آنطور که محققان می‌گویند هنر تعزیه بیش از 356مجلس دارد که می‌تواند هر روز سال اجرا شود. به‌عبارت دیگر تعزیه تنها در مجالس عزاداری خلاصه نمی‌شود و اگر جای ثابتی به این هنر اصیل اختصاص یابد، می‌تواند در تمام طول سال برنامه داشته باشد. دوسال از ثبت جهانی تعزیه می‌گذرد با این حال تعزیه خانه ندارد. 26بهمن1387 روزی بود که دل هنرمندان تعزیه شاد شد. این روز، روزی بود که تعزیه پس از تلاش‌های بسیار هنرمندان این رشته، سرانجام از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به ثبت‌ملی رسید.
تلاش برای ثبت ملی از سال‌ها قبل توسط هنرمندان این رشته و مرکز هنرهای نمایشی صورت می‌گرفت اما همزمان این کار توسط سازمان میراث فرهنگی هم پیگیری شد و سرانجام در همان سال ثبت تعزیه از سوی سازمان میراث فرهنگی صورت گرفت و این اقدام برای هنرمندان تئاتر قابل تقدیر بود. ثبت ملی که هنر تعزیه را یک قدم به ثبت جهانی نزدیک‌تر کرد، در دل هنرمندان امیدهای زیادی را به‌وجود آورد.بنا به قانون یونسکو، ثبت ملی پیش‌نیاز ثبت‌جهانی است. بنابراین قانون، در وهله نخست باید تعزیه را به ثبت‌ملی رساند و سپس برای ثبت‌جهانی آن اقدام کرد.
در همان زمانی‌که تعزیه ثبت ملی شد داوود فتحعلی‌بیگی که رئیس هیأت‌مدیره، مدیرعامل و عضو اصلی انجمن تعزیه بود در گفت‌وگویی با همشهری ثبت‌ملی را اقدامی خوش قلمداد کرد چراکه به گفته این پژوهشگر هنرهای سنتی در ادامه، ثبت در یونسکو را به‌دنبال دارد. سرمایه‌گذاری روی این میراث در یونسکو امکاناتی فراهم می‌آورد که تعزیه را از خطرات تهدیدکننده، دور کند.
همان زمان سیدعظیم موسوی که علاوه بر تحقیق در مورد تعزیه مسئول پیگیری ثبت تعزیه در مرکز هنرهای نمایشی بود در گفت‌وگویی با همشهری اعلام کرد: فعلا قضاوت کردن درباره این اقدام زود است. ثبت‌ملی اقدامی برای ثبت جهانی و یونسکو است. شاید ثبت جهانی تأثیر بهتری داشته باشد. باید عملا دید که چه کارهایی صورت می‌گیرد.
با این حال هنرمندان این رشته امیدوار بودند که ثبت ملی تعزیه امکاناتی جهانی را به‌دنبال داشته باشد تا با اختصاص بودجه برای تعزیه این هنر اشاعه یابد. ثبت تعزیه مناطق مختلف ایران، ساخت تکیه‌ای برای برگزاری تعزیه در طول سال و آموزش این هنر از پیشکسوتان به جوانان علاقه‌مند بخشی از این امیدواری‌ها بود.
روز به یاد ماندنی
رسیدن به یک روز به‌یادماندنی برای هنرمندان تعزیه نزدیک به دوسال زمان برد. 30آبان‌ماه سال1389درحالی‌که کشور ترکیه نیز متقاضی ثبت جهانی این هنر آیینی- مذهبی بود، یونسکو تعزیه را به نام ایران به ثبت‌جهانی رساند. دی‌ماه سال1388یونسکو فرصتی سه‌‌ماهه برای تکمیل پرونده تعزیه داد؛ پرونده‌ای که بیش از چهار‌سال بود پیگیری می‌شد. سرانجام سیدعظیم موسوی آستین‌ها را بالا زد و فیلم «تعزیه ایران» را ساخت و پرونده 40صفحه‌ای آن را با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی به یونسکو ارائه کرد.
آنطور که موسوی اعلام کرد برای تکمیل این پرونده نه وزارت ارشاد و نه معاونان هنری فعلی و قبلی وزیر ارشاد همکاری کردند. با این حال او پرونده را طوری تنظیم کرد که تعزیه تنها با نام ایران (نه مانند نوروز با مشارکت هفت کشور دیگر) ثبت شد، آن هم زمانی که ترکیه یکی از مدعیان تعزیه بود اما قدمت برگزاری تعزیه و پرونده بی‌نقص آن باعث شد که تعزیه به شکل مستقل به نام ایران ثبت شود. همان زمان موسوی باز با خیالی خوش آرزو کرد که ثبت‌جهانی تعزیه، محل ثابت و بودجه‌ای هم برای تعزیه به ارمغان بیاورد.
وعده‌هایی که تحقق نیافت
شوروهیجان ثبت تعزیه وعده‌های زیادی را به‌دنبال داشت. در همان زمان اعلام شد که آموزش و پرورش می‌تواند هنر تعزیه را گسترش بدهد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تعزیه تماشاخانه‌ای بسازد. وعده‌های جذاب تا به آنجا پیش رفت که به وزارت علوم هم رسید. آنطور که وعده داده شد وزارت علوم با تعیین رشته کارشناسی تعزیه در دانشگاه‌ها می‌تواند سهمی در ارتقای هنر تعزیه داشته باشد و قرار شد که سازمان میراث فرهنگی نیز در بخش پژوهشکده تعزیه فعالیت کند. آن زمان پیشنهاد تاسیس هنرستان تعزیه نیز در پرونده ثبت به وزارت آموزش و پرورش داده شد و قرار بود که بنیاد رودکی به‌عنوان متولی، مکانی برای آن اختصاص دهد. همچنین وزارت ارشاد عنوان کرد که می‌تواند همانطور که برای تئاتر، هنرستان احداث کرده برای تعزیه نیز چنین اقدامی را به سرانجام برساند اما هیچ یک از مسئولان و متولیان به تعهدات خود عمل نکردند.
شناخته در جهان ناشناخته در ایران
یکی از وعده‌هایی که هرگز تحقق نیافت ساخت موزه‌ای برای تعزیه بود؛ سال‌هاست این نوید داده می‌شود که در تالار محراب هم تکیه و هم موزه‌ای برای تعزیه برپا خواهد شد این وعده سال گذشته در مراسم معارفه رئیس جدید تالار محراب مجددا تکرار شد اما هرگز تحقق پیدا نکرد. با این حال بعد از گذشت این مدت، باز معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این نوید را می‌دهد که از هنر تعزیه حمایت می‌کند؛ «امسال به‌طور جدی به موضوع تعزیه توجه کرده‌ایم، در اداره کل هنرهای نمایشی به موضوع تعزیه توجه ویژه‌ای شده است. کانون تعزیه تشکیل شده و مدیر مربوطه‌اش حکم گرفته و به این ترتیب اطلاعات مربوطه به آیین‌های تعزیه در سراسر کشور حفظ و نگهداری می‌شود».
معاون هنری گویا فراموش کرده است که نوید تاسیس موزه تعزیه تکراری است، با این حال این مدیر هنری در این‌باره به‌تازگی گفته: «مجموعه آلات و ادوات تعزیه باید در موزه نگهداری شود که در این زمینه مصوبه ویژه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی برای موزه تعزیه را داریم که به‌طور جدی آن را دنبال می‌کنیم».
نیاز به سرمایه‌گذاری و حمایت
دوسال از ثبت جهانی تعزیه می‌گذرد و آن همه شوروهیجان هنوز به نتیجه‌ای منتهی نشده است. مگر اینکه محرم یا مناسبت مذهبی دیگری فرا برسد که چادرهای تعزیه برپا شود. زمانی که این چادرها برپا می‌شود همه مسئولان هنری از استقبال مردم شگفت‌زده می‌شوند و مجددا دم از حمایت از این هنر می‌زنند و با جمع‌شدن این چادرها مجددا وعده‌ها فراموش می‌شود. داوود فتحعلی بیگی که پیش از این امیدوارانه به ثبت ملی تعزیه نگاه می‌کرد، پس از گذشت این مدت اعتقاد دیگری دارد؛ «اما ثبت کردن یک آیین به‌تنهایی نمی‌تواند مشکل را حل کند مثلا تعزیه را ثبت کردیم آن هم ثبت‌جهانی اما بعدش چه کردیم؟ این تشکیلات سازوکار می‌خواهد. برای اعتلای آن تنها ثبت کردن کمک نمی‌کند. باید سرمایه‌گذاری و حمایت هم شود تا آسیب‌هایی که به این هنر وارد می‌شود از بین برود». سیدعظیم موسوی هم همین اعتقاد را دارد؛ «مشکل ما این است که بعد از ثبت جهانی تعزیه، هنوز جایگاه ویژه‌ای برای اجرای آن نداریم. تنها ثبت‌جهانی مهم نیست بلکه باید حمایت نیز وجود داشته باشد».
نمایش‌های آیینی صاحب خانه می‌شود
بخش دلگرم‌کننده در این میان وعده مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران است که وعده داده است، سالن نمایش‌های آیینی تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد. این مرکز نمایشی در منطقه هفت تهران و در خیابان شریعتی با زیربنایی معادل 18هزار مترمربع با طراحی استاندارد ساخته شده و دارای دو سالن اجرای تئاتر است که هر کدام ظرفیت 600صندلی را دارد. همچنین رحمت امینی، رئیس مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری از احداث سالنی برای اجرای آثار آیینی- سنتی در سال 92در حوزه هنری خبر داده است.
