ولی به‌دنبال تغییرات چشمگیر در سبک زندگی، کم‌تحرکی و ترویج عادات و فعالیت‌های نامناسب بدنی، شیوع بعضی از بیماری‌های جسمی ازجمله بیماری‌ها و اختلالات اسکلتی- عضلانی نظیر پوکی استخوان، ضعف عضلانی و دردها و آسیب‌های مفصلی افزایش قابل توجهی داشته است البته بدیهی است که انتظار می‌رود به موازات گسترش همه علوم، دانش پزشکی نیز پیشرفت‌های محسوسی داشته باشد و درمان چنین بیماری‌ها و مشکلاتی با سهولت و اثربخشی بیشتری نسبت به گذشته انجام پذیرد و مسلماً در این راستا به‌کارگیری روش‌های نوین، غیرتهاجمی، کم‌هزینه و البته مؤثر در اولویت انتخاب قرار دارند.
نمونه‌ای از این روش‌های درمانی که به‌خصوص در سال‌های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته است، درمان‌های توانبخشی و فیزیوتراپی هستند. یکی از رشته‌های علوم پزشکی که در سه حوزه پیشگیری، درمان و توانبخشی به ایفای نقش می‌پردازد و از این نظر دارای اهمیت و تأثیر بسزایی در ارتقای سلامت جامعه است، رشته فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی یا فیزیکال تراپی به‌معنای درمان بدن است که در آن از روش‌ها و تجهیزات فیزیکی به‌منظور درمان و توانمند کردن بیماران استفاده می‌شود. به‌عبارت دیگر، پدیده‌های فیزیکی مثل گرما، سرما، نور، صوت، جریان الکتریکی، مغناطیس، کشش، فشار جهت درمان به‌کار می‌روند. در مقابل روش‌هایی نظیر دارو درمانی و جراحی که همواره می‌توانند عوارض، مخاطرات و هزینه‌هایی برجای گذارند، فیزیوتراپی رشته‌ای کم عارضه، ایمن و نسبتاً ارزان محسوب می‌شود. در زمینه تکنیک‌های فیزیوتراپی با دکتر وحید صمدی، متخصص فیزیوتراپی گفت‌وگو کرده‌ایم.
- انـواع درمـان‌های فیزیوتراپی چیست؟
به‌طور کلی درمان‌های فیزیوتراپی به سه دسته تقسیم میشوند. دسته اول تحت عنوان الکتروتراپی شناخته میشوند که در آن دستگاه‌هایی مثل تحریک الکتریکی، امواج فراصوت و لیزر مورد استفاده قرار می‌گیرند. دسته‌دوم شامل تمرین درمانی و تجویز ورزش‌های خاص تقویتی، کششی و تعادلی هستند و دسته سوم، درمان‌های دستی مثل ماساژ و تکنیک‌های مختلف و متنوع هستند که توسط دستان فیزیوتراپیست اعمال میشوند.
- فیزیوتراپیست چه وظیفه‌ای برعهده دارد؟
متخصص فیزیوتراپی باید با ارزیابی و معاینه کامل بیمار به تشخیص صحیحی از نظر نوع اختلالات بدنی موجود و علل ایجاد آن برسد. سپس باید با توجه به یافته‌های حاصل از معاینه، شرایط بیمار و اهداف مورد نظر، یک برنامه درمانی مناسب را طرح ریزی کند که هر یک از سه روش درمانی ذکر‌شده می‌توانند در این برنامه قرار بگیرند البته معمولاً روند درمان چندین جلسه به طول می‌انجامد و ضمن ارزیابی‌های مجدد، براساس شرایط بعدی بیمار ممکن است این برنامه درمانی نیاز به تغییراتی داشته باشد.
از آنجایی که همواره پیشگیری مقدم بر درمان است، کارشناسان فیزیوتراپی به‌منظور جلوگیری از ایجاد، عود یا تشدید بیماری‌ها، چگونگی قرار گرفتن در وضعیت‌های مناسب بدنی و نحوه صحیح انجام فعالیت‌های مختلف زندگی را به افراد آموزش می‌دهند. به‌عنوان مثال برخی از افراد ممکن است مجبور باشند به‌مدت طولانی پشت میز بنشینند یا با رایانه کار کنند. در چنین شرایطی احتمال بروز برخی مشکلات و ناراحتی‌های اسکلتی و عضلاتی مثل گردن یا کمردرد یا صدمات مچ دست افزایش می‌یابد. برای پیشگیری از بروز چنین عوارضی لازم است که برخی دستورالعمل‌ها در مورد انتخاب صندلی و میز مناسب، نحوه نشستن و کار با رایانه، انجام متناوب برخی تمرینات و ورزش‌ها مورد توجه قرار گیرند.
- درمان چه بیماری‌هایی از طریق فیزیوتراپی انجام می‌شود؟
تقریبا فیزیوتراپی تنها رشته‌ای است که در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات دخالت دارد. انواع بیماری‌های ارتوپدی و روماتیسمی شامل دردها و صدمات استخوانی، مفصلی و عضلانی با فیزیوتراپی قابل درمان هستند. روش‌های فیزیوتراپی در توانبخشی بسیاری از بیماری‌های مغز و اعصاب مثل سکته یا فلج مغزی، ضایعه نخاعی، ام‌اس، پارکینسون و آسیب اعصاب محیطی و برخی بیماری‌های قلبی- تنفسی مؤثر هستند. درمان و توانبخشی انواع آسیب‌های ورزشی از طریق فیزیوتراپی انجام می‌شود. فیزیوتراپی بعد از جراحی‌ها نیز از بسیاری از عوارض و مشکلات مختلف مثل لخته شدن خون و خشکی‌عضلات جلوگیری می‌کند. امروزه برای کاهش عوارض برخی از بیماری‌های پوستی، سوختگی‌ها و حتی بیماری‌های زنان از فیزیوتراپی استفاده می‌شود.
- در فیزیوتراپی چه اهدافی دنبال میشوند؟
در رشته فیزیوتراپی اهداف مختلفی مورد توجه قرار می‌گیرند. کاهش درد، التهاب، تورم و خشکی مفصلی، حفظ و افزایش دامنه حرکتی مفاصل، رفع اسپاسم و گرفتگی عضلات، تقویت عضلانی، بهبود استقامت و تعادل و به‌طور کلی ارتقای عملکرد و کیفیت زندگی بیماران ازجمله اهداف روش‌های فیزیوتراپی هستند البته برای رسیدن به این اهداف لازم است که بیماران جلسات فیزیوتراپی را به‌طور منظم دنبال کنند و با انجام برخی تمرینات خاص و رعایت بعضی توصیه‌ها در درمان خود مشارکت داشته باشند.
- کشور ما از نظر دانش فیزیوتراپی در چه موقعیتی قرار دارد؟
در سال‌های اخیر رشته فیزیوتراپی در جهان رشد و تحول چشمگیری داشته است و خوشبختانه همگام با چنین تحولاتی، این دانش در کشور ما نیز با پیشرفت‌های قابل توجهی همراه بوده است. به جرأت می‌توان گفت که ما امروز از این نظر در سطح منطقه جایگاه نخست را دارا هستیم و حقیقتاً در سطح دنیا نیز از موقعیت برجسته و مناسبی برخورداریم. در حال حاضر، حدود پنج‌هزار فیزیوتراپیست در سراسر کشور در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، مراکز بهزیستی و توانبخشی، میادین ورزشی و کلینیک‌های خصوصی به ارائه خدمات مشغولند. جای امیدواری است که امروزه تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته و مدرنی در اختیار فیزیوتراپیست‌ها قرار دارند و از تکنیک‌های به‌روز و مؤثری برای درمان انواعی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. به‌طوری که در سایه این پیشرفت‌ها بسیاری از بیماری‌ها و مشکلاتی که در گذشته غیرقابل درمان به‌نظر می‌رسیدند یا نیاز به درمان‌های طولانی مدت و هزینه‌بر داشتند، امروزه به راحتی و به‌طور مؤثر توسط روش‌های فیزیوتراپی قابل درمان و معالجه هستند. همچنین این نوید را می‌توان داد که با اجرای طرح دکتری حرفه‌ای فیزیوتراپی و آموزش متخصصانی در این سطح، سهم فیزیوتراپی در ارتقای سلامت جامعه و خدمت رسانی بهتر به هموطنان عزیز پررنگ‌تر و برجسته‌تر خواهد شد.
- آیا می‌توان گفت فیزیوتراپی جایگزینی برای روش‌های درمانی تهاجمی و پرهزینه است؟
بله، رشته فیزیوتراپی به‌دلیل اینکه عمدتاً از عوامل فیزیکی موجود در طبیعت مثل گرما، سرما، نور و صوت استفاده می‌کند فاقد عوارض جانبی همراه با برخی درمان‌ها مثل مصرف دارو و مواد شیمیایی است البته در این تخصص علاوه بر الکتروتراپی و دستگاه‌های متداول، از تمرینات و تکنیک‌های دستی خاص نیز به‌منظور درمان بیماران استفاده می‌شود. متأسفانه باور عمومی این است که فیزیوتراپی مؤثر روشی است که در آن تنها از تجهیزات الکتروتراپی استفاده می‌شود و اهمیت تمرینات و روش‌های درمانی دستی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، درحالی‌که گاهی اوقات استفاده به‌جا و مناسب از این روش‌ها اثربخشی بیشتر و ماندگارتری دارد.
