در شهرسازی ما اولویت با سواره است و در توجه به ایجاد محیط های کالبدی مناسب ، انسانی و امن برای تردد عابر پیاده در شهر دچار عارضه توسعه نیافتگی هستیم.
شاهد این مدعا شرایط فیزیکی و روانی نامطلوبی است که معابر پیاده در کشور ما حتی در مهمترین بخش‌های پایتخت با آن روبرو هستند که در مقایسه با فضاهای مشابه در کشورهای توسعه یافته صنعتی و حتی کشورهای همجوار در منطقه مانند ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس این شرایط نامطلوب بیشتر رخ می‌نماید.
روابط عمومی شهرداری تهران پچیده‌تر شدن مشکل ترافیک در شهر تهران و درگیری مدیران شهری برای از بین بردن این معضل، کار را به جایی رسانده که توجه به رفت و آمد شهروندان پیاده به کلی فراموش شده یا حداقل به یک موضوع ثانوی و غیر ضروری تبدیل شود.
گرچه پیاده روها در بیشتر جوامع جزء اصلی شبکه معابر شهری و محلی برای استراحت ، تفرج و پیاده روی شهروندان محسوب می شود اما متاسفانه در کشور ما این معابر به عنوان مکان های معلول و فراموش شده شهرها تلقی می شوند .
به نظر می‌رسد طی چند دهه اخیر آن چنان که باید در رابطه با احداث پیاده روها و بهسازی و مرمت آنها نه تنها اقدامات جدی چندانی صورت نگرفته بلکه در مواقع بسیاری به دلیل حجم ترافیک به حریم پیاده روها نیز تجاوز شده است و در یک کلام ماهیت اصلی پیاده راه ها در تهران رفته رفته به فراموشی سپرده شده است .
در شرایطی که اولویت تردد با خودروها و موتورسیکلت ها بوده و عرض پیاده روها برای تردد آسان و ایمن عابران پیاده نا امن شده است به کارگیری اقدامات و راهکارهای موثر برای بازیابی هویت از دست رفته پیاده روهای تهران امری ضروری به نظر می رسد که در این راستا سازمان زیباسازی شهرداری تهران به عنوان متولی این قضیه از مدت ها قبل مطالعات وسیعی در زمینه بهسازی و مناسبت سازی معابر و پیاده روهای شهر تهران انجام داد .
البته این مطالعات به مرحله اجرایی نرسیده بود اما سرانجام از سال گذشته پروژه بزرگ بهسازی و مناسب سازی پیاده روهای پایتخت با برداشتن نخستین گام برای بهسازی و مناسب سازی پیاده راه خیابان ولیعصر(عج) از میدان راه آهن تا تجریش به عنوان طولانی ترین و قدیمی ترین خیابان پایتخت کلید خورد.
پروژه ساماندهی پیاده‌روهای محور ولیعصر (عج)
طرح ساماندهی و زیباسازی معابر پیاده و منظر شهری خیابان ولیعصر(عج) تهران به عنوان طولانی ترین خیابان خاورمیانه با منظری خیال انگیز در قالب یک پارک طویل خطی با تمام خاطراتی که ازرویدادهای جامعه معاصر ایران و زندگی روزمره مردم در حافظه تاریخی خود ثبت کرده، پروژه ای است که به اهتمام سازمان زیباسازی شهرداری تهران در حال انجام است.
بخش کوچکی از طرح در محددوه مرکزی و پرتردد شهر درباند غربی از تقاطع طالقانی تا تقاطع انقلاب در حال حاضر مورد بهره برداری قرار گرفته و توسعه آن با حمایت شهردار تهران در جریان است.
دلایل انتخاب معبر پیاده محور ولیعصر جهت ساماندهی :
1- اهمیت تاریخی ، فرهنگی ، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی.
2- وجود آسیب های جدی کالبدی و فیزیکی.
خیابان ولیعصر (عج) تهران یکی از هفت محوری است که در سطح مناطق 22 گانه شهرداری توسط سازمان زیباسازی شهر جهت بهسازی معابر و ساماندهی بر اساس مطالعات موجود در طرح جامع ساماندهی شبکه معابر پیاده به لحاظ دارا نبودن شرایط کالبدی و فیزیکی متناسب با هویت و شان فرهنگی، اجتماعی، تاریخی، اقتصادی و زیست محیطی آن و همچنین حائز نبودن شرایط مناسب برای تردد روزمره شهروندان گزینش شد.
بر اساس آسیب شناسی های انجام شده در این محور معضلات متعددی وجود دارد که از آن جمله می توان به وجود اختلاف سطح و معارض های فیزیکی در مسیر، شیبهای نامناسب و غیر استاندارد، عدم استفاد هاز کف پوش‌های مناسب از نظر فنی و فقدان زیرسازی لازم، نداشتن روشنایی مناسب در شب، نبود تجهیزات و مبلمان شهری مناسب، آسیب‌های ناشی از حفاری‌های تاسیساتی، شیب های عرضی نامناسب، مسائل زیست محیطی و انباشت زباله در سطح معابر و نهر و نیز وجود نامطلوب جانوران و حشرات بیماری‌زا، تعرض کاربری های مجاور به مسیر ، عدم موجود امکان تردد ایمن برای شهروندان و به خصوص کم توانان جسمی و نابینایان و عوامل متعدد دیگر دلایلی هستند که بر ضرورت ساماندهی همه جانبه این محور صحه می گذارند.
میزان پیشرفت فیزیکی فازهای اجرایی پروژه ساماندهی معابر پیاده روی ولیعصر (عج)
عملیات اجرایی پروژه بهسازی معابر پیاده محور ولیعصر به 2 فاز به شرح زیر تقسیم شده است :
1- جمع آوری روسازی و برچیدن جداول قدیمی 2- اجرای جداول از نوع سنگ لابید 3- کفسازی معابر پیاده شامل تخریب محوطه و بسترسازی ، مخلوط ریزی و کوبیدن و اجرای عملیات روسازی با استفاده از کفپوش های بتنی ( به صورت خشکه چین) و سنگ لابید .
فاز دوم اجرایی پروژه با پیشرفت فیزیکی 82 درصد شامل مراحل زیر است :
1- تخریب کف نهر و بهسازی با قلوه ریزی و اجرای سنگ های مکعبی . 2- کابل کشی و اجرای فوندانسیون و نصب پایه های روشنایی و ساخت و نصب تابلوهای مربوطه 3- اجرای کف سازی باند مبلمان و تاسیسات 4- اجرای پل های بتنی و فلزی و گریل گذاری 5- اصلاح هندسی و کفسازی تقاطع ها 6 - اجرای مبلمان شهری .
تداوم پروژه بهسازی پیاده روهای پایتخت
معاون خدمات شهری شهرداری تهران از تداوم سلسله پروژه های بهسازی و مناسب سازی پیاده روهای پایتخت در سال جاری به عنوان یکی از اولویت های اصلی حوزه خدمات شهری خبرداده و می‌گوید : تداوم پروژه بهسازی پیاده روهای تهران بستگی به نظرشورای اسلامی شهر تهران در سال جاری دارد که در صورت توافق در این زمینه بنا داریم کار بهسازی پیاده روهای شهر تهران را طی سال جاری در سطح تمام مناطق 22 گانه شهر تهران اجرایی کنیم.
کرباسیان با تاکید بر اینکه در این راستا قطعا پیاده روهای خیابان‌های جنوب شهر از جمله مناطق 19 و 20 در اولویت خواهند بود ، تصریح می کند : پروژه بهسازی پیاده روها به طور کلی در هر منطقه از شهر تهران که بتوان فضای مناسبی را برای تردد ایمن و آسان شهروندان تهرانی ایجاد کرد به تدریج در سال جاری بر اساس اولویت ها اجرایی خواهد شد.
این درحالی است که مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران با تاکید بر اینکه پیاده روهای شهر تهران با استانداردهای روز دنیا فاصله زیادی دارد، معتقد است : اگر می خواهیم مردم را به پیاده روی و استفاده کمتر از خودرو شخصی و وسایل نقلیه تشویق کنیم باید پیاده روهای مناسب داشته باشیم.
بهسازی پیاده روهای انقلاب تا امام حسین
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران نیز از برنامه اجرای پروژه های دیگری در قالب طرح بهسازی پیاده روهای پایتخت در سال جاری خبرداده و می گوید : اولویت سال جاری پروژه بهسازی پیاده روهای پایتخت با اجرای بهسازی پیاده روهای مسیر میدان آزادی تا امام حسین (ع) در سال جاری تداوم می‌یابد.
فاز اول این پروژه شامل بهسازی پیاده‌روهای خیابان انقلاب از رودکی تا پیچ شمیران است که بنا به برنامه‌ریزی‌های انجام شده ظرف اردیبهشت ماه جاری مناقصه این پروژه برای تعیین پیمانکار انجام خواهد شد و با مشخص شدن پیمانکار، عملیات اجرایی این پروژه آغاز می‌شود.
امسال نوبت شریعتی هم می شود
ملاصالحی با تاکید بر اینکه به موازات اجرای بهسازی پیاده روهای خیابان انقلاب از رودکی تا پیچ شمیران در مرحله بعدی نوبت به پیاده روهای خیابان شریعتی می رسد ، می افزاید: فاز اول پروژه بهسازی پیاده‌روهای خیابان شریعتی از تجریش تا پیچ شمیران به احتمال 99 درصد از دیگر پروژه‌هایی است که در سال جاری توسط سازمان زیباسازی و در راستای پروژه بهسازی پیاده روهای پایتخت عملیاتی خواهد شد.
به گفته مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران هم اکنون در برخی قسمت های این پروژه مشکل تملک زمین وجود دارد که مذاکره برای رفع این مشکل و تملک زمین ها در حال انجام است و به محض حل این موانع کار اجرایی آغاز خواهد شد .
برنامه‌هایی برای تک‌تک پیاده‌روهای تهران
ملاصالحی با تاکید بر اینکه در رابطه با بهسازی پیاده روهای پایتخت برای تک تک محلات شهر تهران برنامه مدونی تعریف شده است، می گوید : علاوه بر پروژه های فرامنطقه ای در زمینه بهسازی پیاده روهای شهر تهران که در برخی موارد چندین منطقه را توام شامل می‌ود ، تعداد زیادی از مناطق نیز درخواست بهسازی و مناسب سازی پیاده روهای سطح منطقه خود را داده اند.
یکی از این موارد بهسازی پیاده روهای فلکه دوم صادقیه تا میدان نور واقع در منطقه 5 می‌باشد که در حال بررسی است.
پیاده رو جایگاهی برای خودنمایی انسان هاست
دکتر حسین ایمانی جامعه شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در خصوص ماهیت پیاده رو و نقش آن در روابط اجتماعی شهروندان یک شهر با اعتقاد بر اینکه افراد جامعه در مقابل حل شدن هویت فردی خود در هویت جمعی و تبدیل شدن به کمیت واکنش نشان می دهند، می‌گوید : افراد هر جامعه نیاز به جایگاهی دارند که خودنمایی کنند و اغلب افراد با نوع پوشش و آرایش خود تمایز خود را به دیگران نشان می دهند که فضای پیاده رو و مراکز خرید می تواند این نیاز را پاسخ دهد.
وی با تحلیل نقش پیاده رو به لحاظ شهرسازی و تاثیرات اجتماعی آن معتقد است : به لحاظ شهرسازی برنامه های شهرهای مدرن مبتنی بر اولویت خودرو و جدایی محل زندگی از محل کار است در حالی که با از بین رفتن پویایی زندگی و روابط گرم گذشته بین افراد جامعه این نوع شهرسازی کیفیت زندگی را کم کرده است و حاشیه نشینی و یا جدایی افراد از مراکز تجمع آدم ها باعث کم شدن تعاملات اجتماعی شده است که پیاده روی در پیاده رو باعث ایجاد بسیاری از تعاملات مثبت بین شهرنشینان می‌شود.
وی با بیان اینکه در تحلیل‌های جامعه شناسان مشخص شده است که در دنیای مدرن شهرنشینان معنای واقعی زندگی را گم کرده اند تاکید می کند : زندگی مبتنی بر محله و احیای فضاهای پیاده روی که در آن می توان پیاده به محل کار و محل خرید رفت و در این میان می توان به روابط اجتماعی آدم هایی که همدیگر را می بینند و با یکدیگر صحبت می‌کنند شکل بهتری داد باید در دستورکار مدیران شهری کشور قرار گیرد.
ایمانی، فضای پیاده رو را فضایی برای ایجاد اعتماد اعضای جامعه به یکدیگر عنوان کرده و تصریح می کند : در وضعیت فعلی همه داخل ماشین ها نشسته اند و شهرنشین ایرانی که پشت فرمان اتومبیل قرار می‌گیرد غیر قابل کنترل می‌شود در حالی که در فضای پیاده بسیار آدم های معقولی هستند و دائما به همدیگر تعارف می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه پیاده روهای شهر تهران با استانداردهای روز دنیا فاصله زیادی دارد می‌گوید: اگر می خواهیم مردم را به پیاده روی و استفاده کمتر از خودرو شخصی و وسایل نقلیه تشویق کنیم باید پیاده روهای مناسب داشته باشیم.
پروژه بهسازی و ساماندهی پیاده روهای شهر تهران سرانجام پس از مدتها مطالعه و کار کارشناسی از سال گذشته کلید خورد و امسال نیز مدیریت شهری با جدیت پیگیری ادامه این پروژه را در اولوبت های کاری خود قرار داده است.
به نظر می‌رسد زمان آن فرارسیده تا سهم کوچکی از هزینه های گزاف برای تولید خودرو و گسترش شبکه سواره به ایجاد محیط های مطلوب و مختص پیاده و به موازات آن گسترش حمل و نقل عمومی در جهت ایجاد شهری انسانی، پایدار و سبز اختصاص یابد اما مسلما تغییر این روند یک شبه میسر نیست و به تغییر نگرش مدیران شهری و پذیرش این فرهنگ از یکسو و بردباری و همکاری شهروندان تهرانی از سوی دیگر نیازمند است.
ایجاد انضباط فیزیکی در محیط شهر علاوه بر تامین روانی شهروندان و تبعات بسیار مثبت اجتماعی در یک فرایند فرهنگی دوسویه و غیر مستقیم به ایجاد رفتارهای منضبط و واکنش های مسئولانه در قبال حفظ و پاسداری محیط می انجامد.
