به یاد ماریتا

در کم‌تر جایی هم دیده می‏شود و این کمیاب بودنش هم ویژگی دیگری است که آن را متمایز کرده است.

اشتباه نکنید، درباره‏ی اختراع جدید یا خودروی خاصی صحبت نمی‏کنم. بحث درباره‏ی موجودی منحصربه‌فرد است که در همین نزدیکی‏های خودمان زندگی می‏کند و شهرت جهانی دارد. موجودی قوی و دوست داشتنی و سریع که البته زورش به ما آدم‏ها نرسیده و همین باعث شده که روز به روز از جمعیت جامعه‏اش کاسته شود. این اتفاق ناخوشایند باعث شده امروز این جانور را با شهرت دیگری هم بشناسیم؛ یکی از در معرض خطرترین جانداران دنیا؛ «یوزپلنگ ایرانی».

همه‏ی این ویژگی‏ها دست به دست هم داد تا جشنواره‏ای برگزار شود و ما را بیش از پیش با این حیوان آشنا کند؛ حیوانی که از کل دنیا فعلاً فقط کشور ما را برای زندگی دارد. بهتر است توضیح‌های بیش‌تر را از زبان مرتضی اسلامی دهکردی، مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی بخوانید:

• چی شد که یوزپلنگ ایرانی دارای جشنواره شد؟

ماجرا از آن جا شروع شد که 9 شهریور 1373 یک یوزپلنگ به علت تشنگی زیاد به همراه سه توله‏ی خود برای خوردن آب به نزدیکی یکی از باغ‎های شهرستان بافق می‏آید، اما مردم به دلیل ناآگاهی و اطلاع نداشتن از این حیوان کمیاب به آن‏ها حمله می‏کنند. یوز مادر نمی‏تواند توله‏هایش را نجات دهد و خودش می‏گریزد. یکی از توله‏ها در آن‌جا تلف می‏شود. یک نفر آگاه ماجرا را به اداره‌ی حفاظت از محیط‌زیست بافق اطلاع می‌دهد،اما یکی دیگر از توله‌ها در راه امدادرسانی از بین می‏رود و تنها یکی از توله‏ها را می‏توانند نجات دهند که بعد از درمان، به پارک پردیسان تهران منتقل شد. نام این یوزپلنگ را «ماریتا» می‏گذارند. ماریتا به دلیل این که تنها یوزپلنگ در اسارت آسیایی بود، به سرعت مشهور شد، عکسش روی مجلات معتبر دنیا به چاپ رسید و به نماد یوزپلنگ آسیایی تبدیل شد. تا آن که در سال ۱۳۸۶ به پیشنهاد انجمن یوزپلنگ ایرانی، ۹ شهریور، سالگرد نجات ماریتا، به عنوان «روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی» نام گرفته.

• سرنوشت ماریتا چه شد؟

در سال 1382 مریض شد و مرد.

• بعد از این که چنین روزی نامگذاری شد، به فکر جشنواره هم افتادید؟

بله، الآن شش سال است که جشنواره‌ی «روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی» برگزار می‏شود و امسال این جشنواره در تاریخ 16 و 24 شهریور برگزار شد.

• گویا امسال جشنواره را فقط در اینترنت برگزار کردید، نه؟

بله، امسال تصمیم گرفتیم جشنواره در دنیای مجازی برگزار شود و به همین منظور وب‌سایتی به نام cheetaday.com ساختیم و یک ویدیوی کوتاه آموزشی در آن قرار دادیم به اضافه‌ی همه‏ی توضیحاتی که باید درباره‌ی یوزپلنگ ایرانی به مردم داده شود. از مردم خواستیم در مدت جشنواره این ویدیوی چند دقیقه‏ای را ببینند و با یوزپلنگ آشنا شوند.

• خوب به جز ماجرای ماریتا دیگر چه چیزی باعث شد تا به فکر جشنواره یوزپلنگ ایرانی بیفتید؟

یوزپلنگ آسیایی که امروز به یوزپلنگ ایرانی شهرت یافته حیوان نادری است که در گذشته در آفریقا و آسیا پراکندگی گسترده‎ای داشته است اما به مرور از تعدادش کاسته شده و در حال حاضر تنها در ایران وجود دارد. چیزی حدود 70 قلاده یوزپلنگ در شهرهایی مانند یزد، سمنان، کرمان، اصفهان، خراسان شمالی و خراسان رضوی وجود دارند که باید از آن‌ها محافظت شود. برای این که مردم با این حیوان آشنا شوند، برنامه‏های زیادی تا به حال برگزار شده است.

• و از این برنامه‏ها نتیجه هم گرفته‏اید؟

خیلی زیاد. طی یک دهه‏ی گذشته، مردم خیلی بیش‌تر آشنا شده‌اند تا جایی که خودشان با ما تماس می‏گیرند و از نقاط مختلف، حتی جاهایی که اطلاعاتی از آن‏ها در دسترس نبوده گزارش می‏دهند. در کل، سطح آگاهی مردم خیلی بیش‌تر شده است.

• این که مردم یا یوزپلنگ آسیایی آشنا شوند، بتوانند آن را تشخیص بدهند و خطر انقراض آن را درک کنند، یک طرف قضیه است،اما طرف دیگر ترسی است که مردم از حیوانات وحشی دارند که منجر به بلایی شد که سر خانواده‏ی ماریتا آمد.

درست است اما در همین آموزش‏ها یاد می‏دهیم که یوزپلنگ با این که گوشتخوار است اما خلق و خویی متفاوت با دیگر حیوانات وحشی دارد. تا به حال در هیچ کجای دنیا گزارشی مبنی بر حمله‏ی این حیوان به انسان دیده نشده است، در حالی‌که دیگر حیوانات گوشتخوار مثل گرگ و پلنگ این طور نیستند. پوزپلنگ ایرانی مانند گربه‏ی خانگی نیست، اما درنده هم نیست و به انسان حمله نمی‏کند. حتی اگر از دام اهلی هم به درستی محافظت شود، به آن هم حمله نخواهد کرد. من خودم چندین بار در قفس از یوزپلنگ ایرانی عکاسی کرده‏ام، کاری که شاید درباره‏ی شیر و پلنگ و گرگ نتوان انجام داد.