از ایران 2 تیم از دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه صنعتی امیرکبیر در مرحله نهایی شرکت داشتند. این دو تیم در مسابقات مرحله مقدماتی که در تهران برگزار شده بود، برای این مسابقات انتخاب شدند.
تیم دانشگاه شریف در مرحله نهایی حایز رتبه 14 شد و تیم دانشگاه امیرکبیر هم 26. در مورد این مسابقات و نحوه برگزاری آن و تأثیر آن بین دانشجویان کامپیوتر گفت‌وگویی با دکتر تابش سرپرست تیم دانشگاه صنعتی شریف و رئیس مرکز محاسبات این دانشگاه داشته‌ایم که از نظر شما می‌گذرد.
- جناب آقای دکتر تابش، بفرمایید که acm چه نهادی است و چه مسئولیت‌هایی دارد؟
acm انجمن ماشین‌های محاسبه است Association for Computing machinery و مثل همه انجمن‌های علمی دیگری است که به همت متخصصان و علاقه‌مندان تشکیل می‌شود و بعد جهانی پیدا کرده است.
این انجمن هم مخصوصاً علوم کامپیوتری است که از سال 1946، زمانی که کامپیوترها به عنوان یک ابزار ضروری جای خودشان را باز می‌کردند، تشکیل شد. می‌دانید که خیلی از انجمن‌های علمی جهانی مثل انجمن‌های ریاضی سابقه چند صد ساله دارند.
ولی در علوم کامپیوتر، به علت جوان بودنش، این فعالیت‌ها هم تازه شکل گرفته است. acm یک انجمن علمی است که هدفش توسعه علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
- انجمن acm چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهد؟
فعالیت‌های خیلی ارزشمندی در سراسر جهان انجام می‌دهد که بسیار مورد استقبال دانشمندان علوم کامپیوتر است. ژورنال‌هایی دارد که حاوی جدیدترین مقالات در زمینه تحقیقات علوم کامپیوتر است.
کنفرانس‌های بسیار معتبر علمی برگزار می‌کند و یک مجموعه بسیار ارزشمند تحقیقاتی به صورت یک سایت روی اینترنت دارد که بسیار بی‌نظیر است و کتاب‌ها و مقاله‌های پیشرفته فناوری اطلاعات روی آن قرار دارد.
- مسابقات دانشجویی را هم برگزار می‌کند.
بله acm علاوه براین فعالیت‌های ارزشمند علمی، فعالیت‌های دیگری هم برای توسعه علم و ترویج فناوری دارد که از جمله این‌ها مسابقات برنامه‌نویسی دانشجویی است. این مسابقه هم ریشه‌دار شده. امسال دوره سی‌ویکم آن توسط acm برگزار شد.
- مسابقه به چه ترتیبی برگزار می‌شود؟
این مسابقه در دو مرحله برگزار می‌شود. در نقاط مختلف دنیا مسابقات مقدماتی برگزار می‌شود و بعد منتخبین هر منطقه به مرحله نهایی می‌روند. مسابقه تیمی برگزار می‌شود. تیم‌های دانشگاه‌ها هستند که در این مسابقات شرکت می‌کنند و نه کشورها. در هر تیم 3 دانشجو هست.
نحوه برگزاری هم در مرحله مقدماتی و هم در مرحله نهایی به این صورت است که یک شبکه تشکیل می‌شود. هر تیم دور کامپیوترهایشان که در محل مسابقه قرار دارد می‌نشیند. طراحان سؤال‌ها را روی شبکه می‌گذارند.
- چه جور سؤال‌هایی؟
مجموعه مسایلی در مورد طراحی الگوریتم، حل مسأله و بعد برنامه‌نویسی که بسیار چالش‌برانگیز است، در اختیار تیم‌ها قرار داده می‌شود. اعضای تیم با همکاری هم باید مسأله را حل کنند و بعد آن را با یک زبان برنامه‌نویسی، کد کنند.
این زبان هم می‌تواند آزادانه انتخاب شود. یک سری داده‌ها هم برای تست برنامه وجود دارد. بعد از تست برنامه، تیم برنامه را روی شبکه قرار می‌دهد تا ماموران آن را بررسی کنند. اگر برنامه درست بود و پاسخ صحیح بود، تیم امتیاز می‌گردد.
در این امتیاز هم زمان حل مسأله لحاظ شده و هم درستی پاسخ. اگر جواب هم درست نبود، دوباره برنامه، به تیم برگردانده می‌شود و امتیازی از تیم کم می‌شود.
در مجموع فعالیت‌هایی که اعضای تیم انجام می‌دهند مهارت‌های آنها را نه تنها در برنامه‌نویسی و حل مسأله قوی می‌کند بلکه دیگر قابلیت‌های آنها را مثل مهارت‌های سرعت در تصمیم‌گیری و مدیریت کار را هم می‌طلبد.
- استقبال از آن در دنیا چه‌طور است؟
این مسابقات در دنیا خیلی مورد توجه قرار گرفته آن هم به خاطر ویژگی یکتای آن است که هم چالش‌های علمی و تکنولوژیک در آن هست و هم چالش‌های مدیریت و برنامه‌ریزی یک تیم.
- در ایران چه‌طور؟
6، 7 سالی است که کشور ما وارد این مسابقات شده است و ایران و دانشگاه صنعتی شریف از سوی کمیته مرکزی برگزار کننده مسابقات به عنوان سایت آسیای غربی مشخص شده است.
الان چند سالی است که مجری مسابقات هم دانشگاه شریف است و سرپرست و بنیانگذار این کار هم دکتر قدسی است. در سطح ملی هم استقبال زیادی از این مسابقات شده است.
- سوابق ایران در مسابقات محلی و جهانی چه بود؟
در مسابقات محلی تیم‌هایی از غرب آسیا و آسیای مرکزی، تیم‌هایی از پاکستان یا سایر کشورها شرکت می‌کنند. اما متأسفانه در این منطقه توجه زیادی به این علوم نمی‌شود.
برای همین تعداد تیم‌های خارجی که در مسابقات محلی شرکت می‌کنند کم است. پس از این که مسابقات محلی برگزار شد، برحسب این که چند تیم در مرحله مقدماتی شرکت کرده‌اند، تعدادی از تیم‌های برتر به مرحله نهایی می‌روند.
- از هر دانشگاه یک تیم؟
بله. در کشور ما به همت دکتر قدسی این مسابقات جاذبه زیادی پیدا کرده است. دانشگاه ما 4 تا تیم دارد. دانشگاه امیرکبیر تهران 3، 4 تا تیم دارد و بقیه دانشگاه‌ها کمتر. در مرحله مقدماتی امسال 84 تیم حضور داشتند که 4تایشان خارجی بودند و بقیه از دانشگاه‌های داخل کشور.
از آذربایجان و سنگاپور تیم‌هایی در این مسابقات بودند. از مسابقات تهران 3 تیم به مرحله نهایی رفتند؛ تیم دانشگاه سنگاپور، تیم صنعتی شریف و تیم دانشگاه امیرکبیر. این تیم‌ها به ترتیب اول تا سوم شدند. برای اولین بار بود که در ایران تیم شریف اول نشد و تیم سنگاپوری اول شد. اما این تیم در مرحله نهایی هیچ مقامی نیاورد.
- کلاً چند تا تیم در مرحله مقدماتی شرکت کرده بودند؟
در سطح دنیا بیش از 6000 تیم شرکت داشتند که 88 تای آنها به مرحله نهایی راه پیدا کردند.
- در ژاپن؟
بله، مسابقات امسال در توکیو برگزار می‌شد. برگزار کننده محلی آن شعبه IBM در توکیو بود. حمایت کننده اصلی این مسابقات بخش پژوهشی IBM است.
- کیفیت برگزاری مسابقه جهانی چه‌طور بود؟
تجهیزات سخت‌افزاری عالی بود، شبکه و برنامه‌ها کاملاً درست بود و سؤال‌ها بسیار عالی طراحی شده بود. مسابقه 5 ساعت طول کشید و بچه‌ها یک روز قبل به همان فضای مسابقه رفتند تا با آن محیط و سخت‌افزار آشنا باشند.
- چند تا سؤال بود و بچه‌های ایرانی چند تا را حل کردند؟
10 تا سؤال بود و فضای بسیار هیجان‌انگیزی را در محیط مسابقه ایجاد کرده بود. بهترین تیم از دانشگاه ورشو شد که 8 تا سؤال را حل کرد. تیم دانشگاه چن کوای چین و دانشگاه سن پیترزبورگ 7 تا مسأله حل کردند و تیم چهارم هم از دانشگاه MIT بود.
تیم دانشگاه شریف 5 تا سوال را حل کرد و چهاردهم شدند و تیم دانشگاه امیرکبیر هم با حل 4 سؤال، رتبه 26 را کسب کرد. البته ضمن این که این مقام برای ما بسیار عالی بود، اما باید گفت که تیم ما با بد شانسی هم مواجه شد.
چون بچه‌ها در مرز حل کامل شانزدهمین مسأله و ارائه آن به داوران بودند که وقت مسابقه تمام شد. اگر مسأله شانزدهمین هم حل می‌شد، آن وقت ما با یک جهش به رتبه 5، 6 می‌رفتیم که البته به دست آوردن همین جایگاه هم جای قدردانی دارد و چون مسایل واقعاً دشوار بود و تیم‌های زیادی تنها یک یا دو سوال را بیشتر حل نکرده بودند، بچه‌های ما نشان دادند که همتراز نسل جهانی‌شان می‌توانند سرافرازانه جلو بروند.
فکر می‌کنم که با توجه به تجربیات چند ساله، ما باید سیاست‌های خودمان را عوض کنیم تا بچه‌ها با تجربه بیشتری بتوانند به جایگاهی برسند که حق‌شان است و لیاقتش را دارند.
- با توجه به سطح مسابقات و شرکت 6000 تیم در آن، به نظر می‌رسد که واقعاً بین دانشگاه پنجم با بیست‌وپنجم خیلی تفاوت نباشد. اما با این حال بهترین و بدترین مقام‌ها در این مسابقات چه بوده است؟
بهترین مقام ما نهم بوده، اما اکثراً ما بین 15 تا تیم اول بوده‌ایم که همین هم جای قدردانی دارد.
- از بچه‌هایی که قبلاً در این مسابقات در سالهای گذشته شرکت کرده‌اند، آماری دارید؟ در ایران هستند یا رفته‌اند؟
آمار دقیقی نداریم. هر تیم یک مربی یا یاور فنی دارد که بچه‌ها را همراهی می‌کند. چند سالی است که آقای مهندس کامران باور، مربی تیم دانشگاه شریف هستند.
ایشان خودشان در یکی از دوره‌های قبلی، در این مسابقات شرکت کرده‌اند و قبلاً هم در المپیاد جهانی کامپیوتر بوده‌اند. ایشان نشان داد که فارغ‌التحصیل‌های جوان ما چه قابلیت‌های خوبی دارند.
- این مسابقات در بین دانشجویان چه اثری دارد؟
مسابقات acm توانسته بچه‌ها را تشویق کند که یک نوع یادگیری رقابتی داشته باشند. وقتی از سراسر کشور دانشجویانی از دانشگاه‌های دور افتاده در این مسابقات شرکت می‌کنند، خودش نشان می‌دهد که این مسابقات چه تأثیری در بین دانشجویان کامپیوتر دارد. این‌جا یک نوع یادگیری از طریق رقابت کردن اتفاق می‌افتد که بسیار عمیق است.
تفاوت یادگیری رقابتی با یادگیری‌های نوع دیگر نشان داد که کسی که وارد تلاش و چالش می‌شود و در این بین چیزی را می‌آموزد، آن را عمیقاً یاد گرفته و این نشان می‌دهد که این نوع مسابقات چقدر ارزشمند است.
- ما در چند سال اخیر با توجه به رتبه‌هایمان در acm نشان داده‌ایم که دانشجویانمان استعداد زیادی در دانش نرم‌افزار دارند.
به هر حال یک حرکتی صورت گرفته که این 3 نفری که به این مسابقات می‌روند، برگزیده این حرکت هستند.
با این حال چرا پیشرفت ما در صنعت نرم‌افزار و جایگاه ما در جهان چندان چشم‌گیر نیست؟
این سؤال فرای بحثacm است و پارامترهای دیگری در این زمینه دخیل هستند. acm شاخص این است که جوانان با علاقه و استعداد این کار را دارند و می‌توانند به گسترش این فنون کمک کنند. ولی این که صنعت نرم‌افزار چه‌طور باید رشد کند، تابع عوامل دیگری است.
- حداقل این که پتانسیل علمی‌اش را داریم.
بلهT این نشان می‌دهد که نسل جوان ما پتانسیل علمی را دارد و علاقه‌مند است . اما سایت‌های دیگری است که شاید من هم نتوانم در این باره قضاوت کنم. در همین مسابقات من دیدم که چه‌قدر جامعه جهانی از این برنامه استقبال می‌کند و این نشان می‌دهد که در سطح ملی هم باید این کار را تقویت کنیم.
الان تمام این فشار روی دانشگاه صنعتی شریف است. ما احتیاج داریم به حمایت‌های مادی و معنوی بقیه ارگان‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌ها، بخش خصوصی و... بد نیست که یک کمیته ملی هم برای این کار تشکیل شود.
آقای دکتر قدسی می‌خواهند کارهای جالبی در سطح کشور انجام دهند، مثلاً مسابقات آن‌لاین یا برگزاری چند مرحله مسابقه داخلی پیش از مسابقات محلی و... یا برگزاری یک مسابقه با سوال‌های آسان‌تر و سطح مناسب‌تر برای دانش‌آموزان دبیرستانی چیزهایی است که قصد داریم انجام بدهیم. باید قدر این دستاوردها را دانست و آنها را تقویت کرد.
- ما نمی‌خواهیم میزبان مرحله نهایی بشویم؟
حالا مسایل حاشیه‌ای هست که...
- به خاطر قضایای تحریم؟
بله، چون IBM هزینه‌های این مسابقات را می‌دهد. حتی هزینه مسابقات محلی را هم IBM به ما نمی‌دهد. ما به شایستگی می‌توانیم میزبان باشیم ولی نمی‌شود.
- خیلی ممنون.
اهمیت خاص مسابقات acm برای سایر دانشگاه‌ها
اکثر تیم‌های شرکت کننده در این مسابقات یک سال را کاملاً برنامه‌ریزی می‌کنند تا حضوری قوی در این مسابقات داشته باشند.
آقای مهندس کامران باور، مربی تیم دانشگاه شریف ضمن بیان این مطلب در مورد نتایج مسابقات امسال گفت که با توجه به شرکت 6000 تیم از 1750 کشور و حضور 88 تیم در مرحله نهایی، کسب رتبه 14 مسابقات جهانی بسیار عالی است.
وی که خودش در سال 81 در این مسابقات شرکت کرده بود و از آن سال به بعد هم مربی تیم بوده است در اهمیت این مسابقات در بین سایر کشورها گفت: «حتی بعضی از تیم‌ها یک سال تمام درس را تعطیل می‌کنند و فقط روی برنامه‌نویسی کار می‌کنند که بتوانند در این مسابقات رتبه خوبی کسب کنند. معمولاً روس‌ها، چینی‌ها و آمریکایی‌ها رتبه‌های اول این مسابقات را کسب می‌کنند که این نشان می‌دهد که جامعه جهانی به این مسابقات توجه ویژه‌ای دارد.»
وی ضمن بیان این که تیم دانشگاه شریف معمولاً رتبه‌های خوبی در این مسابقات کسب می‌کند، گفت: «اکثر تیم‌هایی که رتبه‌های اول را کسب می‌کنند، برای انتخاب تیم‌شان در مراحل مقدماتی اهمیت ویژه‌ای قائل می‌شوند و تیم‌ها روال قویتری را طی می‌کنند تا برای مسابقه نهایی آماده شوند.»
وی در پایان اعلام کرد که احتمالاً برای سالهای آینده نحوه انتخاب تیم دانشگاه شریف که الان انتخابی توسط خود دانشجویان انجام می‌شود به صورت دیگری انجام شود تا بهترین نفرات با تمام قابلیت‌های لازم به این مسابقات بروند.
