این یکی از پنج ایرادی است که شورای نگهبان از لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست گرفته و از مجلس خواسته تا این بخش را در لایحه بگنجاند. نمایندگان مجلس البته مکلف به تأمین نظر شورای نگهبان هستند بنابراین در بررسی لایحه می‌بایست این نقطه نظر شورا را مدنظر قرار دهند، اما به این ترتیب کودکان و نوجوانانی که سرپرستی‌شان واگذار می‌شود همواره از هویت خود باخبر خواهند بود.
احتمالا این کودکان یک نام در صفحه اصلی شناسنامه‌شان خواهند داشت که همراه با نام خانوادگی کسانی است که سرپرستی‌شان را پذیرفته‌اند و علاوه بر آن توضیحی نیز در صفحه توضیحات شناسنامه‌شان خواهند داشت که نام و نام خانوادگی واقعی‌آنها در آن گنجانده می‌شود. محمد نفریه، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی، درباره ایرادهای شورای نگهبان به خبرگزاری ایسنا گفت:
در لایحه‌ای که نوشته شده بود، قرار بود براساس آیین‌نامه‌ای که توسط سازمان بهزیستی و اداره ثبت‌احوال نوشته می‌شود، موضوع نام و نام خانوادگی قبلی - اصلی کودک مشخص شود، در واقع ما قصد داشتیم که با درج شدن کد مشخصی که تنها برای سازمان بهزیستی و ثبت احوال تعریف شده بود، این موضوع را مدنظر قرار دهیم. به گفته نفریه از دیگر ایرادهایی که شورای نگهبان بر این لایحه وارد دانسته درج کلمه وصی در موادی از این لایحه است و شورای نگهبان خواسته که درعبارت پدر، مادر و جد پدری کلمه وصی نیز گنجانده شود.
او درباره ایرادهای شورای نگهبان توضیح داد: در لایحه آمده بود درصورت پیدا شدن پدر و مادر این دو می‌توانند فسخ فرزندخواندگی را درخواست کنند، درحالی‌که شورای نگهبان «جد پدری و وصی» را نیز درنظر گرفته است و خواستار اضافه شدن این دو واژه به بند ایرادی مورد نظر شده است.
موضوع بند یک دارندگان اختیار کودک بود که در آن تنها پدر، مادر و جد پدری لحاظ شده بود و شورای نگهبان در ایراد خود آورده است که باید «وصی» نیز به این بند اضافه شود. مثلا در لایحه آمده است که چه کودکانی شرایط سرپرستی دارند، کودکانی که پدر، مادر و جد پدری آنها در قید حیات نباشند، اما از این پس باید وصی کودک را نیز لحاظ کنیم.
ایراد دیگر شورای نگهبان در مورد «شرایط واگذاری کودک» است که در لایحه آمده بود اگر پدر، مادر و جد پدری نتوانند مسئولیت سرپرستی کودک را به‌صورت قانونی داشته باشند، آن وقت دادگاه می‌تواند با رعایت مصلحت سرپرستی کودک را به افراد واجد شرایط واگذارد. شورای نگهبان خواستار «تبدیل بند تقید به انجام واجبات و ترک محرمات و اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی در مورد متقاضیان سرپرستی کودک» شده است.
وصی کیست؟
وصی فردی است که ولی برای سرپرستی فرزندش تعیین کرده است و در وصیتنامه‌‌ای رسمی این حق را به وی داده است. وصی در امور سرپرستی فرزند از تمام حقوقی برخوردار است که ولی کودک برای او در وصیتنامه تعیین کرده‌است. در مواد 1189 و 1190 قانون مدنی توضیحاتی درباره وصی آمده است.
23 ایراد قبلی
در مرحله قبل شورای نگهبان 23 ایراد بر لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست وارد دانسته بود. یکی از این ایرادها این بود که متقاضیان مسلمان باید مقید به انجام واجبات و ترک محرمات باشند که این خصوصیت از لحاظ مقررات فقهی از شروط لازم برای سرپرستی است، بنابراین پیشنهاد کرده بود که عبارت تقید به انجام واجبات و ترک محرمات برای درخواست‌کنندگان مسلمان به‌عنوان بندی مجزا به این ماده اضافه شود.
در تبصره ماده شش نیز آمده بود که اعطای سرپرستی کودک غیرمسلمان به متقاضی مسلمان با وجود متقاضی همکیش ممنوع است که این امر به‌دلیل مغایرت با مقررات فقهی از سوی شورای نگهبان با ایراد مواجه شد، زیرا اعضای شورا معقتد بودند که تشخیص مصالح طفل برعهده دادگاه صالح بوده و چه بسا در بسیاری از موارد مصلحت طفل غیرمسلمان در اعطای سرپرستی وی به متقاضی مسلمان باشد، بنابراین شورای نگهبان خواستار حذف این تبصره شده بود.
حمایت از کودکان و نوجوانان
مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست در گزارشی آورده است: در سال1381 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان تصویب شد. با تصویب این قانون، برای نخستین‌بار اصطلاح کودک‌آزاری وارد ادبیات کیفری ایران شد و زمینه پرداختن رسانه‌ها به این موضوع بیشتر فراهم شد.
این قانون که در 9ماده تصویب شده هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان را که موجب صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی کودکان شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع و کودک‌آزاری را از جرائم عمومی می‌داند که احتیاج به شکایت شاکی خصوصی ندارد. لایحه مورد بررسی(لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست) با این استدلال که هنوز خلأهایی در حوزه حمایت از اطفال و نوجوانان وجود دارد، ارائه شده است.
جلوگیری از رسوب کودکان و نوجوانان در مراکز نگهداری
در حال حاضر کودکان و نوجوانان زیادی در مراکز نگهداری سازمان بهزیستی کشور رسوب کرده‌اند و موانع قانونی موجود مانع از سپردن سرپرستی آنها به خانواده‌های متقاضی است. درصورت تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست بخشی از این موانع برداشته خواهد شد و سازمان بهزیستی می‌تواند در چارچوب قانونی، خانواده‌هایی را برای سرپرستی این کودکان تعیین کند.
محمد نفریه، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی، چندی پیش گفته بود: تصویب لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست ساماندهی کودکان کار و خیابان را در پی خواهد داشت.به این ترتیب بخش قابل‌توجهی از مشکلات کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست با تصویب و اجرای این قانون برطرف خواهد شد. محمداسماعیل سعیدی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز گفته که ایرادهای شورای نگهبان برطرف خواهد شد و این لایحه به‌زودی برای ارسال مجدد به شورای نگهبان آماده می‌شود.
به‌گفته او، لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست با تلاش و همکاری سازمان بهزیستی، کارشناسان و متخصصین پس از چندین سال تدوین شد و در نهایت سال گذشته در مجلس به تصویب رسید اما شورای نگهبان در چندین مورد به آن ایراداتی وارد دانست که در کمیسیون اجتماعی این موارد بررسی و رفع شد. بازگشت مجدد این لایحه از سوی شورای نگهبان نشان‌دهنده این است که باز هم این نهاد به آن ایراد گرفته و امیدواریم با برطرف شدن ایرادها، این لایحه به تصویب شورای نگهبان برسد.
