موزه میراث روستایی گیلان که 9 حوزه فرهنگی و معماری گیلان را در خود جای می‌دهد 263 هکتار از جنگل سراوان در کیلومتر 18 جاده رشت-تهران را به‌خود اختصاص داده است. محمود طالقانی نیز همچون دیگر فعالان حوزه میراث فرهنگی، موزه دارها و مجموعه دارهای دیگر انتقاداتی به نبود ثبات در برنامه سازمان میراث فرهنگی و همچنین برخی مدیران و بدنه این سازمان دارد. به گفته او، سازمان میراث فرهنگی کشور نیازمند ثبات در مدیریت است و نباید چنین شود که با رفتن یک مدیر تمام سیستم یکباره دگرگون شود.
محمود طالقانی جامعه شناس و مجری ایجاد موزه روستایی گیلان معتقد است: تعریف موجود از میراث فرهنگی کشور تعریف غلطی است؛ چون عملا در چند دهه گذشته میراث فرهنگی به باستان‌شناسی محدود شده و باستان‌شناسی هم محدود به اشیای قدیمی و جمجمه‌ها و سنگواره‌ها. همچنین آنقدر درگیر بخش مادی میراث قابل لمس شده‌ایم که از جنبه‌های فلسفی و فرهنگی و اندیشه‌ای که میراث مادی را برای ما به جا گذاشته است غفلت کرده‌ایم تاجایی‌که حتی کتیبه‌های ایرانی را نیز دانشگاه شیکاگو باید ترجمه کند و برای ما بفرستد.
طالقانی می‌گوید: متأسفانه در چنددهه گذشته در روند ایجاد و حفظ و صیانت از میراث فرهنگی گام مثبتی برنداشتیم و نتوانستیم بخشی از میراث ناشناخته را شناسایی و عرضه کنیم.
آنطور که محمود طالقانی مجری این موزه روستایی به همشهری می‌گوید، ایده تاسیس چنین موزه‌ای به زلزله رودبار و زنجان در سال 1369 و هنگامی بازمی گردد که او به همراه همکاران دیگرش در دانشگاه تهران به رودبار رفتند تا تاثیرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زلزله را بررسی کنند.
انتقاد از عدم ثبات مدیریتی
محمود طالقانی نیز همچون دیگر فعالان حوزه میراث فرهنگی، موزه دارها و مجموعه دارهای دیگر انتقاداتی به نبود ثبات در برنامه سازمان میراث فرهنگی و همچنین برخی مدیران و بدنه این سازمان دارد. به گفته او، سازمان میراث فرهنگی کشور نیازمند ثبات در مدیریت است و نباید با رفتن یک مدیر تمام سیستم یکباره دگرگون شود.محمود طالقانی معتقد است از گذشته نزدیک می‌توان گذشته دور را شناخت و جامعه‌ای که گذشته نزدیک خود را نشناسد نمی‌تواند ادعای شناخت گذشته دور خود را داشته باشد و مردمانش مردمانی ناکجاآبادی خواهند بود که به راحتی مورد تهاجم فرهنگی قرار می‌گیرند. او می‌گوید: همین تئوری در موزه روستایی گیلان پیاده شده است و هر شهروند ایرانی که از شهرهای دیگر به موزه میراث روستایی در گیلان مراجعه کند گذشته نزدیک خود و زندگی پدران و مادران خود را از نزدیک مشاهده می‌کند.اندیشه ایجاد موزه روستایی گیلان در زلزله رودبار ایجاد شد.
وقتی خرداد 1369 طالقانی و همکارانش برای نخستین بار در کشور مطالعات مربوط به اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ناشی از زلزله رودبار را شروع کردند به این نتیجه رسیدند که در جریان زلزله رودبار و زنجان مقدار زیادی مهاجرت به شهرهای بزرگ نزدیک به این مناطق داشت و مقدار زیادی سرمایه به‌دلیل مهاجرت از این مناطق خارج شد. وی افزود: در طول مطالعات متوجه این واقعیت تلخ شدم که میراث فرهنگی به معنای عام کلمه به سرعت در حال از بین رفتن است. و زمین‌لرزه این روند را تشدید کرده است. سید محمود طالقانی گفت: در سال 1381 مطالعات مقدماتی ایجاد موزه میراث روستایی گیلان انجام شد و در سال 83 نیز محمد بهشتی رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی رسما خواستار ایجاد این موزه شد. بدین‌ترتیب در سال 84 نخستین کلنگ ایجاد کارگاه موزه میراث روستایی توسط مرعشی رئیس بعدی سازمان میراث فرهنگی به زمین خورد و از سال 85 تا سال 88 هر سال یک فاز موزه میراث روستایی به بهره‌برداری رسید.
به گفته مدیر موزه روستایی گیلان، براساس مطالعات گونه‌شناسی معماری و مطالعات فرهنگی، گیلان به 9 موزه فرهنگی معماری تقسیم شد و تنوع معماری آن بی‌نظیر است که با همین رویکرد تاکنون 6 فاز این موزه به بهره‌برداری رسیده و در مورد 3 فاز دیگر هنوز اقدامی صورت نگرفته است.
محمود طالقانی از روند حمایت‌های انجام شده از موزه میراث روستایی گیلان چندان رضایت ندارد. وی می‌گوید: از سال 88 عملا با بحران مالی در موزه روبه‌رو شدیم و بیش از 100 فرصت شغلی ایجاد شده در موزه را به بیش از نصف این تعداد تقلیل دادیم. وی افزود: موزه میراث روستایی گیلان تنها پروژه‌ای است که در سه دهه گذشته در حوزه فرهنگی ایجاد شده و به بهره‌برداری رسیده است.
موزه‌ای منحصر به فرد در منطقه
به گفته این جامعه شناس و مدیر موزه روستایی گیلان اتفاقی که در این موزه افتاده در خاورمیانه و آسیای مرکزی منحصر به فرد است و در تمام ایران چنین موزه‌ای با چنین ابعادی وجود ندارد. آنطور که سید محمود طالقانی می‌گوید: نخستین بار در جهان سوئدی‌ها در 150 سال پیش موزه روستایی ایجاد کردند و رشد این موزه‌ها به‌ویژه در کشورهای بلوک شرق پس از جنگ جهانی دوم ایجاد شد و نظام کمونیستی برای بهره‌برداری ایدئولوژیک این موزه‌ها را ایجاد می‌کرد. سید محمود طالقانی ادامه داد: آنچه را که ما در طراحی و ساخت موزه میراث روستایی گیلان داشتیم بهره‌گیری از تجربه‌های مشاورین فرانسوی، آلمانی و سوئیسی بود و برخی مهندسان ما نیز به موزه آلزاس اعزام شدند تا نحوه واچینی و دوباره چینی را فرابگیرند و این تجربه را در موزه میراث روستایی پیاده‌سازی کنند.
وی با اشاره به خریداری و انتقال ساختمانی180 ساله به موزه میراث روستایی گیلان گفت: ساختمانی با معماری قدیمی و سنتی از یکی از روستاهای لاهیجان خریداری شد و به همان صورت به موزه روستایی گیلان منتقل شد. این خانه دو زمین لرزه بزرگ را پشت سر گذاشته و برف‌های سنگینی نیز به‌خود دیده است درحالی‌که هنوز سر خم نکرده و آنقدر ایستایی داشت که خریداری شد و به‌عنوان نخستین خانه موزه برپا شد.
سید محمود طالقانی درخصوص خانه‌های دیگر موزه که تعداد آنها اکنون به بیش از صد خانه روستایی می‌رسد، گفت: در زمستان 83 برف سنگینی در گیلان بارید که بیش از 27 ساختمان مهندسی ساز را فروریخت درحالی‌که ساختمان‌های قدیمی روستایی که سه عدد از آنها در موزه میراث روستایی گیلان به نمایش درآمده‌اند در برابر این برف سنگین مقاومت کردند. وی همچنین با اشاره به نرخ بالای بیکاری در گیلان افزود: با کمترین هزینه بیش از 100 فرصت شغلی دائم ایجاد کردیم و فعالیت‌هایی که عملا از بین رفته بود مانند نجاری سنتی و گل کاری و سفالکاری را در موزه میراث روستایی احیا کردیم. به گفته وی، بازدیدکنندگان موزه بدون خرید صنایع‌دستی از این موزه خارج نمی‌شوند و اکنون تمام توان را به کار می‌بریم که موزه را حفظ و نگهداری کنیم.
وی گفت: با بودجه اندکی که داریم موزه میراث روستایی را حفظ و نگهداری می‌کنیم و حداقل نیروها را نیز نگاه داشته‌ایم و منتظریم تا عرق رئیس جدید سازمان میراث فرهنگی خشک بشود که ببینیم آیا می‌توانیم حمایتی از سازمان میراث فرهنگی بگیریم یا خیر؟ وی گفت: اکنون موزه میراث روستایی گیلان نیاز به حمایت دارد. در سال 83 قرار بود موزه‌های منطقه‌ای و فضای باز ایجاد شود. در مازندران و گلستان و اصفهان و چهارمحال و بختیاری قرار شد فعالیت‌هایی انجام شود ولی به جرات می‌توانم بگویم هیچ‌کدام از اینها حتی در حد یک گزارش خواندنی چیزی ندارند و موزه میراث روستایی گیلان تنها پروژه ای است که به بهره‌برداری رسیده است و فکر می‌کنم بزرگ‌ترین اقدام در ایجاد موزه در حوزه میراث فرهنگی است. وی با اشاره به خرید و انتقال خانه‌های روستایی با محوطه اطراف آن به موزه میراث روستایی گیلان گفت: خانه‌ها را با محوطه به موزه منتقل می‌کنیم و در ایام تعطیلات زندگی در آنجا جاری است و شرایطی ایجاد شده که بازدیدکنندگان بتوانند با تهیه نان محلی و صنایع دستی هزینه‌های جاری موزه را تامین کنند.این در حالی است که برخی از مسئولان افرادی را به موزه فرستاده بودند و خواسته بودند تا در ازای در اختیار گرفتن این موزه اقدام به ایجاد فان فار و پیست اسبدوانی کنند و متأسفانه این کج فهمی‌هاست که در حوزه میراث فرهنگی وجود دارد.
