از میان اشکال فرسایش آبی، فرسایش شیاری و بین شیاری باعث خارج شدن خاک سطحی حاصلخیز شده و از نظر اثر بر کاهش محصول اهمیت ویژه‌ای دارد. بررسی عوامل مؤثر در میزان فرسایش و تعیین روابط بین آنها در عرصه‌های طبیعی و شرایط مختلف آب و هوایی دشواری‌های فراوانی به همراه دارد. در سال‌های اخیر، برای رفع این مشکل از شبیه‌سازی باران به‌طور وسیعی در تحقیقات مربوط به فرسایش و فرایندهای مربوط به آن ازجمله جداشدن، انتقال و رسوب‌گذاری ذرات خاک و همچنین نفوذ و تولید رواناب استفاده شده است.
در این راستا، با استفاده از اطلاعات موجود و تجارب جهانی و با تکیه بر نیروی کارآمد و مجرب مشتمل بر اعضای هیأت علمی، کارشناسان و تکنیسین‌های پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، عملیات طراحی و ساخت آزمایشگاه شبیه‌ساز باران و فرسایش در ایران انجام گرفت.به‌منظور آگاهی از دلایل ساخت این آزمایشگاه باران‌ساز و نیز نحوه کار این آزمایشگاه گفت‌وگویی با دکتر محمودعرب خدری، عضو هیأت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری انجام داده‌ایم که در پی می‌آید.
- درباره دلایل ایجاد این آزمایشگاه و باران‌ساز و فرسایش‌دهنده برایمان بگویید.
کـشور ما کـشوری است که از نظر آب و هوایی در یک منطقه خشک و نیمه خشک قرار گرفته است. بنابراین در اکثر نقاط کشورما پوشش گیاهی کافی یا لایه‌ای که سطح زمین را بپوشاند وجود ندارد. در مناطق خشک و نیمه خشک ما در برخی مواقع باران‌های شدید سیل‌آسا می‌بارد، زمانی که این باران‌های شدید اتفاق می‌افتد باعث ایجاد فرسایش شدیدی می‌شود؛ یعنی قطرات باران مستقیما با سطح خاک برخورد می‌کند و خاک را به اطراف می‌پاشاند که اصطلاحا به این پدیده، فرسایش پاشمانی می‌گویند. در مرحله بعد این آب روی دامنه شیب‌دار حرکت می‌کند و در مسیر خود خاک را در اثر سرعت آب می‌کند.
به این اتفاق فرسایش خاک می‌گویند. فرسایش خاک اغلب در خاک سطحی رخ می‌دهد. خاک سطحی در واقع حاصلخیز‌ترین است و برهمین مبنا زمانی که بارندگی شدید در کشور رخ می‌دهد و باعث فرسایش خاک سطحی می‌شود، ما بخش عمده‌ای از زمین‌های حاصلخیز خود را از دست می‌دهیم و به تبع آن تولیدات کشاورزی در کشور ما کاهش می‌یابد. بنابراین ما به این نتیجه رسیدیم که باید مسئله فرسایش را جدی بگیریم و روی آن تحقیقات و بررسی‌های گسترده‌ای انجام دهیم. اما انجام آزمایش‌ها در مناطق بیابانی و کویری خالی از اشکال نیست، زیرا در این مناطق بارندگی دائمی نیست و هر از گاهی بارندگی رخ می‌دهد. به همین دلیل ما قادر نیستیم به‌طور دائمی و هر گاه که خواستیم آزمایش های خود را بر روند فرسایش خاک انجام دهیم.
- هدف از انجام آزمایش ها با باران‌ساز چیست؟
هدف دیگر از انجام این آزمایش ها پیدا کردن راه‌های حفاظتی برای جلوگیری از روند فرسایش خاک است. پیش از این ما در کویرها و درمناطق طبیعی کرت‌هایی را به‌منظور آزمایش فرسایش می‌ساختیم و در این کرت‌ها روش‌هایی حفاظتی پیاده می‌کردیم و در انتظار بارش باران می‌ماندیم، اما مدت‌ها انتظار می‌کشیدیم و به این نتیجه می‌رسیدیم که بسیار کم پیش می‌آید تا این بارش‌‍‌های مدنظر ما رخ دهد. بنابراین، این اضطرار در ما ایجاد شد که فضایی جهت آزمایش به‌طور مصنوعی احداث کرده و دستگاهی درست کنیم که بتوانیم خود باران‌های مدنظر برای آزمایش را ایجاد کنیم. این بود که ایده باران‌ساز و آزمایشگاه فرسایش‌دهنده در سال 1380 به ذهن ما خطور کرد.
