عوامل ایجاد‌کننده این بیماری، تعداد زیادی از پستانداران اهلی و وحشی را مبتلا کرده و باعث سقط جنین، کاهش تولید شیر، عقیمی ونازایی در حیوان مبتلا می‌شود. علاوه براین، تب مالت در انسان، با ایجاد ضایعه در اغلب اعضای بدن از جمله اندام حرکتی، گوارش، قلب و عروق همراه است. در عین حال، باوجود اینکه از کشف این بیماری تا‌کنون بیش از یک قرن سپری شده است، اما تب مالت به‌عنوان یک مشکل اساسی بهداشت دام و بهداشت همگانی هنوز هم در بسیاری از کشورهای جهان به‌ویژه در مناطقی که دام منبع درآمد و اشتغال است دیده می‌شود. بنابراین به‌نظر می‌رسد که شناخت این بیماری و پس از آن، پیشگیری از بروز آن می‌تواند به کاهش این بیماری و خسارت‌های ناشی از آن کمک کند. به این منظور با دکتر حسین جعفری، دامپزشک و معاون بهداشت و کنترل کیفیت سازمان مدیریت میادین میوه و تره بار شهرداری تهران، گفت‌وگویی انجام شده است که در پی می‌آید.
- بیماری تب مالت از حیوان به انسان به چند صورت بروز می‌کند؟
تب مالت در انسان ممکن است به وسیله یکی از پنج گونه بروسلا بروز کند. این بیماری می‌تواند از بز، گوسفند و شتر، گاو، خوک، سگ و از پستانداران دریایی منتقل شود.
- متداول‌ترین عامل بیماری تب مالت در انسان، کدام‌یک از گونه‌هایی است که گفتید؟
متداول‌ترین عامل بیماری تب مالت در انسان از بز، گوسفند و شتر است.
- معمول‌ترین راه‌های انتقال این بیماری چیست؟
شایع‌ترین راه انتقال در حیوانات از طریق گوارش و خوردن محتویات دفعی آلوده اتفاق می‌افتد. هرچند پوست و مخاط آزرده، غشای ملتحمه چشم، ریه‌ها و رحم نیز می‌توانند راه ورود باکتری به بدن دام باشند. تزریق تصادفی نیز به‌عنوان راه انتقال در انسان محسوب می‌شود. انتقال از انسان به انسان استثناء بوده، اما احتمال انتقال از طریق داخل رحمی، شیرمادر، انتقال خون، پیوند مغز استخوان و تماس جنسی وجود دارد.
باکتری‌های بروسلا از چندین راه وارد بدن انسان می‌شوند. این راه‌ها طبق ماهیت آندمیک بیماری و وجود یا نبود برنامه‌های کنترل و ریشه‌کنی متفاوت است. در برخی کشورها، چون ایالات متحده آمریکا، اساساً بیماری یک مخاطره وابسته به شغل بوده، در حالی‌که در کشورهایی چون عربستان سعودی و ایران، مخاطره عفونت به شغل‌های خاصی محدود نمی‌شود.
- درباره علائم بروز این بیماری هم مختصری توضیح دهید.
بروز علائم بالینی بیماری در دام به سطح ایمنی گله‌ها وابسته بوده و در گله‌های غیرواکسینه، سقط جنین و شیوع سقط در گله مهم‌ترین علامت بروز بیماری است. سقط جنین در گاو از ماه پنجم آبستنی به بعد و در گوسفند و بز در آخرین دوماهه دوره آبستنی اتفاق می‌افتد. هرچند در تعدادی از دام‌های مبتلا، سقط جنین در آبستنی‌های دوم و بعد از آن نیز مشاهده می‌شود، با وجود این بسیاری از دام‌های مبتلا در آبستنی‌های دوم به بعد سقط جنین نمی‌کنند. از سایر علائم بیماری می‌توان به جفت ماندگی، کاهش تولید شیر، عقیم شدن و نازایی موقت یا دائمی، تأخیر فواصل باروری و افزایش فاصله دوره شیرواری اشاره کرد. در فرم حاد بیماری در گوسفند و بز گاهی علائمی نظیر تب، نارسائی تنفسی، کاهش وزن، اسهال و لنگش مشهود است. این بیماری در انسان، معمولا با ایجاد تب، تعریق، ضعف و بی‌حالی و کاهش وزن همراه است و به سه شکل حاد، تحت حاد و مزمن، عارض می‌شود.
- دوره کمون این بیماری چقدر طول می‌کشد؟
دوره کمون بیماری در ارتباط با حدت باکتری‌ها، راه ورود آنها به بدن، مقاومت میزبان و میزان جرم عفونی وارده به بدن از چند هفته تا چندین ماه بسیار متفاوت است اما اغلب متخصصان حد متوسط دوره کمون بیماری را در انسان بین یک تا سه‌هفته ذکر کرده‌اند، اما ممکن است تا چند ماه نیز به طول انجامد. در هر حال تعیین قطعی دوره کمون بیماری غیرممکن است.
- در زمینه کنترل این بیماری چه اقداماتی انجام شده است؟
براساس دستورالعمل‌ها و نظامنامه‌های ارائه شده توسط مجامع رسمی بین‌المللی اعم از سازمان جهانی برای بهداشت دام و دپارتمان بهداشت و تولید دامی سازمان خواربار کشاورزی ملل متحد، یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها در سازمان‌های دامپزشکی کشورها کنترل و یا ریشه‌کنی بیماری تب مالت است. راهکارهای ارائه شده مشتمل بر کنترل و نهایتا ریشه‌کنی بیماری است که البته تعیین نوع راهبرد بستگی به ساختار دامپزشکی، توانمندی‌های مالی و وضعیت اپیدمیولوژیکی بیماری در جمعیت‌های خاص اعم از گاو، گوسفند و بز دارد. در حال حاضر کشورهای متعددی با برنامه‌های کنترل پیشرونده بیماری را در کشور خود ریشه کن کرده‌اند. از مهم‌ترین کشورها که توانسته‌اند بیماری تب مالت را در جمعیت گاوی ریشه‌کن کند کشور مالزی است. در حال حاضر به استثنای تعداد اندکی از کشورهای جهان که عاری از بیماری بوده یا موفق به ریشه‌کنی شده‌اند، اکثریت کشورها به عفونت آلوده‌اند.
- مردم برای پیشگیری از تب مالت، چه نکاتی را باید رعایت کنند؟
مردم باید از مصرف مواد لبنی مشکوک مانند شیرخام، پنیر تازه، خامه‌و سرشیر غیرپاستوریزه خودداری کنند. از شیر و فراورده‌های لبنی به‌صورت پاستوریزه استفاده کنند. درصورت در دسترس نبودن شیر پاستوریزه با جوشاندن شیر به‌مدت حداقل 10دقیقه بعد از جوش آمدن، به از بین رفتن تمام عوامل میکروبی مطمئن شوند.
از ماسک تنفسی هنگام کار با فضولات حیوانی یا ورود به اصطبل استفاده کنند. دامپزشکان، دامداران و کارکنان کشتارگاه‌ها از دستکش، کلاه، ماسک، عینک و روپوش مناسب استفاده کنند. و به خانوارهای روستایی، طرز تهیه پنیر تازه آموزش داده شود.
- زمان شیوع این بیماری معمولا در چه فصلی از سال است؟
این بیماری بیشتر در فصل اردیبهشت و تابستان شیوع پیدا می‌کند.
