کتاب «میراث تمدنی ایران: از ایران باستان تا ایران انقلاب اسلامی» (با تاکید بر علوم انسانی) به قلم دکتر سعید رضا عاملی، استاد ارتباطات دانشگاه تهران و رئیس دانشکده مطالعات جهان، منتشر شد.
نویسنده این اثر دوجلدی که پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی آن را منتشر کرده است در مقدمه ای مفصل به تشریح ویژگی های تمدنی زیر عنوان «نگرش دوفضایی به میراث تمدنی و علوم انسانی» می پردازد و نگرش های تمدنی مختلف را از دید اندیشمندان این حوزه تشریح می کند. در ادامه نیز به مفهوم تمدن از جنبه های گوناگون در یک روند تاریخی، نمود آموزه های مذهبی در افکار اندیشمندان تمدن ساز، مفهوم علوم انسانی در این زمینه و بررسی آن در بافت تمدنی ایران پرداخته می شود.
در ابتدای مقدمه این کتاب آمده است: تمدن منعکس کننده «بودن ها» و «نبودن های» تاریخی، ارزش های فاخر و افتخارات بزرگ گذشته، امروز و آینده یک جامعه است. تمدن از انباشته های موثر، پرشکوه و در عین حال آثار برگزیده یک ملت سخن می گوید. به تعبیر اقتصادی می توان گفت تمدن آینه «ارزش کامل زمان» است. ارزش کامل زمان به زمانی اطلاق می شود که تلاش انسان در مسیر «مقصد مطلوب» قرار بگیرد و منشأ ظهور سرمایه ماندگار شود. آثار تمدنی، ارزش افزوده تلاش انسان است که به نوعی «تلاش فرد و افراد» جامعه را «تاثیر ملی، منطقه ای و جهانی» و از سوی دیگر اثر ماندگار برای همه تاریخ آینده می بخشد. تمدن منبع و مرجع «عضویت جمعی تمدنی» نیز هست که بودن ها و نبودن های جمعی را معنا می بخشد.
هست های تمدنی و بایسته های تمدنی، تمدن را با صفت واقعی و حقیقی پیوند زده است. تمدن حقیقی از جنس ارزش های ماندگار الهی است و تمدن واقعی لزوما از جنس ارزش های الهی نیست. بلکه تمدن ها گاه با حقیقت الهی پیوند می خورند و از جنس ماندگاری، پیوستگی، تناسب، زیبایی و استمرار می شوند و گاه صرفا «عجیب بودن»، «خیره کننده بودن» و «متفاوت بودن» آنها را برای دوره ای از تاریخ مهم می کند و بعد تبدیل به آلبوم «تصویر تمدنی» می شوند که عاری از حس عاشقانه ماورائی هستند.
بحث مقدمه با تمرکز بر مفهوم دوفضایی شدن و بازتعریف مفهوم تمدن در این بافت ادامه می یابد و شکل گیری تمدن ها و روندهای تمدنی را مورد بحث قرار می دهد تا اینکه با تشریح خصوصیات تمدن مجازی جدید بحث مقدمه تکمیل می شود.
کتاب «میراث تمدنی ایران: از ایران باستان تا ایران انقلاب اسلامی» در هشت فصل نگاشته شده است. جلد 1 شامل پنج فصل از کتاب است که در فصل اول سلسله های ایران باستان، در فصل دوم، دوره ساسانیان، در فصل سوم ورود اسلام تا حمله مغول، در
فصل چهارم از حمله مغول تا دوره صفویه و در فصل پنجم دوره صفویه تا قاجاریه بررسی می شود.
هر یک از فصول مذکور در دو بخش تنظیم شده است که در زیر مجموعه میراث مادی تمدنی، شهرسازی، معماری، ارتباطات و راه سازی، تجارت و اقتصاد، صنعت و کشاورزی قرار می گیرد و در زیر مجموعه میراث معنوی، دین، دستاوردهای علمی، نظام حکمرانی، نظام اجتماعی و خانوادگی و هنر و ادبیات بررسی و مطالعه می شود.
فصول 6 تا 8 نیز جلد دوم این مجموعه 1160 صفحه ای را تشکیل می دهند. فصل ششم به دوره قاجار تا انقلاب اسلامی اختصاص دارد که بخش های میراث مادی و معنوی در آن همچون فصول کذشته به چشم می خورد اما فصل 7 و 8 بحث های متفاوتی را عنوان می کنند.
نویسنده در فصل هفتم از انقلاب اسلامی ایران به عنوان بزرگ ترین میراث تمدنی معاصر ایران یاد می کند و در آن نظریه ها و تحلیل های انقلاب اسلامی، تجدید نظر در نظریه ها، جهانی شدن معکوس و جامعه شناسی بومی- جهانی انقلاب اسلامی و دین گرایی دوره انقلاب اسلامی را تشریح می کند و سپس چون فصول گذشته به ابعاد تمدنی این دوره از دو بعد مادی و معنوی می پردازد و در پایان انقلاب اسلامی را به عنوان یک آغاز تمدنی جدید تئوریزه می کند.
فصل هشتم کتاب«میراث تمدنی ایران: از ایران باستان تا ایران انقلاب اسلامی» پیمایشی است اجتماعی در باب سنجش حس تمدنی که مولفه های گوناگون تمدنی را مورد ارزیابی قرار می دهد تا شکل گیری حس تمدنی را تبیین کند.
چاپ نخست کتاب «میراث تمدنی ایران: از ایران باستان تا ایران انقلاب اسلامی» توسط پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دو جلد و 1160 صفحه در تیراژ 1000 نسخه منتشر شده است.
