقاد به حکمت خالق و هدفمندی خلقت بسیاری از تفاوت ها را برای ما موجه می کند.
زنان و نقش مادری:
مادری یکی از مهم ترین و تاثیر گزار ترین نقش هایی است که بر عهده زنان قرار دارد.
فمنیسم و نقش مادری:
در موج اول فمنیسم اعتقاد بر آن بود که گرچه مادری را سرنوشت محتوم زنان می دانستند اما در عین حال معتقد بودند که باید با آموزش صحیح زنان را در این راه یاری کرد.
موج دوم فمنیسم یا فمنیسم های لیبرال نقش مادری زن را می پذیرند اما مشروط به آنکه حقوق اجتماعی اش -مانند اشتغال- آسیب نبیند. به همین دلیل از دولت می خواهند با تخصیص امکانات ویژه زنان را تا رسیدن به برابری کامل با مردان یاری کند. موج سوم فمنیسم یا فمنیسم رادیکال عاملاصل ستم به زنان را نظام پدرسالارانه می داند. این نظام در خانواده بیشتر از هر جای دیگر وجود دارد.
اسلام و نقش مادری:
نقش مادری در اندیشه دینی از جایگاه والایی برخوردار است. مشقات بارداری، زایمان، پرورش کودک و... پاداش اخروی ویزه ای را به دنبال دارد. مادر با بردباری و به جان خریدن این سختی ها به نیکی ها و فضایل بسیاری دست می یابد که این فضایل را به فضای جامعه نیز وارد می کند. مادران کانون ورود و تداوم خصال نیک در فضای جامعه هستند.
توجه ائمه به اخلاق در خانه و نیز توجه به گزینش همسر و توجه ویژه به ریشه خانوادگی علاوه بر آنکه نقش خانواده را تعالی فرد روشن می کند، ارزش نقش مادری را نیز نشان می دهد. در نگرش اسلامی تفاوت های طبیعی زن و مرد مبنای پذیرش نقش های جنسیتی قلمداد شده است.
همشهری خردنامه
