سندهای هویتی آنچه را بر نیاکان یک ملت گذشته است رو در روی مردمان معاصر قرار می‌دهد تا هم نشانی از عبرت باشد و هم دانسته‌های تاریخی را فزونی ببخشد.میرعابدین کابلی باستان‌شناس قدیمی کشور که مدت‌ها در خوزستان و محوطه باستانی شوش به کاوش‌های باستان‌شناسی پرداخته است می‌گوید که میراث فرهنگی و آنچه از دوران باستان به جا مانده است را می‌توان از دیدگاه فرهنگی مورد بررسی قرار داد. از این منظر مشاهده می‌کنیم که زمانی انسان‌هایی وجود داشتند که خود را از صفر به مقام‌های بالای پیشرفت رساندند. آنها از عصر سنگ و چوب به دوران سفال و فلز رسیدند. از غار بیرون آمدند و پس از آن بود که معماری شروع شد.
میرعابدین کابلی که مدتی کاوش‌های شهداد در کرمان را نیز عهده دار بود ارزش دیگر صیانت از میراث گذشتگان را اینگونه توضیح می‌دهد که تلاش انسان‌ها در هزاره‌های پیش و در مسیر تکامل تمدنی این بود که از تجربه گذشتگان خود استفاده کنند و خود را به‌مراتب بالاتر تمدنی برسانند. کابلی اینگونه ادامه می‌دهد که به‌عنوان مثال پیش از آنکه خط به‌وجود بیاید شمارش وجود داشته و بشر برای نوشتن شماره‌ها نشانه‌های تجسمی درست کرد. نشانه‌های تجسمی را بر الواح گلی ثبت کرد و بدین‌ترتیب گل نبشته‌ها به‌وجود آمدند.
باستان‌شناس پیشکسوت ایران وظیفه باستان‌شناسی و باستان‌شناس را نشان دادن تجربیات گذشته و جلوگیری از تکرار آنها می‌داند و می‌گوید: در معماری گنبد که 6 هزار سال قدمت دارد و ابتدا به‌صورت مربع بوده است، ایرانی‌ها توانستند گنبد مربع را به پلان دایره تغییر بدهند. تاریخ نشان می‌دهد که ایرانی‌ها توانستند مربع را به دایره تبدیل کنند و باستان‌شناسی و کشفیات باستان‌شناسی این تجربه را در اختیار معماران قرار می‌دهد.
وضعیت صیانت از میراث به جای مانده از هزاره‌های پیشین در ایران چگونه است؟ این سؤالی است که میرعابدین کابلی در گفت‌وگو با روزنامه همشهری به آن پاسخ می‌دهد. کابلی می‌گوید: متاسفانه باید گفت حفاظت از سایت‌ها و بناهای تاریخی و باستانی و مرمت آنها چند سالی است که وضعیت بغرنجی دارد. به گفته این باستان‌شناس پیشکسوت آثار تاریخی و باستانی باید نگهداری شوند و باید به‌عنوان سند هویت تاریخی یک ملت از آنها صیانت کرد در غیر این صورت این اسناد از میان می‌روند.
کابلی می‌گوید: متاسفانه حفاظت از محوطه‌های باستانی اکنون چندان قوی نیست. تپه‌های باستانی مورد تهاجم قرار می‌گیرند و آثارشان از میان می‌روند. بناهای تاریخی صدمه می‌بینند و یا متعلقاتشان به سرقت می‌روند و سارقانشان هم مشخص نیست. میرعابدین کابلی همچنین با تاکید بر لزوم مرمت اصولی در بناهای تاریخی و محوطه‌های باستانی ادامه می‌دهد: مهم است که چه افرادی وظیفه مرمت را برعهده می‌گیرند. متاسفانه مرمت آثار و بناهای تاریخی و باستانی اکنون به مزایده و مناقصه گذاشته می‌شود و افرادی بدون آشنایی علمی و فنی با بناها و آثار باستانی شروع به مرمت می‌کنند که نتیجه آن همان چیزی است که در مرمت‌های غیراصولی در برخی محوطه‌های باستانی مشاهده می‌شود.
