آیا سرطان قابل پیشگیری است؟

 در تحقیقات مفصلی که صورت گرفته است نشان داده شده که 75درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند. کشورهای صنعتی با بهره‌گیری از این تحقیقات اقدامات بسیار مفصلی انجام داده‌اند و بسیاری از سرطان‌ها را محدود و یا کنترل کرده‌اند.

به عنوان مثال سرطان‌های معده که در شرق دنیا از کشنده‌ترین سرطان‌ها به حساب می‌آیند، در غرب کنترل معنی‌داری شده‌اند و از ردیف‌های اول کشندگی جدا شده‌اند. این سرطان که روزی شایع‌ترین سرطان در شرق دور بود، امروز به خوبی کنترل شده است.

سرطان‌های پوست:
اگر چه قبلاً مفصل‌تر صحبت کرده‌ام ولی به‌طور کلی دو عامل برای پیشگیری از بروز و یا کم کردن خطرات ناشی از آن ضروری است. عامل اول احتراز از اشعه ماورای بنفش نور خورشید است.

 این اشعه می‌تواند با تحریک مستمر پوست سبب بروز سرطان‌های نوع پوششی پوست شود، به همین جهت توصیه می‌شود افرادی که شغل آنها حضور در مقابل آفتاب را الزامی می‌کند مثل کشاورزان، کارگران و... با لباس پوشیده و بهره گرفتن از کلاه‌های آفتابی این وظیفه را انجام دهند.

 توجه به خال‌های پوستی و شناخت تغییرات آنها و یا نوپدیدی آنها می‌تواند از بروز سرطان دیگر پوست که ملانوما گفته می‌شود پیشگیری کرده و یا با تشخیص زودرس عوارض آن را کاهش دهد.

 سرطان‌های حفره دهان:
زمان طولانی لازم است تا ضایعات مخاطی دهان و زبان به سرطان تبدیل شود. دو عامل بزرگ در پیشگیری از سرطان‌های حفره دهان تأثیر دارند، اول رعایت بهداشت دهان و دندان، اگر حفره دهان پاکیزه نگهداشته شود و دندان‌ها سالم باشند و به موقع مراقبت‌های بهداشتی برای دهان انجام شود، احتمال بروز ضایعات پیش سرطانی و نهایتاً سرطان در حفره دهان کاهش می‌یابد.

 عامل دوم مواد مصرفی، به ویژه دخانیات است. مواد دخانی از عوامل اصلی بروز سرطان‌های پوشش دهان و زبان می‌باشند. ترک زودتر سیگار و پیپ می‌تواند این خطر را به‌طور محسوس کاهش دهد.

به‌طورکلی مواد غذایی تند و محرک به‌خصوص اگر از کیفیت طبیعی سالمی برخوردار نباشند و یا سایر مواد دخانی و محرک هم می‌توانند در حفره دهان و یا حنجره ایجاد سرطان کنند.لازم به ذکر است که دخانیات عامل مستقیم یا غیرمستقیم یک سوم سرطان‌های بدن است و تنها ترک مواد دخانی می‌تواند سرطان‌های دنیا را به یک سوم کاهش دهد.

سرطان مری و معده:
برای سرطان‌های مری و معده علاوه‌ بر بهداشت دهان و دندان، مواد غذایی مصرفی اهمیت بیشتری دارند. مصرف مواد دخانی در این هم مؤثر است، به‌خصوص مواد اعتیادآور خوراکی و یا جویدنی که در بخش‌هایی از دنیا و کشور ما معمول است.

مصرف مواد گوشتی نمک‌سود و استفاده از نمک زیاد و مصرف مواد چربی به‌خصوص چربی‌های اشباع شده و با ترانس بالا از عوامل ایجاد سرطان‌های مری و معده است که مصرف مواد سبزی و میوه‌جات نیز احتمال بروز این سرطانی‌ها را زیادتر می‌کند.

سرطان لوزالمعده:
مصرف الکل در ایجاد این سرطان نقش مهمی بازی می‌کند، اما هنوز سایر عوامل مؤثر به‌خوبی شناخته نشده است.

سرطان روده بزرگ:
 این نوع سرطان را از سوغاتی‌های صنعتی شدن می‌شناسیم. کم مصرف کردن مواد سبزی و میوه و بهم زدن عادات تخلیه گوارش و دستگاه از موادغذایی که زود آماده می‌شوند، از عوامل مهم ایجاد این نوع سرطان می‌باشند که امکان پیشگیری از آن کاملاً در اختیار مردم است.

سرطان مثانه و پروستات:
 استفاده از دخانیات و در معرض مواد شیمیایی قرار گرفتن از عوامل مؤثر سرطان مثانه به حساب می‌آید. به همین جهت توصیه می‌شود رنگرزها و نقاشان که از مواد رنگی استفاده می‌کنند، رعایت بیشتری معمول دارند تا از راه پوست و یا تنفس این مواد رنگی وارد بدن آنها نشوند.

 سرطان تیروئید:
 استفاده نابه‌جا از اشعه x و عدم محافظت تیروئید در مقابل اشعه می‌تواند خطر سرطان تیروئید را بالا ببرد. به عنوان مثال در قدیم که برای کچلی از تابش اشعه x استفاده می‌کردند و یا کسانی که به هر دلیل در معرض اشعه گاما (رادیوتراپی) قرار می‌گیرند، یا حتی کسانی که حداقل 2بار از رادیوگرافی‌های بزرگ دندان برای ردیف کردن دندان‌های خود استفاده می‌کردند، خطر بروز سرطان تیروئید را افزایش داده‌اند.

سرطان پستان:
شایع‌ترین سرطان در نیمی از مردم جامعه یعنی بانوان محترم با رعایت نکات بهداشتی تا حد زیادی قابل کاهش است و یا می‌تواند آن را در مراحل اولیه شناسایی کرد و از عوارض بعدی کاست.رعایت وزن نسبت به قد و پیشگیری از اضافه وزن، عدم مصرف مواد چربی زیاد و عدم مصرف الکل و دخانیات از الزامات است.

داروهای اورمنی (اورون‌های زنان) به‌ویژه اگر بدون دلیل مصرف شوند، از علل مهم به‌شمار می‌روند. متأسفانه امروزه مصرف این داروها چه به صورت عمومی (تزریقی یا خوراکی) و یا موضعی (پماد) برای پوست و به عنوان زیبایی و جوان کردن، معمول شده که کاملاً غیر علمی است و خطر بروز سرطان پستان را افزایش می‌دهد.کسانی که به دلایل علمی و زیر نظر پزشکان متخصص مجبور به مصرف مواد اورمنی هستند باید از نظر بروز سرطان پستان در معرض کنترل دقیق‌تری قرار گیرند.

* استاد دانشگاه و رئیس مرکز تحقیقات سرطان