برخورد منطقی با این نوع اختلالات به‌ویژه در سن رشد می‌تواند تا حد زیادی از عوارض این اختلالات بکاهد. کارشناسان بهداشتی اعتقاد دارند که با آغاز سال تحصیلی در مدارس، شناسایی دانش‌آموزانی که به هردلیل از این قبیل اختلالات رنج می‌برند می‌تواند کمک قابل‌توجهی به کاهش این عوارض کند و در این زمینه نقش مربیان بهداشت مدارس و همکاری والدین دانش‌آموزان با آنها در کاهش عوارض ناشی از این اختلالات بسیار مفید است. با دکتر علی‌اصغر ابدی، متخصص ارتوپدی و جراح زانو و تعویض مفاصل، درباره دو اختلال شایع ارتوپدی در کودکان و نوجوانان که از آن به‌عنوان کف پای صاف و انحراف ستون فقرات یاد می‌شود گفت‌وگو کرده‌ایم. وی در آستانه باز شدن مدارس توصیه‌هایی مفید برای دانش‌آموزان دارد.
- کف پای صاف از نظرعلمی چه تعریفی دارد ؟
افتادگی قوس‌های داخلی و عرضی همراه با چرخش خارجی مچ پا را صافی کف پا می‌گویند. این عارضه یکی از دلایل مراجعه دانش‌آموزان به کلینیک‌های ارتوپدی است. البته آن چیزی که شایع‌تر است کف پای صافی است که ذاتی است. در این حالت وقتی فرد می‌ایستد هیچ قوسی را در پای خود احساس نمی‌کند و حتی ممکن است نسج قسمت داخل پا نه‌تنها قوس نداشته باشد بلکه به سمت داخل برجستگی داشته باشد. افرادی که کف پای آنها صاف است مفاصل دیگرشان نیز بیش از حد معمول حرکت می‌کند؛ آرنج آنها بیش از حد معمول باز می‌شود و زانوهای خود را در هنگام ایستادن می‌توانند به عقب متمایل کنند. از سوی دیگر کسانی که مفصل آنها بیش از حد معمول حرکت می‌کند و به‌اصطلاح نرمی مفصل دارند به‌خصوص افرادی که اضافه وزن هم دارند معمولا دچار خستگی زودرس می‌شوند و نمی‌توانند آنطور که باید فعالیت داشته باشند.
- قوس طبیعی پا از چه زمانی شکل می‌گیرد؟
کف پای افراد در هنگام تولد صاف است؛ به‌عبارت بهتر هرفردی که به دنیا می‌آید کف پای او صاف است و یک نسج چربی مانند کف پایش است و از دو تا سه سالگی به بعد است که به‌تدریج می‌توان قوس کف پا را دید و در نهایت قوس طبیعی پا حدود هفت تا هشت سالگی شکل می‌گیرد.
- منــاسب‌تـرین کفش برای دانش‌آموزانی که کف پای صاف یا نرمی مفصل دارند چیست؟
کفشی که قسمت پا یا جای انگشت‌های آن پهن باشد، انگشتان به راحتی در آن قرار بگیرند و مچاله نشوند، در قسمت داخلی یک قوس طولی داشته باشد، دو تا سه سانت لژ داشته باشد و کاملا تخت نباشد. کفشی که محکم باشد و بتواند از داخل از پا محافظت کند، کفش‌های بند دار و پس از آن چسب‌دار مناسب هستند.
- دانش‌آموزان چه در مدرسه و چه در منازل خود چگونه باید پشت میز و نیمکت و یا میز تحریر بنشینند تا دچار انحرافات ستون فقرات نشوند؟
قبل از پاسخ به این سؤال باید گفت که برخی از دانش‌آموزان از عوارض ناشی از انحرافات جانبی ستون فقرات گلایه دارند. انحرافات جانبی ستون فقرات به‌معنای آن است که ستون فقرات قوس غیرطبیعی دارد و این درحالی است که درحالت طبیعی وقتی که از پشت ستون فقرات را نگاه می‌کنید باید صاف باشد حال اگر ستون فقرات به طرفین قوس داشته باشد فرد دچار انحرافات جانبی ستون فقرات شده است و بسته به اینکه این قوس‌ها در کدام منطقه باشد انحراف جانبی در همان منطقه شکل می‌گیرد. بنابراین به‌طور قطع اگر کسی در درازمدت در وضعیت بد و به طرفین بنشیند برای خود اسکولیوز یا همان انحراف جانبی عادتی را ایجاد کرده است. پس باید به دانش‌آموزان آموخت که همواره پشت میز صاف بنشینند و به طرفین کج نشوند.
ستون فقرات را صاف نگاه دارند و به جلو قوز نکنند؛ چراکه بازده بدن در وضعیت‌های طبیعی بیشتر و خستگی کمتر است. بهترین حالت برای بازدهی بدن آن است که حالت طبیعی بدن حفظ شود. ارتفاع میز و نیمکت باید متناسب با قد دانش‌آموز تنظیم شود و البته در این مورد باید مربیان بهداشت مدارس دخالت مستقیم داشته باشند. آرنج‌ها روی میز قراربگیرد و ارتفاع میز و نیمکت طوری تنظیم شود که فاصله چشم دانش‌آموز تا میز حدود 30تا 40سانتی متر باشد. به‌عبارت بهتر نباید دانش‌آموز در پشت میز، ستون فقرات خود را متمایل به چپ و راست کند. دانش‌آموز نباید مدام پشت میز بنشیند و هردو ساعت تحرک ضروری است چرا که غضروف مفاصل با حرکت تغذیه می‌شود. البته باید توجه داشت که علاوه بر انحرافات ستون فقرات (اسکولیوز)که بر اثر بد نشستن ایجاد می‌شود نوعی از انحرافات ستون فقرات وجود دارد که مادرزادی است و در این حالت نباید به این قبیل دانش‌آموزان اصرار کرد که صاف بنشینند چون احتمال دارد که نتوانند همانگونه که ما می خواهیم بنشینند و به همین دلیل مربیان بهداشت در مدارس باید دانش‌آموزانی را که دچار اسکولیوز عادتی یا مادرزادی هستند شناسایی کنند.
