ایران دراین مدت از دستاوردهای جدید هسته‌ای رونمایی کرده است. نخستین میله سوخت غنی شده 20 درصد ساخت متخصصان ایرانی و با فناوری بومی را در رآکتور تهران کار گذاشته است که با این کار عملا برگ تبادل سوخت را از روی میز مذاکرات کنار گذاشت. در سوی دیگر، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز گزارش‌های یکسویه‌ای علیه ایران منتشر کرده و اتحادیه اروپا تحریم‌های جدیدی را به بهانه آن گزارش‌ها علیه ایران اعمال کرده است. همگی این تحولات، مذاکرات آینده ایران و 6قدرت جهانی را در سایه خود گرفته است؛ مذاکراتی که به گفته تحلیل‌گران بعد از شکست مذاکرات استانبول در بهمن سال 89، می‌تواند سرنوشت‌سازترین مذاکرات هسته‌ای بین ایران و گروه 1+5 باشد.
از اواخر بهمن سال89 تا اواخر اسفند سال گذشته، 3نامه بین سعید جلیلی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی کشورمان و کاترین اشتون، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا رد‌وبدل شد که در هر سه نامه بر انجام سریع مذاکرات تاکید شده بود.در آخرین نامه‌ها زمان و مکان انجام مذاکرات، منوط به دیدار اشمیت و باقری، معاونان جلیلی و اشتون شده بود. پیش از آن ترکیه که سال 89 میزبان مذاکرات شکست‌خورده طرفین بود خواهان انجام دور بعدی مذاکرات بازهم در این کشور شده بود، از همین‌رو هم بود که سفر 11فروردین ماه، رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه به کشورمان و دیدارش با مقام معظم رهبری سفری هسته‌ای تلقی شد و هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه آمریکا فردای آن روز زمان و مکان مذاکرات را تعیین کرد و گفت که مذاکرات 13 آوریل(25 فروردین) در استانبول برگزار می‌شود؛ خبری که سخنگوی کاترین اشتون تاییدش نکرد و در حاشیه آن هم مکان‌های دیگری مطرح شد. همان روز یکی از مقامات آمریکایی گفت که ایران، بغداد را برای انجام مذاکرات پیشنهاد داده است. محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام هم در گفت‌وگویی اظهار داشت که ترکیه شریک مطمئنی برای میزبانی مذاکرات نیست و مکان مذاکرات باید جایی در عراق یا لبنان باشد.
محور نامعلوم
تحلیل‌گران عقیده دارند رویکرد گروه 1+5 و دستورکار مذاکرات آتی بسیار مهم‌تر از مسئله زمان و مکان است. یوکیا آمانو ، مدیرکل آژانس‌بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با شبکه فاکس نیوز ادعاهای خود را درباره جنبه نظامی برنامه هسته‌ای ایران تکرار کرد اما اوباما و مشاورانش بعد از یک چرخش از مواضع تهدیدگونه‌شان، چندی پیش در نشست سئول از یک فرصت دیپلماتیک سخن گفتند. از سوی دیگر به‌نظر می‌رسد یکی از محورهای نشست آتی ایران و گروه1+5 طرح موسوم به «گام‌به‌گام» باشد که روسیه آن را پیشنهاد داده است. براساس این طرح، آژانس برخی سؤال‌ها و ابهام‌ها را طرح می‌کند و در قبال هرپاسخی که ایران می‌دهد یکی از تحریم‌ها لغو می‌شود. با بازنگری‌هایی که از سوی مقامات ایرانی روی این طرح انجام داده‌اند احتمال می‌رود یکی از محورهای مذاکرات طرح گام به گام باشد.
خبرگزاری‌های غربی روی تعلیق غنی‌سازی به‌عنوان یکی از محورهای مذاکرات مانور می‌دهند اما همانطور که گفته شد عملا با کارگذاری نخستین میله سوخت 20درصد در رآکتور تهران این گزینه از روی میز مذاکرات کنار رفته است. در کنار این تحولات علی‌اصغر سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در گفت‌وگو با شبکه فاکس نیوز تاکید کرده که تهران هرگز غنی‌سازی اورانیوم را تعلیق نخواهد کرد. سلطانیه با تکذیب سخنان آمانو به فاکس نیوز گفت که ایران به‌دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و برنامه هسته‌ای ایران منحصرا دارای اهداف صلح‌آمیز است. این شبکه خبری با ذکر اینکه ابعاد تسلیحاتی در برنامه هسته‌ای ایران احتمالا از نکات کلیدی در مذاکرات آینده خواهد بود، افزود که آمانو پرسش‌هایی درباره تاسیسات نظامی پارچین و انجام آزمایش‌هایی در آنجا مطرح کرده است. سلطانیه در این گفت‌وگو اظهار کرده که ایران آماده بود به آژانس اجازه بازدید از این سایت را بدهد البته تا زمانی که این مسئله سیاسی نمی‌شد.
وی افزود: ما نمی‌توانیم اجازه دهیم که هر دفعه هر کشوری که می‌خواهد، در بزند و به تاسیسات نظامی ما وارد شود. همزمان با این تحولات و درحالی‌که یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرده بود ایران سرگرم پاکسازی سایت پارچین است، مؤسسه علم و امنیت بین‌المللی وابسته به سیا با استناد به تصاویر ماهواره‌ای مجتمع نظامی پارچین در شرق تهران، ادعای انجام عملیات خاکبرداری در این تاسیسات را تایید نکرد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش نوامبر خود ادعا کرده بود ایران در تاسیسات پارچین فعالیت‌های مرتبط با ساخت سلاح هسته‌ای انجام داده است، چنین ادعایی در زمان مدیرکلی محمد البرادعی،مدیرکل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز مطرح شد اما پس از بازدیدی که در سال 2005، بازرسان آژانس از این منطقه به‌عمل آوردند، محمد البرادعی مدیرکل وقت آژانس در گزارشی رسما اعلام کرد که در این بازدید هیچ نشانه‌ای از فعالیت هسته‌ای در پارچین مشاهده نشده است.
خبرگزاری رویترز نیز درباره محور مذاکرات آتی ایران و 6قدرت جهانی می‌نویسد: مارک فیتز پاتریک، کارشناس مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک که در لندن قرار دارد گفت از آنجا که ایران از سال 2009 در تأمین سوخت مورد نیاز خود پیشرفت‌هایی داشته است، رویدادهای پیش آمده، پیشنهاد تأمین سوخت مورد نیاز رآکتور تحقیقاتی تهران را کم‌اهمیت جلوه داده است. ترغیب ایران به دست برداشتن از غنی‌سازی 20درصدی اورانیوم کار مشکلی است.
هشدار به آمانو
مقامات سابق آژانس هشدار داده‌اند که در شرایط کنونی طرز برخورد رؤسای آژانس با ایران بسیار شبیه به نحوه برخورد آژانس با مسئله ادعای وجود سلاح‌های کشتار جمعی در عراق، پیش از اشغال نظامی آن توسط نیروهای نظامی غربی به همین بهانه است.
در بسیاری از موارد، نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نقطه نظرات آمریکا را (درخصوص برنامه هسته‌ای ایران) به آمانو، مدیرکل این آژانس گوشزد می‌کند. آمانو که دیپلمات باتجربه ژاپنی است، در مرکز تقابل غرب با ایران درخصوص برنامه هسته‌ای این کشور، قرار گرفته است. این در حالی است که چندین نفر از مقامات سابق آژانس، آمانو را به جانبداری از غرب درخصوص برنامه هسته‌ای ایران متهم کرده‌اند. یکی از نقاط ضعف آمانو، اتکای بیش از حدش به اسناد اطلاعاتی راستی‌آزمایی نشده و شکاکانه (غربی) است که به‌صورت پاورچین (و بی‌سر وصدا علیه ایران) حرکت می‌کنند.
گاردین اخیرا در مقاله‌ای با انتقاد از عملکرد آمانو نوشته است: با کمال تأسف اکنون آژانس، صرفاً به محفظه‌ای صوتی برای پژواک اظهار نظرات شکاکانه غرب علیه برنامه هسته‌ای ایران تبدیل شده و هیچ مناظره یا مباحثه جدی‌ای برای ارزیابی منصفانه اسناد و مدارک ادعایی علیه ایران در آژانس انجام نمی‌شود. این در حالی است که در دوران مدیرکلی محمد البرادعی چنین مناظرات پرشوری برگزار می‌شد و هر سند ارائه شده توسط یکی از اعضای آژانس، به سادگی به‌عنوان مدرکی قطعی و خدشه‌ناپذیر پذیرفته نمی‌شد.
مقامات سابق آژانس به این مسئله اشاره کرده‌اند که آمانو، دفتر مناسبات خارجی و هماهنگی سیاستگذاری آژانس را منحل کرده است، این در حالی است که همین نهاد درون آژانس در دوران مدیرکلی البرادعی، بسیاری از قضاوت‌های بازرسان پادمان (علیه ایران) را به چالش می‌کشید و از آن انتقاد می‌کرد.
اکنون کار به جایی رسیده که هانس بلیکس، مدیرکل اسبق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در رابطه با مشروعیت آژانس (تحت رهبری آمانو) ابراز نگرانی کرده است. بلیکس می‌گوید: میان اطلاعات (صرف) و اسناد (قطعی) فرق است و اگر شما آژانسی مسئولیت‌پذیر را اداره می‌کنید باید اطمینان حاصل کنید که (درباره اطلاعات ارائه‌شده) سؤال طرح کنید و براساس اطلاعات راستی‌آزمایی نشده، نتیجه‌گیری نکنید.
وی می‌افزاید: آژانس حدی از مشروعیت دارد و باید از آن با دقیق بودن در ارزیابی اسناد و مدارک ارائه شده، به‌خوبی محافظت کند. بلیکس تأکید می‌کند: اگر برخی از دولت‌ها خواهان تأیید اطلاعات محرمانه ارائه شده‌شان توسط آژانس هستند، باید اسناد قانع‌کننده‌ای عرضه کنند، در غیراین صورت، آژانس نباید مهر تایید خود را بر اینگونه اطلاعات (غیرمستند) بزند.
