برای سازندگان این دسته از فیلمها، نفس خروج از بایگانی راکد و بهنمایش درآمدن و تا حدودی دیده شدن، اهمیت دارد و سوی دیگر میدان سینماداران ایستادهاند که این فیلمها را فاقد جذابیت قلمداد کرده و رغبتی برای اکرانشان نشان نمیدهند. در دورانی که دولت، متولی اکران بود (از 1362 تا 1377) این دسته از فیلمها در فضایی گلخانهای امکان اکران عمومی در گروههای سینمایی را مییافتند ولی از وقتی که تعیین مناسبات اکران به عهده بخش خصوصی گذاشته شد، نفس فیلمهای مخاطب خاص تنگ شد. در یک دهه اخیر، معاونت سینمایی طرحهایی را برای ایجاد رونق در اکران فیلمهای مخاطب خاص اجرا کرد که تقریبا همه آنها به شکست انجامید.
در دورههایی هم اکران تک سانس برای این نوع فیلمها مناسب تشخیص داده شد که تقریبا هیچکس را راضی نکرد و از آن به عنوان فیلمسوزی یاد شد. سال گذشته برای رفع این معضل معاونت سینمایی طرحی به نام «اکران مخاطب خاص» را تدوین کرد و اجرایش را هم برعهده محمد درمنش گذاشت. پس از ماهها وعدهووعید، سرانجام از آذرماه سال گذشته طرح اکران مخاطب خاص به اجرا درآمد و ظاهرا اجرایش به کام مدیریت سینما چنان شیرین بود که وعده تداوم اجرایش در سطحی گستردهتر در سال 91 داده شد. جالب اینکه در دستهبندی آثار مخاطب خاص، هیچ قاعدهای جز درخواست تهیهکننده و کارگردان برای اکران در قالب این طرح وجود ندارد و به همین دلیل هر فیلمی با هر کیفیتی که سینمادار تمایلی به اکرانش ندارد، سر از فهرست آثار اکران مخاطب خاص درمیآورد.
اینگونه است که سال90، هم «شیرین» کیارستمی در طرح اکران مخاطب خاص اکران شد و هم «معبد جان» تله فیلم ساخته شده توسط محمد درمنش!در ابتدای امسال هم محمد درمنش در رابطه با اجرای فاز دوم طرح اکران مخاطب خاص گفت: این طرح پس از طی مراحل اداری و اختصاص بودجه آغاز شد. سهماه از این وعده گذشت و مجری طرح اکران مخاطب خاص در پاسخ به زمان آغاز اجرای این طرح گفت که هیچ خبر جدیدی ندارد! تعدادی از تهیهکنندگان و کارگردانان که برای نمایش فیلمهایشان در قالب طرح اکران مخاطب خاص ثبت نام کردهاند همچنان در وضعیت نامشخصی به سر میبرند. سال تقریبا به نیمه رسیده و هنوز خبری از آغاز اکران فیلمهای مخاطب خاص نیست.
سکانس یک: فانوسنشینهای جدول گیشه
«بدرود بغداد»(مهدی نادری)، «شیرین»(عباس کیارستمی)، «جعبه موسیقی»(فرزاد موتمن)، «گلوگاه شیطان»(حمید بهمنی)، «گلچهره»(وحید موسائیان)، «ارتباط خانوادگی»(نادر مقدس)، «چشم»(جمیل رستمی) و «معبد جان»(محمد درمنش) فیلمهایی بودند که سال90 در قالب طرح اکران مخاطب خاص روی پرده سینماها رفتند؛ فیلمهایی که هیچکدام فروش قابل قبولی نداشتند و در انتهای جدول گیشه قرارگرفتند. فروش فیلمها آنقدر پایین بود که مجری طرح اکران مخاطب خاص تا مدتها از رسانهای کردن میزان کارکرد گیشهشان امتناع میکرد. درمنش در این رابطه گفت:بیشتر از بحث فروش، دیدهشدن فیلمها برای ما مهم بود. تهیهکنندگان و کارگردانان تمایل نداشتند رقم فروش عنوان شود و فقط خواهان به نمایش درآمدن فیلمهایشان بودند.
سکانس دو: آرزوهای بزرگ
باوجود فروش اندک فیلمهای مخاطب خاص، جوادشمقدری، رئیس سازمان سینمایی کشور از ادامه اجرای این طرح استقبال کرد و گفت:فاز دوم طرح اکران مخاطب خاص باید با گستردگی بیشتر از نظر تعداد سینما و تبلیغات اجرا شود.محمد درمنش هم برای گسترش و ایجاد شرایط مطلوب برای اجرای این طرح گفت که به راهحلهای مناسبی برای اکران مخاطب خاص رسیده که با اجرای آنها شرایط بهتری برای نمایش فیلمهای متفاوت ایجاد میشود؛ از جمله اکران 20فیلم در 10سینمای تهران و پنجسینما در مراکز استانها، تبلیغات، امکان اکرانهای دانشجویی و همکاری با NGOها و تشکلهای فرهنگی.
سکانسسه: رنگ پول
سال گذشته برای اجرای طرح اکران مخاطب خاص، یک میلیارد تومان بودجه در اختیار محمد درمنش گذاشته شد تا مجری این طرح به سامان دادن نمایش عمومی آثاری بپردازد که در شرایط عادی امکان اکران نداشتند. تجربه سال90 نشان داد که تا بودجه به دست مجری طرح نرسد خبری از اکران فیلمهای مخاطب خاص نخواهد شد، به همین دلیل بود که درمنش در ابتدای امسال گفت:در حال انجام کارهای اداری و تأمین بودجه لازم برای ادامه این طرح هستیم. امیدواریم هرچه زودتر این پروسه انجام شود تا فیلمها را روی پرده بفرستیم. به محض تأمین بودجه، اکران مخاطب خاص آغاز میشود.
سکانس چهار: زمان میایستد
روزها در پی هم میآمدند و میرفتند ولی زمان برای اجرای طرح اکران مخاطب خاص ایستاده بود. خبری از بودجه نبود ولی مجری طرح اکران مخاطب خاص هنوز امیدواریاش را حفظ کرده بود. درمنش در پاسخ به سؤالی مبنی بر وضعیت بودجه و زمان اجرای این طرح گفت:بودجه فاز دوم طرح اکران مخاطب خاص، سال گذشته پیشبینی و تأمین شده است، به همین دلیل اختصاص بودجه هرچه سریعتر انجام میشود و مشکلی در این زمینه نخواهیم داشت. علیرضا سجادپور هم که معمولا عادت دارد تنها اخبار خوش در اختیار سینما دوستان و اهالی سینما قراردهد چنین عنوان کرد که امور مربوط به اجرای این طرح در سال91، تصویب شده و به زودی بودجه مورد نیاز برای آن تأمین میشود.
سکانس پنج: خبری نیست
خنکای بهار جای خود را به گرمای تابستان داد و اجرای طرح همچنان نافرجام ماند. حالا دیگر درمنش هم ترجیح میداد به جای تکرار مواضع پیشینش، سکوت پیشه کند. او در مواجهه با این سؤال که بالاخره طرح اکران مخاطب خاص کی اجرا میشود، تنها به ذکر این جمله بسنده کرد:هیچ خبر جدیدی ندارم. سجادپور هم با بیان اینکه مجری این طرح درمنش است به نوعی توپ را در میدان سازنده معبدجان انداخت و ترجیح داد دیگر وعدهای ندهد. او گفت:خبر خاصی در این زمینه ندارم و احتمالا تأخیر، به دلیل مشکل در برخی مسائل اجرایی است و علت خاصی وجود ندارد.
سکانس شش: اکران در کوچه بنبست
با کنار هم گذاشتن آخرین اظهارات مجری طرح اکران مخاطب خاص و مرد شماره دو سازمان سینمایی کشور با اخبار غیررسمی میتوان چنین استنباط کرد که جز مسئله مهم بودجه، پای مسائل دیگری هم در میان است؛ مشکلاتی که درمنش برای برطرف کردنشان راهکاری ندارد و به همین دلیل به سکوت بسنده میکند. آیا این طرح نیز به سرنوشت طرحهای مشابه گرفتار شده و طبق اظهارات عدهای چون فیلمهای فازاول اکران مخاطب خاص آثار برجسته و چشمگیری نبودند، تداوم اجرای این طرح با سکته مواجه شده است؟آیا در نحوه اجرای طرح اختلافنظری میان درمنش و مدیریت دولتی سینما پیش آمده است؟هرچه هست اکران مخاطب خاص فعلا در کوچه بنبست به سر میبرد و در شهر هم هیچ خبری نیست.