هنری واشنگتن بازیکن آمریکایی نخستین بازیکن خارجی بود که یک دهه پیش از سوی باشگاه پیکان تهران به خدمت گرفته شد و بعدها حضور بازیکنان خارجی چنان فزونی گرفت که در برخی از دوره‌های لیگ برتر بسکتبال شمار آنان حتی از مرز 50 بازیکن در یک فصل گذشت. هم‌اکنون اکثر تیم‌های حاضر در لیگ برتر بسکتبال، کمبود بازیکن مناسب در برخی از پست‌ها، علی‌الخصوص در پست‌های یک و پنج را با جذب بازیکن خارجی جبران می‌کنند. با این اوصاف به‌رغم کاهش تعداد بازیکنان خارجی در فصل جاری اکثریت قریب به اتفاق تیم‌ها از یک سهمیه خود به شکل مطلوب‌تری نسبت به گذشته استفاده کرده‌اند.
با گذشت بیش از یک دهه از ورود نخستین بازیکن خارجی طی این مدت هر ساله نه تنها میل و اشتیاق تیم‌های شرکت‌کننده در لیگ برتر، به جذب بازیکن خارجی کمتر نشده بلکه به‌تدریج با افزایش روحیه نتیجه‌گرایی نزد مسئولان تیم‌ها، این رویه رو به فزونی هم گذاشته است. چنین بود که پس از گذشت سال‌ها فدراسیون بسکتبال با جمع‌بندی دیدگاه موافقان و مخالفان، در این فصل تصمیم به کاهش تعداد بازیکنان خارجی در فصل جاری گرفت تا شاید از این طریق بتواند فضای بیشتری را برای بازیکنان جوان داخلی باز کند. اگرچه این حرکت در شروع بازی‌های این فصل منجر به حضور بازیکنان جوان بیشتری در میدان شده است اما این واقعیت را هم نمی‌توان کتمان کرد که سطح کیفی رقابت‌های امسال به‌خصوص در نیم فصل اول به نسبت فصول قبلی به اعتقاد اکثر مربیان و بازیکنان با افت محسوسی روبه‌رو بوده که سابقه نداشته است. در ارتباط با کاهش سهمیه بازیکنان خارجی در این فصل نظرات موافق و مخالفی را شاهد بودیم که در مجموع چربش با مخالفین بود و آنان معتقدند که در کنار عواملی چون ناکامی تیم ملی در جام ملت‌های آسیا و دیر بسته شدن تیم‌ها بدون طی کردن پروسه آماده‌سازی، کاهش سهمیه بازیکنان خارجی در پایین آمدن کیفیت بازی‌ها و عدم‌استقبال تماشاگران برجسته‌تر از سایر عوامل بوده است. موضوعی که می‌تواند با یک نظرسنجی واقعی از بازیکنان، مربیان، کارشناسان و حتی تماشاگران کمک بزرگی برای طراحان طرح کاهش بازیکنان خارجی باشد.
تغییر دیدگاه کامرانی
مهدی کامرانی، کاپیتان تیم مهرام - قهرمان چندین ساله لیگ برتر- به‌عنوان یکی از منتقدین حضور پررنگ بازیکنان خارجی در فصل‌های گذشته در نقد بازی‌های نیم فصل امسال، چند روز قبل در گفت‌وگو با ایسنا به نوعی تغییر دیدگاه داد و گفت: « به نفع بسکتبال است که تعداد بازیکنان خارجی آن بیشتر باشد. هم‌اکنون مهرام و چند تیم دیگر در حال سرمایه‌گذاری روی جوانان هستند که می‌تواند در آینده این تیم‌ها تاثیر بگذارد اما این جوانان در کنار بازیکنان بزرگ، حس بازی کردن، بردن و جنگیدن را یاد می‌گیرند. به‌نظر من سطح کیفی لیگ را باید بالا ببریم و حتی حضور بازیکنان خارجی در مجموع به نفع تیم‌های پایین جدول نیز خواهد بود». مسعود قاسمی یکی دیگر از مربیان حاضر در لیگ این فصل که هدایت لوله آ.اس شیراز را برعهده دارد نیز در این باره به همشهری می‌گوید: «کاهش بازیکن خارجی در لیگ برتر بدون شک به ضرر تیم‌های متوسطی مثل لوله آاس تمام شده است چراکه ما بر خلاف 4تیم بالای جدول از نظر داشتن بازیکن ملی‌پوش در مضیقه‌ایم و اگر 2بازیکن خارجی داشتیم، مطمئنا کار تیم ما بیشتر به چشم می‌آمد». وی دلیل دیگر داشتن 2 بازیکن خارجی را باز بودن دست مربی برای ارائه بازی‌های با کیفیت‌تر و تماشاگرپسند‌تر می‌داند و معتقد است که با افزایش سطح کیفی تیم‌ها، به‌طور طبیعی استقبال از بازی‌ها هم بیشتر می‌شود.
الگویی فنی برای جوان‌ها
منفعت حضور بازیکنان خارجی در لیگ بسکتبال در هر شرایطی بیشتر از مضرات آن است چون حداقل اینکه تقویت انگیزه بازیکنان داخلی برای رقابت را موجب می‌شود. ضمن اینکه خواسته یا ناخواسته موجب انتقال بسیاری از اطلاعات روز خواهد شد. قدر مسلم اینکه حضور بازیکن خارجی در لیگ ایران بی‌فایده نیست چون بسیاری از آنان میتوانند الگویی مناسب برای بازیکنان جوان چه در طول تمرینات و چه در طول مسابقات یک فصل نیز محسوب شوند. همانطور که در گذشته نه‌چندان دور بازیکنان مطرح و خوبی چون ژوزف گارس، آندره پیتس، تونی مدیسون، ویتالی مارش، ویلیام جونز، جکسون ورومن، کریس ویلیامز و چند نمونه دیگر چنین نقشی را برای بازیکنانی نظیر حامد حدادی، صمد نیکخواه، حامد آفاق و مهدی کامرانی ایفا کردند. اصلا به نوعی می‌توان اعتراف کرد همزمان با باز شدن پای بازیکنان خارجی در ترکیب تیم‌ها بود که سطح بسکتبال ایران در یک دهه اخیر بالا رفت اما در همین حال نباید فراموش کرد که ورود بی‌رویه و بی‌برنامه بازیکنان خارجی در برخی مواقع نیز بی‌عارضه نبود و برخی از مربیان با برداشت ناصحیح از این حرکت خوب، با اتکای بیش از حد به خارجی‌ها اعتماد به نفس را از بازیکنان داخلی گرفته و همه فکر و ذکرشان صرف کسب نتیجه بدون توجه به رشد بازیکنان جوان داخلی تشنه بازی شد. این واقعیت را می‌توان خیلی راحت در گفت‌وگو با مربیان تیم‌های مختلف متوجه شد؛ آنجا که برخی از مربیان در توجیه شکست یا نتیجه‌گیری نامناسب تیم‌های خود با بهانه‌ای چون حضور 2 بازیکنان خارجی در تیم حریف و نرسیدن بازیکنان خارجی تیمشان، همواره سعی در پوشاندن ضعف‌های خود داشته‌اند. در همین حال تعدادی از کارشناسان نیز بر این عقیده‌اند که بازیکن خارجی باید نقش مکمل در تیم‌ها را داشته باشند نه اینکه راه حل پیروزی قلمداد شوند؛ موضوعی که در بسکتبال ایران به‌دلیل داشتن روحیه نتیجه‌گرایی بر عکس برای مربیان جا افتاده است.
پیشنهاد راه سوم
مهران شاهین طبع جزو مربیان باتجربه لیگ برتر بسکتبال به شمار می‌رود که همواره در یک دهه اخیر تیم‌های تحت هدایتش در زمره مدعیان اصلی قهرمانی بوده‌اند. او که در این فصل سرمربی پتروشیمی بندر امام شده است، راه‌حل سومی را برای حل این مشکل ارائه می‌دهد. شاهین‌طبع می‌گوید: «درست همان چیزی که برای مسئولان بسکتبال اصل قلمداد می‌شود برای مسئولان و اسپانسرهای تیم‌ها فرع جلوه می‌کند چرا که تیم‌ها به کسب مقام و جذب تماشاگر فکر می‌کنند و می‌خواهند با استفاده از بازیکنان خارجی و سرمایه خود تیم قدرتمندی را ببندند؛ بر عکس مسئولان فدراسیون با ایجاد محدودیت در این زمینه بیشتر به‌دنبال رشد و توسعه بسکتبال هستند. در تمام جهان باشگاه‌ها در جذب بازیکنان برجسته و تقویت خود از آزادی عمل خاصی برخوردارند و اگر هم قرار باشد که در زمینه پرورش بازیکنان جوان کاری صورت گیرد، به موازات لیگ‌برتر که محل تلاقی بهترین‌هاست، مثل NBA اقدام به راه‌اندازی دی‌لیگ می‌کنند که جوانان مستعد به‌تدریج آماده حضور در لیگ اصلی شوند اما یک راه دیگرش این است که جذب بازیکنان خارجی را می‌توان به‌عنوان نمونه برای 4تیم اول جدول با 8 تیم دیگر متفاوت تعریف کرد به این نحو که به تیم‌های مدعی اجازه جذب یک بازیکن و در همین حال برای ایجاد تعادل به تیم‌های دیگر مجوز 2 بازیکن خارجی را داد. در مجموع معتقدم که با حضور بازیکنان خوب خارجی، جوانان مجال بیشتری برای رشد و پیشرفت پیدا می‌کنند.
