به گزارش همشهری آنلاین موضوعات کلی این شماره عبارتند از زبانشناسی، فلسفه، نقد ادبی، یادنامهی بدیعالزمان فروزانفر، شعر فارسی، تاریخ، در آیینهی زمان، خاطرات، قلمرنجه، نشر کتاب، نشر کتاب، ایرانشناسی، کتابهای و نشریات تاجیکستان، آویزهها، پارههای باستانشناسی، تار و پود، گذشتههاف در غرب چه خبر؟، شمیم بهارستان، گزارش جایزهی موقوفات دکتر افشار، نقد و بررسی کتاب، دانشنامهی دانشگستر، یاد و یادبود.
عکس روی جلد و ویژهنامه به بدیعالزمان فروزانفر (۱۲۷۶- ۱۳۴۹) اختصاص یافته است. سردبیر بخارا در یادداشت آغازین این ویژهنامه مینویسد: «از هر مطلبی که بگذریم ممکن است در ذهن شما خوانندهی مجلة بخارا این سئوال پیش بیاید که چرا فروزانفر؟ تصور میکنم زندگی فروزانفر از یکسو و آثارش شامل کتابها و مقالات از سوی دیگر، میتواند برای نسل جدید استادان و دانشجویان زبان فارسی نمونة بسیار آموزندهای باشد. خوشبختانه بسیاری از دانشجویانی که محضر او را درک کردهاند و بعدها از استادان به حق نامدار دانشکدة ادبیات شدند، در طی مقالات این شماره و جاهای دیگر از سلوک و روحیه و شیوة تدریس او به تفصیل سخن گفتهاند و نکات بسیار مهمی را برشمردند که هر کدامش میتواند قابل تأمل و آموزنده باشد. بدیعالزمان فروزانفر به نسلی از استادان ما تعلق داشتند که در بسیاری زمینهها در یک عمر نسبتاً کوتاه به اوج و تسلط رسیده بودند. به راستی چگونه میشود در ادبیات کلاسیک ایران آنچنان متبحر و استاد شد که فروزانفر بود؟ آیا غیر از این است که آنها زندگی میکردند تا بیاموزند و زبان فارسی به رایشان مأمن و پناهگاهی بود که آنها را حفظ میکرد از افراطها و تفریطها در زندگی.»
مطابق معمول میتوانید ضمن خواندن مقالات به مطالعه و تماشای عکسها و اسناد متنوعی بپردازید که برخی از آنها اولینبار است که بهچاپ میرسد.
در بخش زبانشناسی مقاله دکتر محمدرضا باطنی درباره کاربرد «باید» در فارسی امروز را خواهید خواند: «باید بکوشیم بحث صوری زبان را پایگاهی برای دستیابی به نظام نهفته و مهآلود معنا قراردهیم. ما در این بحث کوتاه میکوشیم واژهی «باید» را هم از نظر صوری و هم از نظر معنایی توصیف کنیم.»
مقاله ترجمهشدة دکتر عزتالله فولادوند، نوشته رابرت نازیک، در بخش فلسفه چنین آغاز میشود: « شگفت است که روشنفکران اینچنین با سرمایهداری مخالفند. دیگر گروههای قابل مقایسه با آنان از نظر منزلت اجتماعی- اقتصادی، به این شدت و به این نسبت، مخالفت نشان نمیدهند. بنابراین، روشنفکران از حیث آماری، غیر عادی و خلاف قاعدهاند. البته همة روشنفکران «چپ» نیستند، و مانند گروههای دیگر، طیفی از عقایدشان وجود دارد. ولی در مورد آنان، این طیف به چپ سیاسی میل میکند»
در نقد ادبی این شماره سه مقاله بهچاپ رسیده، بهترتیب از دکتر تقی پورنامداریان با عنوان مقدمهای بر ادبیات رمزی: «منظور من از ادبیات رمزی، دستهای از آثار ادبی فارسی است که در آنها ظاهر متن دلالت بر مدلولها یا مصادیقی دارد که بنا بر عادات زبانی و تجربی ما معنایی عقلپذیر ندارد که همة خوانندگان آن را یکسان دریابند». محمد افشینوفایی با عنوان بخش نویافتهای از اقوال مولانا که درباره کتابی است به نام خلاصهالمناقب مربوط به قرن هشتم، به خصوص بخشی از آن که شامل گفتههایی از مولانا جلالالدین محمد بلخی.
مینو مشیری در مقاله اما این مرد یک داستایوفسکی یونانی است ما را با ژرژ ویزینوس، نویسنده یونانی آشنا میکند.
اولین مقاله بخش تاریخ بهقلم دکتر محمدعلی موحد است با عنوان صحنه نفت از یک منظر کلی: « آن روز که مظفرالدین شاه امضای خود را پای قرارنامچهای نهاد که امتیاز بهرهبرداری از نفت سرتاسر ایران به استثنای پنج ایالت شمالیِ هممرز با روسیه را به آن استرالیایی انگلیسیتبار، ویلیام ناکس دارسی، اعطا میکرد، نه او میدانست چه میکند و نه آن ماجراجوی گمنام میدانست که کلید چه گنج روانی را به دست آورده است. ... نخستین میدان نفتی خاورمیانه که در ایران شناسایی شد در ماه می سال ۱۹۰۸ خردادماه ۱۲۸۷ شمسی بود. نخستین هواپیما در سال ۱۹۱۱ به ایران آورده شد و نخستین محمولة نفت ایران در ۱۹۱۲ به اروپا فرستاده شد. این صنعت نوپا به شتابی شگفتانگیز پر و بال گسترد و زغال را که منبع عمدة انرژی برای صنعت جدید بود کنار زد و در زیر و بم زندگی انسانها راه جست.»
غائله آذربایجان عنوان سخنرانی دکتر فریدون علا است دربارة کتاب در دهلیزهای قدرت در جلسه رونمایی این کتاب تازهچاپ. کتاب یاد شده دربارة زندگی سیاسی و اجتماعی حسین علا (نماینده دوره پنجم مجلس شورای ملی، نخست وزیر و سپس وزیر دربار در دوران نخستوزیری دکتر مصدق) است. در متن سخنرانی دکتر علا ابتدا به شرایط سیاسی ایران در دوران جنگ دوم جهانی و اشغال متفقین اشاره میشود و سپس به نقش حسین علا بهعنوان نخست وزیر وقت در حل بحران آذربایجان.
دکتر ناصر تکمیلهمایون به خاستگاه تاریخی و اجتماعی خاندان مصدق پرداخته است. از شرح شجرهنامه تا وضعیت اجتماعی خانواده پدری و مادری، و دوران کودکی دکتر محمد مصدق.
زندگی و زمانه سرلشگر عبداللهخان امیرطهماسب عنوان مقالة علی امیری است که تابحال سهشماره است دربارة شرححال رجال سیاسی اوایل قرن حاضر مینویسد، کسانی که کمتر دربارهشان شنیده یاخواندهایم.
بگذارید گاندی بمیرد نگاهی است به زندگانی مهاتما گاندی، رهبر استقلال هند و منش و روش او در زندگی و سیاست. این مقاله تألیفی است از نصور نقیپور.
در آئینه زمان (۵) این شماره محمود طلوعی دوران نخستوزیری ارتشبد ازهاری و سپس شاپور بختیار را بازنگری کرده است. در این بخش نیز درباره کتاب در دهلیزهای قدرت و حسین علا مطالب مفصلی میخوانیم و در پایان هم نقدی بر کتاب یادداشتهای اسدالله علم و شیوه روایت کتاب.
یادبودهها بخش تازهای است که اولین قسمت آن در این شماره بهچاپ رسیده و خاطرات کریم کشاورز (۱۲۷۹- ۱۳۶۵) داستاننویس و مترجم ایرانی است که نعمت لالهیی آن را تنظیم کرده است. در این بخش از خاطرات درباره شرایط اجتماعی دوران نوجوانی او میخوانیم که در گیلان میگذرد.
قلمرنجه دهم را بهاالدین خرمشاهی به «کتابیاری» اختصاص داده است: « مراد دقیقترم از این کلمه یاریدادن به کتاب، پیش از تولید و تولد تا اوان نوزادی، و ماههای اولیة پس از چاپ و نشر آن است».
تاریخ نشر در ایران، سلسله مقالات پژوهشی عبدالحسین آذرنگ، است که در این شماره ضمن معرفی عده دیگری از ناشران خصوصی دوران پهلوی اول، به ناشران آثار اسلامی و ناشران آثار تخصصی و بالاخره تغییرات اجتماعی عمدهای که طی این دوران بر صنعت نشر تأثیر گذاشت، میپردازد.
از جمله مطالب متنوعی که دکتر سعید فیروزآبادی در بخش ایرانشناسی در کشورهای آلمانیزبان این شماره آورده میتوان به نامهی فردیناندوس امپراتور اتریش به محمد شاه قاجار همراه با تصویر نامه اشاره کرد، خبر انتشار کتاب منتخب اشعار چند شاعر معاصر ایرانی که توسط دکتر علی غضنفری به زبان آلمانی ترجمه شده، همراه با چندین نمونه از این اشعار و همچنین خبر انتشار ترجمة کتاب تاریخ وصاف به قلم هامرپورگشتال (ایرانشناس آلمانی) را نیز میتوانید در این بخش بخوانید.
مسعود عرفانیان در شماره پانزدهم کتابها و نشریاتی از تاجیکستان چندین کتاب و نشریة فارسی از جمله کتاب اشعار لایق شیرعلی و واژهسازی در شاهنامه ابوالقاسم فردوسی بهقلم عالمجان قاسموف که در تاجیکستان منتشر شدهاند را معرفی کرده است.
کتاب مسائل پارسیه (یادداشتهای قزوینی) که بهکوشش ایرج افشار و علیمحمد هنر گردآمده، یکی از موضوعات آویزهها در این شماره است که میلاد عظیمی آن را مینویسد.
پارههای باستانشناسی که قرار است از این پس از بخشهای ثابت بخارا باشد، درباره میراث فرهنگی و باستانشناسی است و شهرام زارع آن را تهیه میکند. سینمای تاریخی و فیلم راه آبی ابریشم، درگذشت عزیز عاشقی (نگهبان منطقه باستانی تحت سلیمان)، و نامهای انتقادآمیز بهقلم حسین مدرسی طباطبایی دربارة وضعیت نگهداری از میراث فرهنگی از مطالب در این شماره هستند.
تار و پود بخارا که شماره سوم آن در این شماره بهچاپ رسیده مثل همیشه مطالبی تازه و بسیار جالب توجه دربارة تاریخ هنرهای تجسمی در ایران دارد. محمدحسن حامدی از جمله، دو عکس را از کمالالملک و شاگردانش و همچنین مدلهای زنده نقاشان در شیراز دوران قاجار به ما معرفی میکند، زندگی مهدی سجادی از تنها شاگردان کمالالمک که در قید حیات است را شرح میدهد و...
گفتگو با مؤلف لغتنامة حیام موضوع مقاله اسماعیل جمشیدی است. او در سال ۱۳۴۵ سراغ سلیمان حیام، آقای لغت رفته، و صحبتهایی را ثبت کرده که به خصوص بخشهایی از آن را باید امروز شنید.
مهندس ایرج هاشمیزاده که از سالها قبل بخش در غرب چه خبر را در بخارا مینوشت، اینبار تصمیم گرفته آمار ایرانیان ساکن اتریش را منتشر سازد. شاید حضور روزافزون ایرانیان در «غرب» خودش از هر خبری جالبتر است. موضوع دیگر انتشار عکسی از صادق هدایت در یکی از تقویمهای ادبی اتریش است.
علی ططری در شمیم بهارستان از راهاندازی وبسایت پژوهشی مجلس و مراحل پیشرفت آرشیو کتابخانة مجلس خبر میدهد. چندین سند تاریخی نیز از جمله نامههایی از تقیزاده به قوامالسلطنه به صورت استنساخشده همراه با تصویرشان برای اولینبار بهچاپ رسیدهاند.
گزارش کامل مراسم اهدای بیستمین جایزه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار به ایرانشناس ایتالیایی، پروفسور آنجلو میکله پیه مونتسه را همراه با متن کامل سخنرانیهای ایراد شده در مراسم میتوانید در این شماره بخوانید.
در نقد و بررسی کتاب میخوانید: دو مقاله درباره کتاب جاسوسی در حزب، برداران یزدی و حزب توده ایران؛ بهقلم هرمز همایونپور و سیروس علینژاد/ دربارة کتاب جشننامة ابوالحسن نجفی، بهکوشش امید طبیبزاده؛ بهقلم علی پیرحیاتی/ دربارة کتاب شور زندگی و شکوه تصویر، بهمن مقصودلو؛ بهقلم کامران فانی/ دربارة درسگفتارهای یونگ، ترجمه: رضا رضایی؛ بهقلم سبا مقدم/ دربارة فرهنگ کهن نمایش، تألیف فرامرز طالبی؛ بهقلم عبدالمحمد روحبخشان/ دربارة یادنامه فریدون آدمیت، بهکوشش علی دهباشی؛ بهقلم مجید یوسفی/ وودی آلن به روایت وودی آلن، استیگ بیورگمان، زهره شعشعانی؛ بهقلم مریم پیربند/ دربارة کتاب سایههای سپید، مجموعه عکسهای حمید فرامرزی/ همچنین معرفی مجموعه کتابهای پژوهشی شهرهای ایرانشهر که بنیاد ایرانشناسی آن را منتشر ساخته است.
در بخش دانشنامة دانشگستر بهمناسبت اولین سالگرد انتشار این دانشنامه که کامران فانی آن را «کتابخانهای در هجده جلد» مینامد، مقالاتی از کامران فانی، بهاالدین خرمشاهی، مهدی محقق، نوشآفرین انصاری، نوراله مرادی، و گفتگویی که با مدیران اجرایی دانشنامه یعنی محمدعلی سادات، محسن خلیجی و حسینعلی سودآور انجام شده میخوانید و با مراحل تدوین و ویژگیهای دانشنامه دانشگستر بیشتر آشنا خواهید شد.
در رثای حاج شیخ عبدالله نورانی به مناسبت درگذشت این محقق و کتابشناس در بخش یادنامه بهچاپ رسیده است. حسن سیدعرب به معرفی کتابها و آثار پژوهشی متعدد ایشان پرداخته است.
یاد بود مانفرد مایر هوفر مقالهای است در معرفی و بزرگداشت بنیانگذار رشتة ایرانشناسی در فرهنگستان علوم اتریش. افسانه جلیلزاده (گشتر) فعالیتها و آثار پروفسور مایر هوفر و تألیفات وی در زمینه ایرانشناسی را شرح داده است.
اشعار بهچاپ رسیده در بخارا ۸۴ از محمد قهرمان، تقی پورنامداریان، احمدرضا احمدی، محمد آصف فکرت، محمد خلیلی بیضایی، گلرخسار (شاعر تاجیک)، فرزانه خجندی (شاعر تاجیک)، عبدالکریم تمنا هروی (شاعر افغان)، لطیف ناظمی (شاعر افغان)، تارا آغداشلو، آوا مشکاتیان و... است.
و بالاخره ترجمه انگلیسی شعری از دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی که بهروز عزبدفتری آن را انجام داده و نامش هست: عبور گندم از زمستان
کارتپستالی از سرودههای شفیعی کدکنی به خط نستعلیق به عنوان هدیهی مجله بخارا بهمراه مجله برای علاقمندان فرستاده میشود.
آخرین برگ سفرنامهی باران این است: که زمین چرکین است.