در ایران نیز این موضوع در اسناد کلان توسعه کشور از جمله سند چشم‌انداز 1404، پیش‌نویس نقشه جامع علمی و برنامه چهارم توسعه کشور مورد توجه واقع شده و در سال‌های اخیر همواره مورد تأ‌کید مسئولان ارشد کشور بوده است. در برخی از زمینه‌ها از جمله زیست‌فناوری و نانوفناوری، برنامه کلان ملی (سند ملی) تهیه و تصویب شده است. همه این موارد حاکی از علایق ملی برای پیشبرد برنامه‌های ملی در زمینه توسعه فناوری‌های پیشرفته و از جمله زیست‌فناوری در کشور است. با وجود این، در برنامه‌های اجرایی کشور به برخی از فناوری‌های نوین و پیشرفته از جمله زیست‌فناوری به اندازه کافی توجه نمی‌شود.
یک نمونه آن، عدم‌تحقق بودجه و سازوکارهای لازم و به تبع آن عدم‌تحقق برخی برنامه‌ها و اهداف پیش‌بینی‌شده در سند ملی زیست‌فناوری در افق میان‌مدت آن، یعنی در طول برنامه چهارم توسعه کشور است. دستیابی به فناوری‌های پیشرفته موردنیاز کشور در بند 7-5 از سیاست‌های کلی برنامه پنجم توسعه هم اشاره شده اما این موضوع به اندازه لازم در قانون برنامه مورد توجه قرار نگرفته است. حجم تجارت جهانی و سودآوری محصولات (کالا، فرآورده و خدمات) زیست‌فناوری، روز به روز در حال افزایش سریع است. بازار جهانی زیست‌فناوری از 138/5 میلیارد دلار در سال 2004 به حدود 1/227 میلیارد دلار در سال 2008 رسیده که میانگین نرخ رشد سالانه آن 11/8درصد بوده‌است. ارزش جهانی بازار زیست‌فناوری برای سال 2013 با نرخ رشد 7/2درصد و به میزان 305/7میلیارد دلار پیش‌بینی می‌شود. بازار محصولات زیست‌فناوری در ایران بیش از 10هزارمیلیارد ریال برآورد می‌شود. فقط ارزش داروهای زیستی در بازار ایران نزدیک به 2هزار میلیاردریال است. این موارد حاکی از اهمیت اقتصادی- اجتماعی زیست‌فناوری و ضرورت توجه لازم به توسعه و پیشرفت آن در کشور است.
از دهه 1980میلادی (دهه 1360هجری خورشیدی) در بسیاری از کشورها، زیست‌فناوری به‌عنوان علمی با ظرفیت سودآوری بالا شناخته شد. بنابراین سرمایه‌گذاری در زمینه زیست‌فناوری در کشورهای درحال‌توسعه که اهمیت این فناوری برتر قرن را دریافته بودند نیز همانند کشورهای توسعه‌یافته مورد توجه قرار دارد. در ایران نیز فعالیت‌های زیست‌فناوری نوین به‌صورت پراکنده از میانه دهه 1360 هجری خورشیدی آغاز شد اما رشد و توجه به آن تا سال‌های پایانی دهه 1370 زیاد نبود. برنامه ملی برای رشد جهشی آن با تصویب سند ملی زیست‌فناوری در اردیبهشت‌ماه 1383 توسط هیأت دولت و ابلاغ آن برای اجرا در اردیبهشت‌ماه 1384 تحقق یافت.در این سند، برنامه ملی در 3افق زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت (پایان برنامه چهارم توسعه کشور) و بلندمدت (پایان برنامه پنجم توسعه کشور) دیده شده که اجرا و تحقق هدف‌های آن با چالش‌های جدی مختلفی روبه‌رو بوده است.
شورای‌عالی انقلاب فرهنگی که مصوبات آن در حکم قانون است نیز راهبردهای ملی زیست‌فناوری را در 11 بند در سال 1386 تصویب کرده است. در واقع اکنون زیست‌فناوری در ایران، یکی از 7فناوری راهبردی کشور به حساب می‌آید و در اسناد بالادستی از جمله سند چشم‌انداز ایران 1404، برنامه‌های سوم و چهارم توسعه اقتصادی- اجتماعی کشور و همچنین در پیش‌نویس نقشه جامع علمی کشور (هنوز تصویب نشده) نیز مورد توجه قرار گرفته است. اگرچه همانطور که گفته شد، اجرا و عملی‌ساختن اهداف سند ملی با چالش‌های گوناگونی همراه بوده اما نقطه عطف و چراغ راه برای هماهنگی و همدلی همه دستگاه‌های برنامه‌ریزی و اجرایی دخیل در فعالیت‌های زیست‌فناوری و شتاب‌بخشی لازم به روند کنونی برای گسترش جهشی آن است.
اهمیت روزافزون اقتصادی-اجتماعی زیست‌فناوری، بسیاری از صاحب‌نظران و برنامه‌ریزان در بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای از جمله اتحادیه اروپا، سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD)، آمریکا، ژاپن، هند، چین و برخی کشورهای دیگر را به توجه و تکاپو برای حفظ و افزایش نقش و سهم کشور یا منطقه خود در اقتصاد زیستی جهان واداشته است. در این راستا، همایش‌ها، کارگاه‌ها و نشست‌های علمی و سیاسی مختلف برای معرفی اهمیت و بحث و تبادل‌نظر در جهت ایجاد توجه و برنامه‌ریزی در زمینه اقتصاد زیستی برگزار شده است.
سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) در سال 2006 یک پروژه مطالعاتی را با عنوان اقتصاد زیستی در افق 2030 جهت انجام یک سری مطالعات جامع در کشورهای عضو این سازمان و چند کشور غیرعضو در زمینه نقش و اهمیت علمی-اقتصادی هر یک از بخش‌های اقتصاد مبتنی بر زیست‌فناوری و برنامه‌ریزی مناسب برای جهت‌گیری درست در آینده انجام داد که گزارش پایانی نتایج آن برای دو افق زمانی 2015 و 2030 در سال 2009 ارائه شد. براساس پیش‌بینی این گزارش، اگرچه اکنون اکثر بازار محصولات زیست‌فناوری به بخش سلامت و پزشکی مربوط می‌شود اما در آینده سهم بخش‌های کشاورزی و صنعت به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه بسیار بیشتر از سهم بخش سلامت و پزشکی خواهد بود. این گزارش می‌افزاید که میانگین میزان سرمایه‌گذاری زیست‌فناوری در کشورهای موردمطالعه به حدود 3درصد تولید ناخالص داخلی می‌رسد و این مقدار در کشورهای در حال توسعه با توجه به نقش بیشتری که زیست‌فناوری می‌تواند داشته باشد به بیش از 3 درصد می‌رسد. اتحادیه اروپا نیز از سال 2005 میلادی تاکنون چندین نشست، همایش و کارگاه در زمینه اقتصاد زیستی برگزار کرده است. در همایش سال 2005، کشورهای چین، هند و برزیل نیز به‌عنوان قدرت‌های اقتصادی در حال شکل‌گیری نیز مشارکت داشتند.
این اتحادیه یک پروژه جامع تعریف کرده که شامل 9 سرفصل است و 4مورد آن به علوم و فناوری‌های زیستی مربوط می‌شود. آمریکا و کانادا از دیگر کشورهایی هستند که فعالیت‌های ملی یا بین‌المللی در این زمینه انجام داده‌اند. فدراسیون بیوتکنولوژی اوراسیا امسال در طول دومین همایش خود که در مسکو، برگزار شد برتقویت اقتصاد زیستی در آسیا و اروپا به عنوان یکی از هدف‌های آن تاکید کرد. این موارد همه نشان از آن دارد که اقتصاد زیستی دارد به یک واقعیت تبدیل می‌شود و کشور ما نیز باید به سازوکارهای لازم برای حضور مؤثر جهانی در این عرصه بیندیشد.
زیست‌فناوری نوین در ایران
اگرچه از هزاران سال پیش در ایران نیز همانند بسیاری از دیگر نقاط جهان از زیست‌فناوری بدون اطلاع از علم و دانش آن برای کاربردهای گوناگون سنتی استفاده می‌شد؛ می‌توان پیشینه استفاده علمی از زیست‌فناوری در ایران را به زمان کشف الکل توسط محمد زکریای رازی، دانشمند برجسته ایرانی نسبت داد.
همچنین در برخی کتاب‌های علمی لاتین، شواهدی از به‌کارگیری زیست‌فناوری در ایران باستان از جمله رسم درخت ژنتیک (شجره‌نامه) در اصلاح نژاد اسب بیان شده است.در دوره کنونی، پیشینه زیست‌فناوری سنتی به زمان ایجاد انستیتو پاستور ایران و مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی برمی‌گردد که نزدیک به یک قرن است اما شروع فعالیت‌های زیست‌فناوری نوین به میانه دهه 1360 خورشیدی (اوایل دهه 80میلادی) برمی‌گردد. در این سال‌ها بود که تنها با چند سال تاخیر نسبت به بسیاری از نقاط جهان، توجه به توسعه زیرساخت‌های لازم، آموزش‌ها و پژوهش‌های محدود در این زمینه آغاز شد و با روند رشد کم و پراکنده تا اواخر دهه 70 خورشیدی (سال‌های پایانی دهه 90 میلادی) گسترش یافت. اما از این زمان به بعد بود که توجه جدی به برنامه‌ریزی و رشد و توسعه همه‌جانبه علمی و صنعتی در این فناوری مهم شتاب گرفت و برنامه ملی زیست‌فناوری با عنوان سند ملی زیست‌فناوری در سال 1383 برای 3 افق زمانی تا پایان برنامه پنجم توسعه کشور توسط هیأت دولت تصویب شد.
کشور ایران با داشتن گوناگونی (تنوع) گسترده اقلیمی و جغرافیایی و منابع طبیعی اولیه در خشکی و دریا و الگوی منحصر به‌فرد ژنتیک در همه زمینه‌های گیاهی، میکروارگانیسمی، حیوانی و انسانی، یکی از غنی‌ترین و مناسب‌ترین کشورهای جهان برای دستیابی و استفاده از این فناوری مهم و دگرگون‌ساز است. بنابراین سرمایه‌گذاری و پیشرفت‌هایی خوب اما ناکافی، به‌ویژه در دهه اخیر در این حوزه در ایران انجام شده است. به‌طورکلی می‌توان گفت در2 دهه اخیر، زیست‌فناوری در ایران از توسعه و پیشرفت چشمگیری برخوردار بوده و گام‌های بلندی (هر چند ناکافی) در زمینه آموزش و تربیت نیروی انسانی، راه‌اندازی مراکز و مؤسسات آموزشی و پژوهشی، کسب دانش فنی و تولید فراورده‌ها و تجهیزات موردنیاز و همچنین ارائه خدمات زیست‌فناوری برداشته شده است. اما با توجه به سرعت بسیار بالای پیشرفت این علم در دنیا و همچنین نقاط قوت و توانمندی‌های ذاتی (بالقوه) فراوان کشور در این زمینه، این سرمایه‌گذاری‌ها کافی نبوده است.
