به گزارش ایسنا، در پی ارائه یافته‌های رساله دکتری محمد سهرابی، دانش آموخته گروه زیست شناسی دانشکده علوم زیستی دانشگاه هلسینکی فنلاند در قالب مقاله‌ای در مجله معتبر آلمانی Mycological Progress محققان اروپایی دست اندرکار این تحقیقات با تصحیح اشتباه‌شان در مقاله جدید خود نام گونه جدید کشف شده توسط این محقق ایرانی و همکارانش را جایگزین کرده‌اند.
دکتر محمد سهرابی، عضو هیات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران با اشاره به این که گلسنگ‌ها از گونه‌هایی هستند که در سال‌های اخیر برای انجام تحقیقات در علوم فضایی و پروژه بلندپروازانه سکونت بشر در مریخ استفاده می‌شوند، اظهار کرد: طی پنج سال گذشته، محققان ایستگاه بین‌المللی فضایی در انجام تحقیقات خود چندین گونه مختلف Rhizocarpon geographicum و Xanthoria elegans و یک گونه جدید ناشناخته مانده از گروه گلسنگ‌های مانا (مائده آسمانی) موسوم به Aspicilia fruticolosa را به مدت چندین ماه به فضا ارسال کرده و همچنین آنها را در شرایط شبیه‌سازی شده مریخی به مدت طولانی نگه داشته‌اند. پس از بازگرداندن گونه‌ها از فضا و خارج کردن آنها از شرایط شبیه سازی شده مریخی، بررسی کامل آنها نشان داد که دما، فشار و تابش شدید اشعه UV در روند رشد و زندگی آنها اثری چندانی نداشته است و در این میان تنها گونه مائده آسمانی همچنان توانسته بیشترین مقاومت را از خود نشان دهد.
وی افزود: پس از آن آزمایش موفقیت آمیز از میان گلسنگ‌های ارسال شده به فضا، گلسنگ مانا به عنوان مدل ارگانیسم مطالعات زیست‌ستاره شناسی انتخاب شد.
سهرابی تصریح کرد: گونه مدل انتخاب شده به گروهی از گلسنگ‌ها به نام Manna Lichens تعلق دارد که در برخی کتب ادیان مختلف به نام مائده آسمانی معروف هستند. این گروه از گلسنگ‌ها که نسبت به خشکی بسیار مقاوم هستند در بیابان‌ها و استپ‌های ایران، آسیای مرکزی، بخش‌هایی از روسیه، اسپانیا، شمال آفریقا و آمریکا پراکنش دارند.
عضو هیات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران تصریح کرد: بررسی‌های اخیر من و همکارانم در دانشگاه هلسینکی نشان داد گونه منتخب گلسنگ مورد استفاده در تحقیقات ایستگاه فضایی که به اشتباه Aspicilia fruticulosa معرفی شده در واقع از گونه کشف شده توسط ما موسوم به Circinaria gyrosa Sohrabi et al است که در بیابان‌ها و استپ‌های مناطق مرکزی و شمال غرب ایران، ارمنستان، ترکمنستان، آناتولی ترکیه و مناطق استپی و خشک اسپانیا وجود دارد.
محققان ایستگاه فضایی متوجه جدید بودن این گونه از نظر علم گلسنگ شناسی و گونه شناسی نبودند و آن را با گونه‌ای دیگر موسوم به Aspicilia fruticulosa که بیشتر در آسیای مرکزی پراکنش دارد، اشتباه گرفته‌اند.
گلسنگ
سهرابی درباره چگونگی پی بردن به این موضوع تصریح کرد: با توجه به اینکه رساله دکتری من بر روی مطالعات تبار شناسی گلسنگ‌های مانا در سطح جهان بوده است در تحقیقات بر روی گونه‌های مختلف این گروه متوجه شدم نمونه گلسنگی که محققان کشور اسپانیا به ایستگاه فضایی بین‌المللی ارسال کرده‌اند یک گونه جدید بوده که نامگذاری آن را به صورت Circinaria gyrosa Sohrabi et al انجام داده‌ام. بعد از انتشار نتایج رساله دکتری من محققان ایستگاه فضایی نام گونه جدید را بلافاصله پذیرفته و مقاله جدید خود را با نام گونه جدید Circinaria gyrosa در پایگاه ساینس دایرکت منتشر کردند.
وی درباره علت بروز چنین اشتباهی از سوی محققان علوم فضایی گفت: در گلسنگ‌ها صفات ریخت شناسی توسعه چندانی نیافته است بنابراین در بسیاری موارد مجبور به مطالعه گونه‌ها از چندین روش به خصوص مطالعه توالی دی ان ای به همراه ترکیبی از مطالعات اکولوژی و روش‌های شیمیایی هستیم و اصولا در علم گلسنگ شناسی موضوع تشخیص گونه‌ها امری نسبتا پیچیده بوده و نیازمند افراد کاملا متخصص است. این مساله ضرورت تربیت نیروی متخصص در این زمینه در کشور ما را نیز نشان می‌دهد خصوصا این که گلسنگ‌های ایران از تنوع گونه‌ای بالایی برخوردار بوده و این دانش در کشور ما بسیار نو پا است.
وی خاطرنشان کرد: در میان گلسنگ‌های مختلف به هیچ وجه نمی‌توان به علت تشابه صفات ظاهری نمونه‌ها به یکدیگر آنها را به عنوان یک گونه قلمداد کرد چرا که امروزه نتایج مطالعات مولکولی گلسنگ‌ها نشان می‌دهد نمونه‌هایی که از نظر ظاهری و صفات ریخت شناسی بسیار شبیه به هم بوده و در مناطق مختلفی در آسیا، اروپا وآمریکا پراکنده و در طول سالیان گذشته همواره در منابع علمی مربوطه به عنوان یک گونه با پراکنش وسیع محسوب می‌شدند، یک گونه جهان شمول نبوده و در مطالعات اخیر از نظر تبار شناسی متعلق به گونه‌های مجزا از هم با پراکنش محدود هستند.
سهرابی با اشاره به اهمیت علم گونه شناسی گفت: استفاده از نام صحیح گونه‌ها در تحقیقات و کتاب‌های درسی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین در معرفی مدل ارگانیسم‌ها باید به تبارشناسی و نام گونه اهمیت داده شود زیرا نام‌های علمی به منزله زبان مشترک در گفتگوی محققان علوم مختلف در سطح جهان هستند.
وی در ادامه با اشاره به توانمندی‌های موجود در عرصه هوا فضای کشور و تلاش محققان برای ارسال موجودات زنده به فضا پیشنهاد کرد در این تحقیقات از این گونه جدید گلسنگ‌ها نیز که به وفور در ایران یافت می‌شود استفاده شود.
سهرابی تصریح کرد: گلسنگ‌ها به منزله آزمایشگاه تشخیص طبی طبیعت هستند. با مراجعه به گلسنگ‌ها در طبیعت می‌توان نشان داد وضعیت سلامتی و پایداری آن در چه سطحی قرار دارد. یا به عبارتی گلسنگ‌ها بزرگ‌ترین اندیکاتور زیست محیطی در طبیعت اطراف ما هستند.
