این کار بر این اساس انجام می‌شود که سیاست دولت جایگزین کردن بورس به جای بازارهای سنتی است چرا که بورس تعیین‌کننده و کاشف قیمت محصولات است و می‌تواند براساس عرضه و تقاضا قیمت محصولات را کشف کند.به این ترتیب همه شرکت‌های دولتی و غیردولتی موظفند کالاهای خود را از طریق بورس عرضه کنند و درباره کالاهایی که کمبود وجود دارد، طبق مصوبه ستاد هدفمندی، شرکت بازرگانی پتروشیمی موظف است برای جلوگیری از التهاب و جهش قیمت، محصولات بیشتری در بورس کالا عرضه کند. شرکت بازرگانی از ابتدای سال91 تاکنون عرضه 71درصد از محصولات رینگ پتروشیمی را به‌عهده داشته و حدود 80درصد از ارزش معاملات انجام‌شده در بورس کالا مربوط به شرکت بازرگانی است. در همین رابطه و درباره نحوه قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی گفت‌وگویی با جمشید محمدی مدیربازرگانی داخلی شرکت بازرگانی پتروشیمی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
- با توجه به کاهش قیمت‌ها در بازار بین‌المللی، عرضه‌های داخلی با کاهش قیمت مواجه نیست. همچنین رکوردی در بازار داخلی مشاهده می‌شود که به نسبت همین زمان در سال گذشته از ارزش معاملات کاسته شده است. هم‌اکنون قیمت‌ها دربازار داخل، هرهفته سیرصعودی دارند و قیمت‌ها در بازار جهانی سیر نزولی. آیا با ادامه این وضعیت مصرف‌کننده پایین‌دستی توان خرید در بورس را از دست نمی‌دهد؟
به‌طور طبیعی بازار داخل تابعی از بازار جهانی است. اگر قیمت محصولی در بازار خارجی بالا رود، در ایران نیز این روند به‌وجود می‌آید. در مورد محصولات پتروشیمی نیز به‌همین ترتیب است. به‌طور مثال در عرضه 24خرداد محصول پارازایلین قیمت پایه پنج‌درصد، اورتوزایلین پنج‌درصد و بنزن سه‌درصد کاهش پیدا کرده است. محصولاتی مانند سودکاستیک، استایرن منومر و ال‌ای‌بی به همان قیمت پایه هفته قبل عرضه شده‌اند. مسئله‌ای که باعث رقابت خریداران در بورس شده و قیمت‌ها را افزایش می‌دهد، مسئله تفاوت قیمت ارز است. خریداران، قیمت‌ها را براساس قیمت جهانی و نرخ ارز آزاد ارزیابی می‌کنند. هم‌اکنون به ندرت کالایی داریم که براساس ارز آزاد قیمتش بالاتر از قیمت جهانی باشد. اساسا یکی از اهداف مهم تصمیم جدید ستاد هدفمند کردن یارانه‌ها برای تعیین قیمت پایه محصولات پتروشیمی در بورس، عدم‌دخالت مسائل ارزی و قیمت فوب در تعیین قیمت محصولات پتروشیمی است. بدین‌ترتیب اگر در بورس کالایی عرضه شود و بتواند نیاز خریدار را پوشش دهد، قیمت افزایش پیدا نمی‌کند. بنابراین قیمت کشف شده تابعی از عرضه و تقاضای بازار است. به‌طور مثال محصول ال‌ای‌بی در آخرین عرضه 1500تن عرضه شده و تنها 820تن از آن معامله شده است. این کالا به مچینگ رفته و خریدار در هفته بعد می‌تواند با قیمت پایه آن را خریداری کند بنابراین افزایش قیمتی ندارد.
- مثال‌های شما بیشتر در مورد محصولات شیمیایی است، محصولات پلیمری مانند پلی‌استایرن و برخی از گریدهای پلی‌اتیلن همواره با افزایش قیمت روبه‌رو هستند.
بگذارید در مورد عرضه 23خرداد با شما صحبت کنم. هزار تن محصول پی‌وی‌سیS65 اروند، عرضه شده است. حتی اگر تقاضا وجود داشت تا پنج هزارتن امکان عرضه وجود داشت اما با وجود کاهش سه درصدی قیمت تنها 260تن از آن خریده شده است. محصول SBR در رینگ پتروشیمی 1008تن عرضه شده که تنها 966تن بدون افزایش قیمت و رقابت خریده شده است. اما محصولات پلی‌اتیلن‌گرید و فیلم بندر امام یک گرید هزار تن و گرید دیگر 1500تن عرضه شده که اولی یک‌درصد و دومی دو‌درصد افزایش قیمت داشته است. محصول پلی‌اتیلن گرید بادی بندر امام هزارتن عرضه شده و همه آن به فروش رفته که یک‌درصد افزایش داشته است. محصول پی‌وی‌سی بندرامام دوهزارتن با دو‌درصد کاهش قیمت پایه عرضه شده که 520تن آن خریده شده است. پلی‌اتیلن سبک ال‌ال در دو گرید دوهزار تن از هرکدام عرضه شده است که اولی 280تن و دومی 400تن معامله شده است. هر دو این محصولات با سه درصد کاهش قیمت روبه‌رو بوده‌اند. اما پلی استایرن تبریز به‌دلیل عرضه 500تن همواره با تقاضای بالای 10هزارتنی روبه‌رو بوده است که به‌دلیل تعمیرات پتروشیمی تبریز و تولید محدود، این مسئله به‌وجود آمده است، چرا که همین محصول در زمستان گذشته با قیمت پایه فروخته می‌شد. اما سیاست صنایع پتروشیمی در مورد محصولات پتروشیمی تبریز یا محصولاتی که به‌دلیل ظرفیت تولید پاسخگوی نیاز بازار نیستند، همواره جلوگیری از صادرات و فروش صددرصد محصولات این مجتمع‌ها در بازار داخل بوده است؛هرچند به‌طور کلی مصرف محصولات پلی‌استایرن در کشور افزایش پیدا کرده است.
- برخی از رسانه‌ها شرکت بازرگانی را عامل افزایش قیمت محصولات پتروشیمی می‌دانند و حتی این مسئله را مطرح کرده‌اند که شرکت بازرگانی رهبری مقاومت قیمتی بازار داخل را برعهده دارد و اجازه کاهش قیمت محصولات را نمی‌دهد. نظر شما در مورد مقاومت قیمتی ایجاد شده در بازار داخل با توجه به کاهش قیمت در بازارهای جهانی چیست؟
شرکت بازرگانی از ابتدای سال91 تاکنون عرضه 71درصد از محصولات رینگ پتروشیمی را برعهده داشته و 80درصد از ارزش معاملات انجام شده در بورس کالا مربوط به شرکت بازرگانی است. طبق اعلام ستاد هدفمندی یارانه‌ها، مجتمع‌های پتروشیمی موظف هستند که کالای خود را در بورس عرضه کنند. بنابراین شرکت بازرگانی به‌عنوان یک وظیفه همواره این کار را انجام داده است.
- اما همه این کار را نمی‌کنند، آیا ستاد، پتروشیمی‌های خصوصی را هم موظف کرده است؟
فرقی نمی‌کند، طبق مصوبه ستاد هدفمندی تمامی شرکت‌های دولتی و غیردولتی موظف هستند کالاهای خود را از طریق بورس عرضه کنند. در مورد کالاهایی که کمبود وجود دارد، طبق مصوبه ستاد هدفمندی موظف هستیم که صادرات نداشته باشیم و کالا را با همه توان تولید در بازار داخل، برای جلوگیری از التهاب و جهش قیمتی عرضه کنیم که این کار را کرده‌ایم. صادرات شرکت بازرگانی در مواقعی است که بازار داخلی توان یا تقاضایی برای خرید محصولات نداشته باشد. اما مسئله مهم‌تر این است که اساسا شرکت بازرگانی پتروشیمی و سایر تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی دخالتی در تعیین قیمت محصولات پتروشیمی ندارند و مدیریت قیمت این محصولات با بورس است که باتوجه به عرضه و تقاضا قیمت محصولات را مدیریت می‌کند.
- برخی رسانه‌ها این مسئله را مطرح کرده‌اند که شرکت بازرگانی با همکاری دلال‌ها محصولات را در بازار می‌خرد تا قیمت‌ها در رقابت بالاتر رود.
اصولا مطابق مصوبه ستاد، وظایف به این شکل تقسیم شده است. تولید و عرضه محصولات پتروشیمی به‌عهده صنایع پتروشیمی است. مدیریت تقاضا برعهده وزارت صنعت، معدن و تجارت از طریق سایت بهین‌یاب است و بورس بر روند قیمت‌گذاری نظارت دارد. سیاست اقتصادی دولت جایگزین‌کردن بورس به جای بازار سنتی است تا بورس تعیین‌کننده و کاشف قیمت محصولات باشد و بازار براساس عرضه و تقاضا قیمت محصولات را کشف کند. بنابراین در چنین شرایطی به هیچ عنوان شرکت بازرگانی نمی‌تواند خریدار محصولات پتروشیمی از بورس بوده واز این طریق در افزایش یا کاهش قیمت‌ها نقش داشته باشد.
- برخی فعالان بازار با توجه به نقش استراتژیک شرکت بازرگانی در عرضه محصولات پتروشیمی می‌گویند که این شرکت می‌تواند قیمت پایه محصولات خود را کاهش دهد.
هنگامی که در بهمن‌ماه90 قرار شد شیوه قیمت‌گذاری محصولات پتروشیمی تغییر کند، ابتدا باید براساس یک قیمت پایه انجام می‌شد. به همین دلیل میانگین قیمت بهمن‌ماه معیاری برای عرضه‌های اسفند90 درنظرگرفته شد. از آن زمان تا امروز شرایط بازار تعیین‌کننده قیمت محصولات پتروشیمی است. این شرایط بازار هم در اختیار مشتری است. به‌طور مثال ممکن است کالایی 100متقاضی برای خرید داشته باشد اما ممکن است سایت بهین‌یاب تنها 50متقاضی را تأیید کرده باشد. بنابراین براساس مصوبه ستاد هدفمندی یارانه‌ها، رقابت خرید فقط توسط خریدارانی است که سایت بهین‌یاب آنها را تأیید کرده است. در این رابطه حتی میزان نیاز متقاضیان را وزارت صنعت مدیریت می‌کند. بنابراین افزایش قیمت زمانی اتفاق می‌افتد که در مورد محصولی در بورس، رقابت بین متقاضیان واجد شرایط درگیرد. اگر این رقابت انجام نشود یا محصولی تقاضا نداشته باشد، طبیعی است که محصول با کاهش قیمت پایه روبه‌رو خواهد شد.
- موضوع راهبری مقاومت قیمتی شرکت بازرگانی بیشتر در زمینه مقایسه با قیمت‌های جهانی مطرح می‌شود.
اولا شیب کاهش قیمت محصولات جهانی تند نبوده است. کاهش قیمت جهانی محصولات پتروشیمی تابعی از قیمت نفت است. نفت از بشکه‌ای 120دلار به زیر 100دلار رسیده است. هنگامی که قیمت نفت به‌طور ناگهانی کاهش پیدا می‌کند، قیمت محصولات پتروشیمی در بازار جهانی به‌تدریج و ممکن است ظرف یک‌ماه کاهش پیدا کند. به‌طور مثال قیمت محصولات پلی اتیلن ترفتالات گرید پت، در بازار جهانی به‌تدریج از‌ماه اسفند کاهش پیدا کرده است در بازار داخل نیز قیمت محصولات پت کاهش پیدا کرده است. در مورد پلی‌اتیلن منحنی قیمت جهانی نشان می‌دهد که تا فروردین و اردیبهشت شاهد افزایش قیمت هستیم و از خرداد قیمت جهانی پلی اتیلن کاهش پیدا کرده است. در مورد پی‌وسی نیز روند قیمت جهانی از‌ماه اردیبهشت کاهش را نشان می‌دهد. بنابراین قیمت‌های فروش داخل متناسب با روند تغییرات جهانی قیمت محصولات پتروشیمی و براساس رویکرد متقاضیان تأیید شده خریدار محصولات در بورس تغییر خواهد کرد.
- رکود حاکم بر بازار را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به‌نظر شما چه عاملی باعث افت تقاضا در بازار محصولات پتروشیمی شده است.
مقداری از رکود حاکم بر بازار به‌دلیل انتظارات بازار نسبت به نتایج مذاکرات ایران و 1+5 است. مسئله دیگر این است که در گذشته محصولات پتروشیمی با قیمتی بسیار پایین عرضه می‌شد و متقاضیان اشتیاق فراوانی برای خرید محصولات از خود نشان می‌دادند اما روند قیمت‌های جهانی از یک سو و تصمیم ستاد هدفمندی یارانه‌ها در مورد اصلاح قیمت‌های پایه فروش در بورس از سوی دیگر موجب شد تا فاصله میان قیمت بورس و بازار آزاد کم شود. در‌ماه اسفند وقتی شیوه جدید قیمت‌گذاری اجرایی شد، بسیاری از مصرف‌کنندگان تقاضای بالایی ارائه دادند چرا که تصور می‌کردند که اگر در وضعیت فعلی آن را نخرند در هفته آینده و هفته‌های بعد باید با اضافه درصد افزایش قیمت آن را خرید کنند. خودبه‌خود این باعث انباشت تقاضا در هفته‌های اول اجرای این شیوه شد. اما به مرور وضعیت تغییر کرد و این سیاست نتایج خود را نشان داد. هم‌اکنون در بورس تقاضای کاذب برای محصولات بسیار کم شده و فقط خریداران واقعی محصولات آن را می‌خرند. بنابراین بخشی از کاهش تقاضا به‌دلیل کاهش تقاضای کاذب است.
