پس از آنکه تلاش‌های مقامات عراقی و البته آمریکایی برای انجام مذاکره با هیأت ایرانی حاضر در کنفرانس امنیت عراق در شرم‌الشیخ مصر به نتیجه منجر نشد، دولتمردان عراقی از جمله نخست وزیر و وزیرخارجه این کشور در اظهارنظرهایی متناوب اعلام کردند که مقامات ایران و آمریکا در آینده‌ای نزدیک درباره مسائل عراق گفت‌وگو خواهند کرد.
همین مسئله موجب شد تا منوچهر متکی، وزیر امور خارجه نیز در جریان سفر خود به اسکاندیناوی از احتمال مذاکره با رایس درباره عراق خبر دهد و البته این اظهار نظر متکی پس از ابراز تمایل‌های بسیار از جانب وزیر خارجه آمریکا برای مذاکره که تلاش می‌کرد این خواسته را با قرار دادن در لفافه پیش‌شرط تعلیق غنی‌سازی اورانیوم از جانب تهران، موجه جلوه دهد، ابراز می‌شد.
طبیعی است که در شرایط کنونی بخش اعظم مشکلات ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه در مسائل مرتبط با عراق خلاصه می‌شود و نومحافظه‌کاران آمریکایی دریافته‌اند برای حل مشکلات خود در این کشور به شدت نیازمند کمک ایران به عنوان بازیگر تأثیرگذار در منطقه هستند.
دکتر احمد چلبی، معاون نخست وزیر و وزیر نفت پیشین عراق چندی پیش در گفت‌وگو با ما تاکید کرد که ایالات متحده پس از آنکه نقش آزادکننده خود در عراق را در قالب اشغالگر متجلی نموده با مشکلات بسیاری دست به گریبان شد و اکنون در شرایطی قرار گرفته که نقش ایران و تأثیرگذاری آن را در امور عراق به رسمیت می‌شناسد.
از نگاه وی همین موضوع موجب شد تا مقامات آمریکایی اصرار فراوانی به حضور ایران در اجلاس شرم‌الشیخ داشته باشند.
چلبی همچنین در اظهارنظری جالب تصریح کرد که پس از اجلاس شرم‌الشیخ تغییر محسوسی در روابط ایران و آمریکا به وجود خواهد آمد. این اظهارنظر او پیش از برگزاری اجلاس و زمانی صورت گرفت که هنوز هیچ خبر و یا گزارشی از احتمال مذاکره میان ایران و آمریکا پس از نشست مذکور وجود نداشت و کسی در این باره سخن نمی‌گفت.
دکتر الهام امین زاده، استاد حقوق بین‌الملل و نماینده مردم تهران در مجلس هفتم نیز براین باور است که در حال حاضر افکار عمومی جهان، حضور آمریکا به عنوان اشغالگر عراق را موجب افزایش اقدامات تروریستی و ناآرامی‌ها در عراق می‌دانند؛ از سوی دیگر فشارهای داخلی نسبت به دولتمردان آمریکایی به حدی است که آنان ناچار شده‌اند در مقابل این فشارها تا حدود بسیاری تمکین کنند.
اشاره دکتر امین زاده علاوه بر موضوع افکار عمومی آمریکا و مخالفت بسیار آنان با حضور آمریکا در عراق به مخالفت‌های بسیار نمایندگان دموکرات کنگره آمریکا با اشغالگری ایالات متحده در عراق است که اخیراً موجب شده تا مواضع بوش، رئیس جمهور آمریکا نیز در قبال آنان تعدیل گردد.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی معتقد است آمریکا به نقش تأثیرگذار ایران در منطقه و نگاه کشورهای مسلمان سنی و شیعه خاورمیانه به آن آگاه است و دقیقاً می‌داند که برای غلبه بر مشکلات ناشی از عملکردهای افراطیون در عراق باید همکاری ایران را جلب کند تا بتواند بر مشکلات فراوان فراروی خود غلبه کند.
جنگ تبلیغاتی
موضوع دیگری که درباره مذاکره ایران و آمریکا توجه محافل سیاسی داخل را به خود جلب کرده این است که آمریکا ممکن است قصد داشته باشد از خلال مذاکره با ایران درباره عراق، نوعی جنگ تبلیغاتی علیه ایران را سازماندهی کند، بدین نحو که با بیان خواسته‌هایی نابجا که طبیعتاً مخالفت ایران را به دنبال خواهد داشت، مدعی شود که ایران همان‌گونه که آمریکا پیش از این نیز مدعی شده بود، قصد ندارد در جهت منافع دولت عراق و ایجاد ثبات و امنیت در این کشور گام بردارد.
امین‌زاده تأکید می‌کند ایران نمی‌تواند و نباید به آمریکا اطمینان صددرصد داشته باشد و لذا باید در مذاکرات تمامی این احتمالات را مدنظر قرار دهد.
اما وی در عین حال تصریح می‌کند امتناع از مذاکره با آمریکا به هر دلیل موجهی هم می‌توانست فضای تبلیغاتی علیه ایران را تقویت کرده و آمریکا با استناد به مخالفت ایران به مذاکره درباره عراق قطعاً همان ادعای خود را مبنی بر عدم علاقه‌مندی ایران به ایجاد ثبات در عراق تکرار می‌کرد.
طرح مباحث دیگر
اما در این میان موضوعی که همواره بر رویکردها به بحث مذاکره ایران و آمریکا درباره عراق سایه انداخته است، بحث مذاکره پیرامون موضوعات دیگر و از جمله بحث درباره برنامه هسته‌ای ایران است.
دکتر امین‌زاده بر این باور است که موضع ایران در قبال برنامه هسته‌ای خود تاکنون نشان‌دهنده غنای ایران از تمسک به ایالات متحده برای حل مشکلات به‌وجود آمده در این ارتباط بوده است و به همین علت شاید در ابتدا احساس شود ایرانی‌ها نسبت به طرح مباحثی غیر از عراق در روند مذاکره با آمریکا علاقه‌مند باشند، ولی نگاه به مواضع قاطع جمهوری اسلامی ایران در بحث هسته‌ای تأکیدی بر این مطلب است که تهران استیفای حقوق هسته‌ای خود را در فضایی فراتر از ارتباط آن با موضوع رابطه با آمریکا پیگیری می‌کند.
این استاد حقوق بین‌الملل معتقد است تغییرات سیاسی که در حال حاضر در کشورهای اروپایی در حال انجام است، می‌تواند حکایتگر تغییر مواضع اروپا نسبت به ایران و برنامه هسته‌ای آن در آینده باشد، اما در این میان نمی‌توان گفت که قطعاً ارتباطی میان مذاکرات ایران و آمریکا درباره عراق و مذاکره همزمان ایران با اتحادیه اروپا وجود دارد.
منبع شانتاژ خبری
امین‌زاده همچنین ارائه پیش‌شرط‌هایی مانند آزادی دیپلمات‌های ایرانی به عنوان شرط آغاز مذاکرات را منبع شانتاژ خبری می‌داند و آن را رد می‌کند.
نماینده مردم تهران همچنین تأکید می‌کند که مواضع صریح دولت نهم و شخص رئیس جمهور درباره رابطه با آمریکا نشان‌دهنده آن است که احمدی‌نژاد مذاکره با آمریکا را موضوعی عادی و نه در حد یک ایده‌آل می‌داند و به همین دلیل است که به صراحت برای رئیس جمهور آمریکا نامه می‌نویسد یا او را به مناظره دعوت می‌کند، چرا که معتقد است در جهت گسترش صلح و عدالت حتی مذاکره با آمریکا نیز نباید به عنوان یک تابو، سد راه قرار گیرد.
مذاکره فقط درباره عراق
به گفته رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، از آنجا که مذاکرات ایران و آمریکا در یک هدف‌گذاری مشخص و محدود تعیین شده است طبیعتاً فعلاً بحثی به نام فتح باب برای مذاکرات درباره ابعاد دیگر مسائل میان جمهوری اسلامی ایران و آمریکا باز نیست.
علاءالدین بروجردی با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها هنوز نگاه خود را در ارتباط با مجموعه مسائل مرتبط با روابط دو کشور ایران و آمریکا تغییر نداده‌اند، گفت: علت درخواست رسمی آنها برای مذاکره با ایران در جهت حمایت از عراق است، لذا جمهوری اسلامی ایران نیز این پیشنهاد را پذیرفت تا سیاست خود در قبال حمایت از دولت عراق و گذاردن نقطه پایانی بر بحران عراق و کشتار مردم این کشور را داشته باشد.
به گزارش ایسنا وی با بیان اینکه مجموعه مذاکرات ایران و آمریکا در بغداد در چارچوب کمک به ملت و دولت عراق است، این مذاکرات را با هدف گذاشتن نقطه پایانی بر بحران امنیتی جاری در عراق عنوان کرد.
نماینده مردم بروجرد، همچنین علت پذیرش ایران برای انجام مذاکره با آمریکا را کمک به دولت و ملت عراق دانست و تصریح کرد: طبیعی است که مذاکرات در همین چارچوب انجام خواهد شد؛ لذا مباحث دیگر همانند بحث هسته‌ای در این فضا جایگاهی نخواهد داشت.
رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس، با بیان اینکه مذاکره میان ایران و آمریکا برای اولین بار نیست، یادآور شد: ما در خصوص بحران افغانستان به گونه‌ای دیگر در اجلاس بن با آمریکایی‌ها مذاکره داشتیم، زیرا هدف ما در این مذاکره نیز گذاشتن نقطه پایانی بر بحران افغانستان بود.
