آشنایی با پیش‌نویس سند میثاق اصول اخلاقی حرفه روزنامه نگاری

متن کامل این میثاق به شرح زیر است‎

  ضرورت‎ ‎تأمین حق همگان برای دسترسی آزادانه به اطلاعات و برخورداری از آگاهی‌های ‏صحیح و‎ ‎ضروری درباره رویدادها و افکار عمومی، برای آزادی مطبوعات و سایر وسایل ‏ارتباط جمعی‎ ‎در جوامع معاصر، جایگاه برجسته‌ای پدید آورده و نقش اجتماعی روزنامه ‏نگاران را بیش‎ ‎از پیش، مورد توجه قرار داده است.

  آشنایی با تاریخ آموزش روزنامه‌نگاری در ایران / آشنایی با نکته‌های کاربردی برای روزنامه‌نگاران

به همین لحاظ، اهمیت حفظ وحراست ‏آزادی مطبوعات و‎ ‎سایر رسانه‌ها و ایجاد شرایط مطلوب فعالیت روزنامه نگاران، ایجاب می‌کند که در‎ ‎فرایند جست وجو، جمع آوری، تهیه و تدوین اخبار و اطلاعات عینی مورد نیاز ‏همگان‎ ‎وهمچنین انتقال و انتشار آنها، موانع محدودیت وجود نداشته باشند و دست ‏اندرکاران‎ ‎مطبوعات و سایر رسانه های عمومی بتوانند بر اساس آزادی‌های بنیادی عقیده ‏وبیان و‎ ‎اطلاعات، که آزاد مطبوعات را هم در برمی‌گیرند و در قوانین اساسی و اسناد ‏حقوقی بین‌‌‎‌المللی پیش بینی شده‌اند، وظایف حرفه‌ای خود را انجام دهند‎.

به بیان روشن‌تر،‎ ‎حق دسترسی آزادانه همگان به اطلاعات، از ضرورت شناخت شرایط ‏محیط زندگی، برای رفع‎ ‎نیازهای اجتماعی و نگهبانی از مصالح و منافع عمومی، سرچشمه ‏گرفته است و تحقق آن،‎ ‎مستلزم آن است که امکانات تأسیس و فعالیت آزاد مطبوعات و ‏سایر رسانه ها، تأمین و‎ ‎تضمین شوند.

به همین جهت با توجه به آن که آزادی مطبوعات و ‏حق همگان برای برخورداری‎ ‎از اطلاعات، با تدارک و اخبار و گزارش های مورد انتقال و ‏انتشار، به وسیله نشریات‎ ‎دوره‌ای و رسانه‌های دیگر و از طریق روزنامه نگاران حرفه ای ‏تحقق می‌یابند.

وظیفه‎ ‎اصلی روزنامه نگاران آن است که اطلاعات صحیح، جامع و کامل در ‏مورد تمام موضوع ها و‎ ‎مسائل مربوط به نیازهای اجتماعی و منافع و مصالح عمومی، در ‏اختیار مردم بگذارند و‎ ‎به عبارت دیگر، موظفند تمام اطلاعاتی را که شهروندان برای ‏مشارکت فعال در زندگی یک‎ ‎جامعه مردم سالار به آن ها نیاز دارند، آماده سازند و به آنان ‏عرضه کنند‎.

بنابراین رسالت اجتماعی روزنامه نگاران، برای آگاهی دهی درباره وقایع و مسائل‎ ‎زندگی ‏جمعی و بازتاب تعامل عقلایی افکار و عقاید همگانی و تشریح و تفسیر و نقد‎ ‎آنها، بر حق ‏دسترسی آزادانه همگان به اطلاعات و بر مبنای آن، بر آزادی مطبوعات و‎ ‎سایر رسانه‌ها، ‏استوار است‎.

در عین حال، آزادی روزنامه نگاران برای دستیابی به‎ ‎اخبار و اطلاعات و انتقال و انتشار آنها، ‏ضرورتاً دارای محدودیتهایی است که باید‎ ‎نسبت به رعایت آنها، متعهد و مسوول باشند. ‏پیش بینی وظایف و مسئولیت‌های اجتماعی‎ ‎روزنامه نگاران در قوانین و مقررات حقوقی و ‏مجموعه های اصول و معیارهای اخلاقی حرفه‎ ‎ای روزنامه نگاری، به همین منظور، صورت ‏می‌گیرد.
اما در کار پراهمیت روزنامه‎ ‎نگاران، تحقق وظایف و مسؤولیت های اجتماعی آنان ‏در صورتی امکان پذیر است که شرایط‎ ‎استقلال و شرافت حرفه ای آنها تأمین شده باشند ‏و به این منظور، توجه به حقوق و‎ ‎امتیازهای معنوی و اجتماعی روزنامه نگاران نیز ضروری ‏است.

حقوق و‎ ‎امتیازهای روزنامه‌نگار‏‎

• روزنامه نگار با توجه به رسالت اجتماعی خود باید‎ ‎از حق دستیابی آزادانه به همه منابع ‏خبری و آزادی انجام بررسی ها و تحقیق های ضروری‎ ‎درباره تمام رویدادهای زندگی ‏عمومی، برخوردار باشد. بنابراین محرمانه بودن امور‎ ‎عمومی یا خصوصی، جز موارد ‏استثنایی مشخص شده از طریق قوانین و مقرارت ملی، نمی‏‎ ‎تواند در برابر وی مطرح ‏شود‎.
• اصل استقلال عمل تحریریه مطبوعات و سایر رسانه‎ ‎های همگانی، از امتیازهای معنوی ‏مهم روزنامه نگاری است و هیچ نوع فشار و اجبار درون‎ ‎سازمانی (از سوی صاحبان و ‏مدیران) یا برون سازمانی (از سوی مقامات دولتی و مؤسسات‎ ‎اقتصادی)، برای اثرگذاری ‏بر چگونگی مندرجات و محتویات آنها قابل قبول نیست‎.
• روزنامه نگار حق دارد در انجام کار حرفه ای خویش از پیروی هر شیوه ای که با خط ‏مشی‎ ‎رسمی نشریه یا رسانه دیگر محل کار او پیش بینی شده با پیمان جمعی کار حرفه ‏ای وی،‎ ‎مغایرت داشته باشد، خودداری کند‏‎.
• روزنامه نگار را نمی توان مجبور کرد که بر‎ ‎خلاف اعتقاد و وجدان خود، به اقدامی حرفه ‏ای دست بزند و عقیده ای ابراز دارد. به‎ ‎همین لحاظ، اعمال هر گونه فشار حرفه ای و ‏سیاسی در مورد چگونگی فعالیت وی، ممنوع‎ ‎است‎.
• «‎قید وجدانی» حرفه روزنامه نگاری، که در قوانین و مقررات مربوط به‎ ‎استقلال این ‏حرفه و یا در اصول اخلاقی آن پیش بینی می شود، مستلزم آن است که بتواند‎ ‎در صورت ‏تعطیل، واگذاری یا فروش مؤسسه مطبوعاتی یا رسانه ای محل کار خود و یا تغییر‎ ‎خط ‏مشی آن، به صورتی که به شرافت حرفه ای یا حیثیت اجتماعی او لطمه وارد کند،‎ ‎استعفاء دهد و غرامت دریافت نماید‎.
• استقلال عمل هیأت تحریریه مطبوعات یا‎ ‎رسانه های همگانی دیگر ایجاب می کند که از ‏هر گونه تصمیم مهمی که زندگی مؤسسه‎ ‎مطبوعاتی یا رسانه ای محل کار آن را تحت ‏تأثیر قرار می دهد، مطلع شود. این هیأت پیش‎ ‎از تصمیم نهایی راجع به هر اقدام مربوط به ‏ترکیب اعضای تحریریه ـ استخدام، اخراج،‎ ‎انتقال و ارتقای روزنامه نگاران ـ مورد مشورت ‏قرار می گیرد‎.
• مشارکت روزنامه‎ ‎نگاران در مالکیت و مدیریت مؤسسات مطبوعاتی و رسانه ای و ‏موافقت آنان برای انتخاب‎ ‎مسؤولان و مدیران تحریریه، که در بسیاری از کشورهای جهان ‏اعمال می شود، از لوازم‎ ‎مهم و ضروری استقلال حرفه روزنامه نگاری به شمار می‌آید‎.
• روزنامه نگار با‎ ‎توجه به نقش‌ها و مسؤولیت‌های اجتماعی خود، نه تنها حق استفاده ‏پیمان جمعی کار‎ ‎روزنامه نگاری، بلکه حق برخورداری از قرارداد شخصی تضمین کننده ‏تأمین مادی و معنوی‎ ‎کار حرفه ای و نیز دریافت دستمزد مناسب و منطبق با نقش ‏اجتماعی خویش در جهت حفظ‎ ‎استقلال اقتصادی خود را داراست‎.
• آزادی روزنامه نگاران برای تأسیس انجمنها و‎ ‎اتحادیه های حرفه ای، مشارکت آزادانه در ‏فعالیت های این تشکل ها و برخورداری از‎ ‎حمایتهای صنفی آن ها، که در جهت تأمین و ‏تضمین حقوق مادی و معنوی حرفه روزنامه‎ ‎نگاری صورت می گیرد، از حقوق مسلم ‏اعضای این حرفه شناخته می شود‎.
• تشکیل نهاد‎ ‎مستقل نظارت بر صدور کارت هویت حرفه ای روزنامه نگاران، به منظور ‏تعیین سلسله مراتب‎ ‎شغلی و مسؤولیتها و مقام های تحریریه ای آنان که با همکاری ‏انجمن ها و اتحادیه های‎ ‎روزنامه نگاری از یک سو و سازمان های صنفی صاحبان و مدیران ‏مؤسسات مطبوعات و رسانه‎ ‎ای از سوی دیگر، اداره می گردد از حقوق مهم روزنامه ‏نگاران محسوب‎می شود‎.
• کمک مؤسسات مطبوعاتی و مؤسسات رسانه ای دیگر به آموزش تخصصی روزنامه ‏نگاران‎ ‎و شرکت دادن منظم و پیاپی آنان در دوره های بازآموزی حرفه ای، که معمولاً در‎ ‎پیمانهای جمعی کار اعضای هیأت تحریریه هم پیش بینی می شود، باید برای پیشرفت ‏سطح‎ ‎کیفی فعالیت روزنامه نگاری مورد حمایت قرار گیرد‎.
• حمایت از حقوق آفرینندگی‎ ‎فکری روزنامه نگاران، که معمولاً در قوانین موضوعه مربوط ‏به حقوق مؤلف و مالکیت‎ ‎معنوی و در پیمان های جمعی کار حرفه روزنامه نگاری نیز بر آن ‏تأکید می گردد، باید‎ ‎در تأمین و تضمین حقوق مادی و معنوی آنان در این زمینه، طرف توجه ‏خاص واقع شود‎.
• ارج گذاری به مشارکت زنان در کار حرفه ای روزنامه نگاری، مقابله با هرگونه‎ ‎تبعیض در ‏استخدام و ارتقای شغلی روزنامه نگاران زن، تشویق و گسترش همکاری آنان، با‎ ‎هیأت ‏های تحریریه مطبوعات و سایر رسانه ها به تقویت استقلال این حرفه کمک می کند‎.
• برای تأمین و حفظ آزادی و استقلال حرفه روزنامه نگاری، حمایت حقوقی از‎ ‎امنیت و ‏آسایش شغلی روزنامه نگاری و جلوگیری از تهدید جسمی و جانی آنان، از طریق‎ ‎قوانین ‏ملی و مقررات حقوقی منطقه ای و بین المللی، اهمیت فراوان دارد‎.
• اصول‎ ‎اخلاقی مندرج در این میثاق از منابع عمده تصمیم گیری شورای عالی رسانه ها ‏ورسدگی به‎ ‎تخلفات اخلاقی و حرفه ای روزنامه نگاری است‎.
• این میثاق به تأیید اعضای حرفه‎ ‎روزنامه نگاری و نهادهای حرفه ای و صنفی آنها می ‏رسد و شورای عالی رسانه ها مسؤول‎ ‎نظارت بر اجرای آن است‎.

‎  وظایف و مسئوولیت های روزنامه نگار‎

• روزنامه نگار برای کسب آگاهی در مورد وقایع و مسائل اجتماعی و تشریح و تحلیل و نقد‎ ‎و تفسیر آزادانه آنها، بر مبنای حق همگان برای شناخت حقایق، باید به واقعیتهای عینی‎ ‎توجه کند و اخبار و اطلاعات صحیح ودقیق و مقاله ها و تفسیرهای منطقی و منصفانه در‎ ‎اختیار خوانندگان بگذارد‎.
• در کار روزنامه نگاری، خبر باید به منزله یک خدمت‎ ‎اجتماعی و نه یک کالای بازرگانی، ‏نگریسته شود. به همین جهت، روزنامه نگار در انجام‎ ‎وظایف حرفه ای خویش نه تنها در ‏برابر صاحبان و مدیران مطبوعات، بلکه در مقابل جمع‎ ‎وسیع خوانندگان و منافع و مصالح ‏عمومی جامعه نیز مسئوولیت دارد و این مسئوولیت‎ ‎اجتماعی ایجاب می کند که در شرایط ‏و اوضاع و احوال مختلف، همیشه بر اساس وجدان‎ ‎اخلاقی خاص خود عمل نماید‎.
• روزنامه نگار باید به صحت عمل حرفه ای خویش توجه‎ ‎ویژه داشته باشد و تنها اخبار و ‏اطلاعاتی را که منشاء و منبع آنها مشخص است، منشر‎ ‎کند و در صورت لزوم قید رعایت ‏احتیاط نسبت به صحت آنها را نیز یادآور شود‎.
• سرقت ادبی، مخدوش ساختن متنها و سندها و حذف اطلاعات اساسی مربوط به ‏رویدادها، باید‎ ‎درکار روزنامه نگاری همیشه مذموم و مطرود باشند و برای به دست ‌آوردن ‏اخبار و اسناد‎ ‎و عکسها، شیوه های نادرست و غیرقانونی، بکار گرفته نشوند‎.
• روزنامه نگار‎ ‎وظیفه دارد، زمان دقیق انتشار اخبار و گزارش ها یا تفسیرها و مقاله هایی ‏را که طبق‎ ‎تصمیم دست اندرکاران و افراد ذی آنها باید در ساعت ها یا روزهای آینده منشر ‏شوند،‎ ‎رعایت کند واز چاپ و پخش پیش از موقع آن ها، پرهیز نماید‏‎.
• شرافت حرفه ای‎ ‎روزنامه نگار ایجاب می کند که از پذیرش هر گونه پاداش مادی ‏غیرقانونی و نامشروع،‎ ‎برای پیشبرد مقاصد خصوصی مغایر با منافع و مصالح عمومی، ‏خودداری کند‎.
• روزنامه موظف است شغل روزنامه نگاری را با کار بازرگانی یا فعالیت تبلیغ سیاسی، به‎ ‎هم نیامیزد و از آگهی دهندگان هیچ دستور و پاداش مستقیم یا غیر مستقیمی‎ ‎نپذیرد‎.
• آزادی و استقلال حرفه روزنامه نگاری مستلزم آن است که روزنامه نگار‎ ‎از قبول هر گونه ‏فشار و تهدید برای انتشار یا عدم انتشار مطالب و یا تغییر محتویات‎ ‎آنها، خودداری کنید و ‏همیشه از خط مشی عمومی هیأت تحریریه و اصول شرافت حرفه ای‎ ‎خویش، تبعیت ‏نماید‎.
• روزنامه نگار باید کمک به برخورداری همگان از اخبار و‎ ‎اطلاعات صحیح و مؤثر، هر مطلب ‏منتشر شده ای را که نادرستی آن مشخص می شود، تصحیح‎ ‎کند و به حق جواب ‏خوانندگان وافراد ذی نفع در مورد مندرجات و محتویات نشریات و سایر‎ ‎رسانه ها، احترام ‏بگذارد‎.
• احترام به استقلال و حاکمیت ملی، نظم وامنیت‎ ‎عمومی و همچنین آسایش، سلامت ‏وآرامش روانی جامعه و دفاع از منافع و مصالح همگانی و‎ ‎حراست نهادهای قانونی ‏حکومت مردمی، از وظایف اجتماعی مهم روزنامه نگار بشمار می‌‌ر‎‌وند‎.
• روزنامه نگار باید به اصول دینی و معتقدات مذهبی، آداب و سنن قومی و‎ ‎ملی، مبانی ‏اخلاق حسنه و عفت عمومی، همیشه احترام بگذارد و هر گونه گرایش به تبعیض‎ ‎جنسیتی، نژادی، عقیدتی و قومی و تبلیغ خصومت آمیز در این زمینه ها و همچنین تشویق ‏و‎ ‎تحریک به جنگ تجاوز کارانه و توسعه طلبانه نسبت به کشورهای دیگر، خودداری‎ ‎کند‎.
• کوشش در راه حفظ صلح و آرامش بین المللی و همزیستی مسالمت آمیز ملتها،‎ ‎مقابله با گسترش وسایل و ادوات کشتار جمعی، مانند سلاح های هسته ای و شیمیایی و‎ ‎میکروبی، جلوگیری از آلودگی محیط زیست و مبارزه علیه سلطه فرهنگی و ارتباطی ‏جهانی‎ ‎از‎ رسالت های مهم روزنامه نگاری است‎.
• روزنامه نگار باید برای پاسداشت‎ ‎ارزشهای جهانی بشریت و از جمله اصول ‏دموکراسی، حقوق بشر، آزادی های بنیادی، حق‎ ‎توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و ‏فرهنگی کشورها و پشتیبانی از جنبشهای آزادی بخش و‏‎ ‎همچنین گوناگونی زبان ها و ‏فرهنگها، احترام خاص قائل شود و برای تنش زدایی در روابط‎ ‎منطقه ای و بین المللی و ‏کمک به گفت و گوی فرهنگها و تمدنها، از هیچ کوششی دریغ‎ ‎نورزد‎.
• احترام به حیثیت شخصی و حریم خصوصی افراد، خودداری از توهین و تهمت‎ ‎و افترا ‏نسبت به اشخاص، حمایت خاص از حقوق زنان، کودکان و نوجوانان و جلب کمک به‎ ‎سالمندان و بیمران و نیازمندان از وظایف مهم روزنامه نگاران محسوب می شوند‎.
• روزنامه نگار موظف است ضمن دفاع از آزادی خبر و تفسیر و انتقاد، اسرار حرفه ای ‏خود‎ ‎را حفظ کند و از افشای اطلاعات و اخباری که به صورت محرمانه به دست می آورد، به ‏جز‎ ‎مواردی که با حکم دادگاه مشخص می شوند، خودداری نماید‎.‎ 

منبع مورد استفاده برای این مدخل