از همین جهت بود که در زمان پذیره‌نویسی سهام این بورس مشکلات فراوانی به‌وجود آمد و کسانی که طرح راه‌اندازی آن را جالب می‌دانستند برای خرید سهام بورس انرژی سرو دست شکستند. قرار است در این بورس ابتدا برق داخلی کشور از سوی نیروگاه‌ها عرضه شود و سپس از سوی شرکت‌های توزیع خریداری و در کشور توزیع شود. در مرحله دوم معاملات نفت، گاز و پتروشیمی آغاز خواهد شد البته اگر این بار هم عرضه به مشکلات دیگری برنخورد. با همه مشکلات همه امیدوارند پس از تعلل در راه‌اندازی بورس نفت این بار بورس انرژی به سلامت از گذرگاه عرضه نفت عبور کند به‌خصوص آنکه کشور امارات از تعلل ایران استفاده و بورس نفت خود را تاسیس کرد. به گفته مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس، نمونه بورس انرژی ایران با چنین تنوع محصولاتی در منطقه و حتی آسیا وجود ندارد. در همین رابطه روزنامه همشهری گفت‌وگویی انجام داده است با محمود خواجه نصیری، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار که در ادامه می‌خوانید.
- طرح تاسیس بورس انرژی از چه زمانی شکل گرفت و اساسا هدف از تشکیل آن چیست؟
موضوع تاسیس بورس برق تقریبا از سال1385 در میان فعالان صنعت برق و مسئولان بازار سرمایه مطرح بود تا اینکه در سال1387 با مصوبه شورای بورس بحث تاسیس بورس نفت هم جدی شد در نتیجه سازمان بورس و اوراق بهادار به این نتیجه رسید که یک بورس جامع تشکیل دهد که همه کالاهای قابل ارائه در بخش انرژی در آنجا مبادله شود.
- آیا نمونه چنین بورس‌هایی در دنیا وجود دارد؟
بله. در دنیا روند ادغام بورس‌های برق و نفت در گذشته دنبال شده بود و در حال حاضر نیز ادامه دارد. روشن‌ترین نمونه ادغام بورس‌های برق و نفت، ادغام بورس‌های ICE و بورس کنتینانتال بود که در نتیجه بورس انرژی IPO لندن شکل گرفت. این بورس نمونه کامل و واضح یک بورس انرژی در دنیاست. در نتیجه یک نمونه بیرونی و آزمون شده هم برای تشکیل بورس انرژی وجود داشت و ما نیز بر اساس نیاز‌های موجود ترجیح دادیم بورس انرژی را شکل دهیم.
- آیا نظیر بورس انرژی ایران در منطقه وجود دارد؟
ما هیچ بورسی نظیر بورس انرژی ایران در منطقه نداریم و فقط بورس نفت دبی است که در حوزه نفت کار می‌کند و معاملات برق در آن انجام نمی‌شود. ضمن اینکه در قاره آسیا هم بورسی که جامعیت بورس انرژی ایران را داشته باشد به لحاظ تنوع و طیف محصولات وجود ندارد.
- آیا پس از تاسیس بورس انرژی معاملات کاغذی برق و نفت هم در این بورس انجام خواهد شد؟
قطعا یکی از اهداف اصلی ما ایجاد بازار معاملات کاغذی در حوزه بورس انرژی است. تلاش ما این است که از همان ابتدا شرایط انجام معاملات کاغذی به وجود بیاید.
- فکر می‌کنید چند درصد معاملات در بورس انرژی به‌صورت کاغذی انجام شود.
قابلیت انجام معاملات کاغذی در حوزه محصولات نفتی و فراورده‌های نفتی و برق زیاد است. در این زمینه ابزار‌های گوناگونی نظیر قرارداد‌های آتی، اختیار معامله و قرارداد‌های سلف و سلف موازی وجود دارد اما برنامه ما این است که در کوتاه‌مدت بتوانیم حداقل 50درصد معاملات بورس انرژی را به صورت کاغذی انجام دهیم.
- منظورتان از کوتاه‌مدت چقدر است؟
ظرف یک تا 2 سال.
- پیش‌بینی می‌کنید ارزش معاملات بورس انرژی به چه میزان برسد؟
پیش‌بینی‌های اولیه بر اساس فاز اول و معاملات برق انجام شده است. برنامه اصلی این است که در مرحله اول 20درصد از کل معاملات برق ایران به بورس انرژی منتقل شود که اگر این کار انجام شود ارزش روزانه معاملات بورس انرژی به 100 تا 200میلیارد تومان خواهد رسید البته باید شرایط عرضه و امکان عرضه محصولات هم در نظر گرفته شود و اگر به برنامه‌ریزی‌های انجام شده عمل شود حجم معاملات بورس انرژی می‌تواند از حجم معاملات بورس کالای ایران هم پیشی بگیرد.
- امکان دارد فعالان صنعت برق مشارکت کمتری داشته باشند؟
خیر. فعالان این صنعت تمایل زیادی به مشارکت در حوزه بورس انرژی دارند اما موضوع توسعه عرضه برق در بورس انرژی به بحث خصوصیسازی در صنعت برق باز‌می‌گردد. اگر خصوصیسازی سرعت بیشتری بگیرد شرایط توسعه عرضه برق هم در بورس انرژی بهتر می‌شود.
- پیش‌بینی می‌کنید چه تعداد شرکت در حوزه برق درگیر بورس انرژی شوند؟
بین 300 تا 400 شرکت در حوزه نیرو درگیر بورس انرژی خواهند شد که شامل شرکت‌های تولید‌کننده برق یعنی نیروگاه‌ها و شرکت‌های توزیع می‌شود.
- آیا رینگ صادراتی هم برای بورس انرژی در نظر گرفته‌اید؟
در طراحی‌های کلی این بورس رینگ صادراتی هم در نظر گرفته شده است، حتی در بورس انرژی می‌توان بحث واردات را هم مطرح کرد؛ مثلا تابلوهایی ارزی درنظر گرفته خواهد شد که عرضه‌کنندگان و خریداران داخلی و خارجی اقدام به معاملات محصولات خود کنند.
- آیا معاملات محصولات پتروشیمی که هم‌اکنون در بورس کالا دادوستد می‌شود به بورس انرژی منتقل می‌شود؟
فعلا برنامه‌ای برای این کار نداریم، برنامه اصلی برای بورس انرژی ایجاد و توسعه عرضه کالاهای جدیدی است که هنوز قدم در بورس نگذاشته‌اند.
- مکانیسم معاملات بورس انرژی چگونه است؟
ما در بورس انرژی ایران همه مکانیسم‌های عرضه و فروش را درنظر گرفته‌ایم. بر اساس برنامه در نظر گرفته شده روش حراج حضوری مشابه آن چیزی که در حال حاضر در بورس کالای ایران انجام می‌شود در نظر گرفته‌ایم ضمن اینکه مکانیسم حراج پیوسته هم برای زمانی که سرمایه‌گذاران قصد انجام معاملات سلف موازی را دارند در نظر گرفته شده است.همچنین مکانیسم‌هایی هم برای عرضه‌هایی که یکباره انجام می‌شود و معاملات ثانویه هم در نظر گرفته شده است. فعلا همه روش‌های متصور برای بورس انرژی در نظر گرفته شده است.
- طرح تاسیس بورس انرژی ایران از چه زمانی جدی شد؟
تقریبا از ماه دوم سال90 با صدور مصوبه شورای بورس برای تشکیل بورس انرژی بحث آغاز به‌کار این بورس هم جدی شد و پس از آن مراحل پذیره نویسی، انتخاب هیات‌مدیره، تشکیل جلسات هیأت‌مدیره و مدیر عامل طی شد.
- بورس انرژی از چه زمانی فعالیت خود را آغاز خواهد کرد؟
در حال تدوین قوانین و مقررات بورس انرژی هستیم. پیش‌بینی ما این است که پس از تدوین قوانین و گذشت 6ماه از آغاز به‌کار فعالیت این بورس، معاملات بورس انرژی آغاز شود.
