پس از گذشت یک سال از وعده عرضه اوراق سلف نفتی توسط وزارت نفت، با وعده مسئولان نفت و بورس قرار شده بود بانک سپه این اوراق را در دی‌ماه امسال منتشر کند اما وجود برخی ابهام‌ها مانع عرضه شد. گفته می‌شود با برگزاری جلسات مختلف بین مسئولان بورس و شرکت نفت، تمام ابهام‌ها برطرف شده و حتی هیأت پذیرش بورس انرژی، اوراق سلف نفتی را مورد پذیرش قرار داده است.
انتشار اوراق به صورت دلاری و ریالی
محمودرضا خواجه نصیری، مدیر نظارت بر بورس‌ها و بازارهای سازمان بورس با اشاره به جزئیات پذیرش این اوراق گفت: اوراق سلف نفتی در جلسه اخیر هیأت پذیرش به دو صورت دلاری و ریالی مورد پذیرش قرارگرفت؛ به طوری که این اوراق با سود حداقل 80درصدی در قرارداد ریالی و سود حداقل 30درصدی در قرارداد دلاری منتشر می شود. او زمان سررسید این اوراق را پایان سال 94دانست و ضمن بیان اینکه این اوراق با دارایی پایه نفت خام سنگین ایران منتشر می‌شود، اعلام کرد: با پذیرش اوراق سلف نفتی قرار است در مرحله اول 500میلیون دلار اوراق از طریق شبکه کارگزاری و بانک سپه منتشر شود.
او با بیان اینکه زمان انتشار این اوراق توسط شرکت ملی نفت اعلام می‌شود، تاکید کرد: این اوراق در طول دوره یعنی بین زمان عرضه اولیه و سررسید نهایی در قالب بازارگردانی مبادله می‌شود و مجموعه تامین سرمایه امید و بانک سپه این کار را انجام می‌دهند.
هدف از انتشار اوراق
خواجه نصیری امکان اختیار فروش تبعی و تسویه نقدی در زمان سررسید را از ویژگی‌های این اوراق دانست و اعلام کرد: هدف از انتشار این اوراق این است که بخشی از نقدینگی دلاری که در پی نوسانات دلار ایجاد شده است از مردم جذب شده و به سمت تولید هدایت شود. او توضیح داد: همه مردم می‌توانند این اوراق را خریداری کنند به طوری که هر قرارداد، یک بشکه خواهد بود و خرید آن سقفی ندارد همچنین قیمت‌گذاری این اوراق بر اساس قیمت روز نفت در زمان سررسید طراحی شده است. او با بیان اینکه امیدنامه این اوراق به زودی از سوی بورس انرژی منتشر می‌شود، اعلام کرد: بورس آمادگی انتشار این اوراق را دارد و پنج روز بعد از تعیین زمان توسط شرکت نفت، اوراق سلف نفتی منتشر می‌شود.
نحوه فروش قبل از سررسید اوراق
شاپور محمدی، مدیر عامل بورس انرژی در مورد جزئیات انتشار و فروش اوراق قبل از سررسید گفت: این اوراق دارای سررسید در سال 94هستند ولی اگر مردم بخواهند قبل از سررسید این اوراق را به وجه نقد تبدیل کنند، باید آن را در بورس انرژی عرضه کنند تا به وجه نقد مورد نیاز خود دست یابند. البته اگر مردم نتوانند این اوراق را به خریدارانی که در بازار حضور دارند بفروشند بازارگردان این اوراق یعنی شرکت تامین سرمایه امید، اوراق را از مردم خریداری می‌کند تا مشکلی در نقدشوندگی این اوراق به وجود نیاید. او گفت:بازده حداقلی به صورت ریالی حدود 80درصد و بازده دلاری 30درصد طی سه سال برای این اوراق در نظر گرفته شده است و ریسک نقدشوندگی متوجه این اوراق نیست.
او توضیح داد: اگر قیمت جهانی نفت بالاتر از حد اعلام شده باشد، مردم می‌توانند به بازده بیشتری دست یابند یا اینکه در بازار از طریق فروش این اوراق به اشخاص دیگر، در صورتی که قیمت نفت بالاتر باشد، بازده بالاتری کسب کنند. محمدی اعلام کرد: بنابراین در سود کوتاه‌مدت این اوراق اندکی کمتر از 10درصد دلاری یا 20درصدی که به عنوان بازده سالانه این اوراق در نظر گرفته شده است، محقق خواهد شد؛ زیرا تامین سرمایه امید به عنوان بازارگردانی که وارد فعالیت می‌شود، باید دارای درآمدی برای این کار باشد، در نتیجه نرخ بازخرید توسط بازارگردان، اندکی پایین تر از بازده واقعی است.
تفاوت سلف نفتی با اوراق مشارکت
مدیرعامل بورس انرژی به تفاوت اساسی این اوراق با اوراق مشارکت اشاره و تاکید کرد: اوراق سلف نفتی دارای اختیار فروش تبعی است و خریدار این اوراق هنگام فروش آن مختار است آن را در سررسید به شرکت نفت بفروشد یا از طریق بازار به دیگران که همین آپشن این اوراق را متمایز می کند؛ چون بازده این اوراق می‌تواند بیشتر از بازده تعیین شده یا اوراق مشارکت باشد اما این بازده اضافی یک بازده احتمالی است و قطعی و معین نیست بلکه ممکن است در همان سطح اعلام شده باقی بماند که بستگی به شرایط بازار جهانی نفت دارد.
محمدی در پاسخ به این پرسش که وزارت نفت چه سطحی را تضمین کرده که سود اوراق سلف نفتی را پرداخت کند، گفت: 8 /1برابر قیمت ریالی و 3 /1قیمت دلاری تضمین شده است؛ یعنی کسی که 100هزارتومان از این اوراق را خریداری می‌کند، وزارت نفت تضمین کرده در سررسید 180هزارتومان خریداری کند و اگر کسی 100دلار از این اوراق را بخرد، مبلغ خرید در سررسید 130دلار است. محمدی ادامه داد: البته در سلف موازی استاندارد که یک محصول مالی ایرانی است، ویژگی‌هایی وجود دارد ازجمله اینکه افراد می توانند این اوراق را قبل از سررسید بارها خرید و فروش کنند و این کاری است که توسط سازمان بورس و وزارت نفت طراحی شده است و به عنوان ابزاری جذاب در آینده در بورس انرژی معامله می‌شود. او تاکید کرد: مبنای قیمت نفتی که در سلف نفتی مورد محاسبه قرارمی‌گیرد، قیمت نفت عمان و دبی است که در امیدنامه تهیه شده به وسیله تامین سرمایه امید و وزارت نفت تاکید شده و در اعلامیه‌های عرضه هم مبنای محاسبه، قید خواهد شد.
اوراق سلف نفتی چیست؟
سلف نفتی قراردادی است که بر اساس آن شرکت ملی نفت ایران یا شرکت‌های تابعه، مقدار معینی نفت خام را براساس مشخصات قرارداد سلف، در برابر بهای نقد، به فروش می‌رساند تا در سررسید مشخص به خریدار تحویل دهد. به این ترتیب با هماهنگی وزارت نفت، بانک مرکزی و بازار سرمایه قرار است برای اولین بار در کشور اوراق سلف نفتی به میزان یک میلیون بشکه و حداکثر ۵ میلیون بشکه نفت خام به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار به صورت ریالی و ارزی (بر مبنای واحد پولی دلار) منتشر شود. این اوراق یکی از جذاب‌ترین و پرسودترین اوراق بهادار کشور مبتنی بر دارایی واقعی نفت و مرتبط با احکام اسلامی بوده که قرار است توسط شرکت ملی نفت ایران و متعهد پذیره‌نویسی و بازارگردانی تامین سرمایه امید منتشر شده و به طور همزمان در شعب منتخب بانک سپه و شبکه کارگزاری عرضه شود. سلف نفتی بر اساس قرارداد سلف موازی استاندارد نفت بوده و بسیار جذاب است؛ زیرا در آن سود بین‌دوره پرداخت نمی‌شود و مشابه حساب‌های بلندمدت بانکی است با این تفاوت که قبل از سررسید، امکان فروش آن وجود دارد. این در حالی است که نقدشوندگی آن برای سرمایه گذار از طریق فعالیت بازارگردانی لحاظ می‌شود.
هر سند این اوراق 100دلار بوده و قرار است در دونماد دلاری و ریالی منتشر شود و در هر دونماد، شرکت ملی نفت در زمان سررسید به سرمایه‌گذاران حق اختیار فروش می‌دهد. منابع حاصل از فروش این اوراق قراراست در پروژه‌های پارس جنوبی و میادین مشترک نفتی صرف شود.
گواهی سلف نفت
گواهی سلف نفت سندی مشتمل بر مجموع دارایی خریدار از قراردادهای سلف است. این گواهی در طول دوره معاملاتی مبنای انجام معاملات و پس از پایان آن دوره، مبنای تسویه نقدی یا تحویل فیزیکی قرارداد سلف خواهد بود. خریدار سلف نفت می‌تواند قبل از سررسید، بر اساس قرارداد سلف دیگری، مقدار معینی نفت خام به صورت کلی فی‌الذمه به خریدار جدید بفروشد و او را به شرکت ملی نفت ایران جهت دریافت نفت خام یا تسویه نقدی حواله دهد؛ به این قرارداد سلف موازی می‌گویند. چندنکته در سلف موازی مورد توجه است.در این اوراق شرکت ملی نفت ایران با اعطای گواهی سلف، به خریدار سلف نفت اجازه می‌دهد در صورتی که قبل از سررسید اقدام به فروش سلف موازی نفت کرد، با تحویل گواهی سلف، خریدار جدید را جهت تحویل نفت خام یا تسویه نقدی به شرکت ملی نفت ایران حواله دهد.
مدیریت ریسک گواهی‌های سلف
دارندگان اوراق سلف در سررسید می‌توانند با تحویل گواهی سلف، نفت خام دریافت کنند کمااینکه می‌توانند با فروش نفت خام به شرکت ملی نفت ایران به قیمت روز، تسویه نقدی کنند. در سررسید ممکن است قیمت نفت خیلی نوسان داشته باشد و این باعث ریسک بالا برای دارندگان اوراق شود. برای پوشش این ریسک می‌توان از قراردادهای اختیار معامله استفاده کرد؛ به این صورت که شرکت نفت در کنار قرارداد اصلی فروش سلف نفت، حق اختیار فروش نفت در سررسید به قیمت معین را به خریدار سلف می‌فروشد و در مقابل حق اختیار خرید به قیمت معین در سررسید را از خریدار سلف می‌خرد.خریدار سلف نیز زمانی که قرارداد سلف موازی را می‌فروشد این دو حق و تعهد را به خریدار جدید سلف منتقل می‌کند.
حق اختیار خرید و فروش
حق اختیار فروش، قراردادی اختیاری است که همراه با معامله سلف از سوی شرکت ملی نفت ایران به خریدار داده می‌شود و بر اساس آن، اختیار فروش مقدار معینی نفت خام به «قیمت اعمال» تعیین شده در قرارداد، در تاریخ سررسید به خریدار داده می‌شود. این حق اختیار قابلیت خرید و فروش مستقل ندارد و منحصرا با اجازه شرکت ملی نفت ایران در قرارداد سلف موازی به خریدار جدید منتقل می‌شود. حق اختیار خرید نیز قراردادی اختیاری است که همراه با معامله سلف از سوی خریدار به شرکت ملی نفت ایران داده می‌شود و بر اساس آن، اختیار خرید مقدار معینی نفت خام به «قیمت اعمال» تعیین‌شده در قرارداد در تاریخ سررسید به شرکت ملی نفت ایران داده می‌شود.
تسویه سلف نفت
بر اساس اعلام مشاور عرضه اوراق سلف نفتی و بعد از انجام بررسی‌های لازم قرار است عرضه نفت خام به مردم در قالب این اوراق در معاملات دلاری با تعیین سود حداقل ۳۰ درصدی به صورت سه ساله بر اساس قیمت نفت و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روز شمار هفت‌درصد و در معاملات ریالی با سود حداقل ۸۰درصدی و بر اساس قیمت نفت ضرب در ارز مبادله‌ای و بازخرید قبل از سررسید به بازارگردان با سود روز شمار 20درصد صورت گیرد. در سررسید گواهی‌های سلف چند حالت ممکن است رخ دهد و متناسب آن چند گزینه برای تسویه نقدی یا فیزیکی قابل تصور است.به طوری که اگر در سررسید، قیمت نفت خام پایین‌تر از 140دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف ترجیح می‌دهد به جای تسویه فیزیکی از حق اختیار فروش خود استفاده کرده و هر بشکه نفت خام را به 140دلار به بانی (شرکت ملی نفت ایران) بفروشد و تسویه نقدی کند. اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از 140و پایین‌تر از 160دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف می‌تواند تقاضای تسویه فیزیکی نفت کند. اما اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از 140و پایین‌تر از 160دلار است، در این فرض دارنده گواهی سلف می‌تواند با فروش نفت خام به قیمت روز با بانی (شرکت ملی نفت ایران) تسویه نقدی کند.اگر در سررسید، قیمت نفت خام بالاتر از 160دلار است، در این فرض بانی (شرکت ملی نفت) ترجیح می‌دهد به جای تسویه فیزیکی از حق اختیار خرید خود استفاده کرده و هر بشکه نفت خام را به 160دلار از دارندگان گواهی سلف خریداری کرده و تسویه نقدی کند. سازمان بورس و اوراق بهادار حق دارد برای احراز شرط قدرت بر تسلیم، تنها به شرکت ملی نفت ایران (یا شرکت‌های تابعه) و به کسانی که گواهی سلف نفت دارند اجازه فروش سلف موازی نفت دهد.
در حالی اوراق سلف نفتی در دی‌ماه امسال به دلیل نوسانات نرخ ارز و ترس از تلاطم بیشتر در بازار ارز مجال عرضه پیدا نکرده بود که اکنون با پذیرش این اوراق در بورس انرژی تمامی بسترها و اقدامات لازم از سوی سازمان بورس برای انتشار آن انجام شده است و باید دید که وزارت نفت و بانک مرکزی به چه توافقی در انتشار این اوراق می‌رسند و این اوراق را چه زمانی منتشر می‌کنند و آیا وزارت نفت تمایلی به عرضه این اوراق در بازار دارد و با توجه به نوسانات دلار این نفت را به صورت دلاری و ریالی به مردم عرضه می کند یا اینکه همانند اسفندماه پارسال از عرضه آن منصرف شده و به سراغ اوراق مشارکت می‌رود؟
